Jarenlang politiek onmogelijk, tot nu: De Croo legt miljardeninvestering in Defensie op tafel

Belgisch premier Alexander De Croo wil de defensie-uitgaven verder omhoog. Om zijn coalitiepartners te overtuigen, schaart hij zich volmondig achter een Europese aanpak.

Onder impuls van de oorlog in Oekraïne trekken heel wat Europese lidstaten in ijltempo hun defensie-uitgaven op. Sinds 24 februari hebben onder meer Duitsland, Polen, Litouwen en Zweden aangekondigd meer in hun legers te zullen investeren.

Ook in België woedt de discussie. Momenteel lopen er in ons land twee investeringstrajecten. De planning voorziet dat België tegen 2024  ongeveer 1,25 procent van het bruto binnenlands product (bbp) aan defensie zal spenderen. Tegen 2030 moet dat omhoog naar 1,54 procent van het bbp. Maar premier Alexander De Croo (Open VLD) wil naar 2 procent, de norm waar de NAVO-lidstaten in 2014 beloofden naartoe te streven tegen 2024. Volgens La Libre Belgique heeft de premier afgelopen vrijdag op het kernkabinet voorgesteld om daar tegen 2035 aan te voldoen – goed voor een bijkomend bedrag van 10 miljard euro.

Niet iedereen in de regering-De Croo staat daar zomaar voor te springen. Onder meer Groen en Vooruit vragen qua defensie-aankopen al een tijdlang om meer Europese coördinatie en samenwerking. De Croo – onder meer omdat het politiek gezien nodig is – is die verzuchtingen niet ongenegen. Want uit gebrek aan een solide Europese industriële defensiebasis komen de producten die de lidstaten momenteel massaal inkopen voornamelijk uit de Verenigde Staten. ‘We zijn tegen elkaar aan het opbieden en betalen daardoor meer dan normaal aan producten die niet eens Europees zijn’, klinkt het in regeringskringen.

Bovendien beschikken de nationale legers over een brede waaier aan verschillende types materieel – met een heleboel operationele en logistieke gevolgen van dien. Uit een analyse van 2016 bleek bijvoorbeeld dat de Europese Unie maar liefst 178 verschillende wapensystemen heeft, waaronder 17 verschillende soorten gevechtstanks. Ter vergelijking: in de VS gaat het om 30 stuks, met slechts 1 soort van gevechtstank. Wil de Unie binnen de NAVO een gelijkwaardige vuist met de VS maken, zoals De Croo bepleit, dan moet het op dat gebied toch flink anders. Momenteel bestaat er wel een vrijwillig samenwerkingsverband op projectbasis (PESCO) en is er een Europees Defensiefonds (EDF) om defensiebedrijven bij onderzoek en ontwikkeling te ondersteunen. Maar de omvang is al bij al beperkt, dit jaar voorziet het EDF bijvoorbeeld slechts 1,1 miljard euro.

Die inefficiënte spending frenzy noopt tot nadenken. Het was alvast een van de belangrijkste redenen waarom Belgisch premier Alexander De Croo (Open VLD) afgelopen week in Berlijn een onderhoud had met zijn Duitse ambtgenoot Olaf Scholz (SPD). Tijdens een toespraak op Europadag in het politieke hart van de Duitse hoofdstad wond De Croo er alvast geen doekjes om: ‘Sinds de Schumanverklaring, precies 72 jaar geleden, hebben we zoveel bereikt. We hebben een interne markt opgebouwd. Een eenheidsmunt. Een douane-unie. En, nog belangrijker, een gemeenschap van waarden. Nu moet Europa ook een militair-industrieel blok worden.’ Het antwoord volgens De Croo: minder fragmentatie en een sterkere Europese defensie-industrie die ook maatschappelijke meerwaarde oplevert.

Tegen die achtergrond was Duitsland allerminst een toevallige bestemming voor de eerste minister. Enkele dagen na de grootschalige invasie van Rusland in Oekraïne kondigde de sociaaldemocraat een investering van honderd miljard euro aan, bovenop de kleine vijftig miljard euro die Duitsland momenteel per jaar in het leger pompt. Hoewel Berlijn dat bijkomende geld – het wordt met de nodige creativiteit buiten de begroting gehouden – vermoedelijk niet binnen de 4 jaar zal uitgegeven krijgen, herbergt de verhoging een kans om het Europese defensieaankoopbeleid te hervormen. De Duitse uitgavenverhoging beslaat namelijk de helft van wat er tussen de drie en de vijf jaar aan nationale aankopen in heel de Unie wordt verwacht.

België werkt momenteel aan een brief waarin het tot een Europees actieplan oproept. Die voorbereidingen, die Knack kon inkijken, volgen op een eerder voorstel samen met Frankrijk dat sinds begin mei circuleert. Zo pleit De Croo voor gemeenschappelijke aankoopprocedures om de Europese schaalvergroting uit te spelen. Momenteel kopen België en Nederlands al fregatten en mijnenbestrijdingsvaartuigen samen. En nu Duitsland ook de F-35-gevechtsvliegtuigen heeft besteld, overwegen Brussel en Berlijn gezamenlijk onderhoud en aankoop van reserveonderdelen. Op termijn wil België ook een financieringsinstrument om gemeenschappelijke projecten te bekostigen, met daarin bijdragen van de Europese Commissie, de Europese Investeringsbank en de lidstaten zelf.

De kwestie is in ieder geval hot. Woensdag stellen de Commissie en het Europees Defensieagentschap een analyse voor waarin de bestaande Europese inefficiëntie tegen het voetlicht gehouden wordt. Dat moet een discussie op gang trekken tegen de Europese top van staatshoofden en regeringsleiders eind mei. Eind juni vindt er bovendien een belangrijke NAVO-top plaats in Madrid. Daar zullen de dertig lidstaten het Strategische Concept afkloppen dat de komende jaren richting moet geven aan de ambities van de Verdragsorganisatie. Verwacht wordt dat onder meer Enhanced Forward Presence, de roterende aanwezigheid in de lidstaten van de oostflank van de NAVO een meer permanent en statisch karakter zal krijgen – de naam Enhanced Forward Defence circuleert.

Dat brengt kosten met zich mee die ook Belgische schouders zullen moeten dragen. Het hoeft dus niet te verbazen dat er in Madrid met het vergrootglas gekeken worden naar de huidige nationale defensie-uitgaven en de geplande trajecten. ‘België staat internationaal onder aanzienlijke druk’, merkt een regeringsdiplomaat op. In 2021 stond ons land met 1,07 procent van het bbp op de derde laatste plaats na Spanje en Luxemburg. De poging van De Croo om een akkoord te vinden binnen de Belgische regering mag dan ook in het voetlicht gezien worden om een fikse Amerikaanse vingerwijzing in Madrid te vermijden.

Hoe België een eventueleverdere stijging van de defensie-investeringen budgettair zal opvangen, is nog onduidelijk.