De afgelopen drie jaar verdwenen meer dan 50.000 alleenreizende kinderen in Europa

Tussen 2021 en 2023 zijn in Europa minstens 51.433 niet-begeleide minderjarige vreemdelingen verdwenen uit asielcentra. Dat blijkt uit een onderzoek van het journalistencollectief Lost In Europe waar Knack, VRT NWS en De Standaard aan meewerkten.

Niet-begeleide minderjarige vreemdelingen blijven massaal van de radar verdwijnen in Europa. Het gaat om kwetsbare kinderen en jongeren die het risico lopen om slachtoffer te worden van mensenhandel en slavernij. Journalistencollectief Lost In Europe verzamelde data uit Europese landen waaruit blijkt dat liefst 51.433 verdwijningen zijn geregistreerd in de afgelopen drie jaar. In de periode daarvoor (2018-2020) ging het nog om 18.000 verdwijningen.

Vooral Afghaanse jongeren verdwijnen

De nieuwe cijfers zijn verzameld door Lost in Europe en zijn partnermedia. We vroegen bij overheidsinstanties van 31 Europese landen (de EU-lidstaten plus het VK, Zwitserland, Moldavië en Noorwegen) om beschikbare informatie over verdwijningen tussen 2021 en 2023.

Het werkelijke aantal ligt naar alle waarschijnlijkheid nog veel hoger dan 51.433, want slechts 13 landen konden concrete cijfers aanleveren. De meeste minderjarigen verdwenen in Italië (22.899), gevolgd door Oostenrijk (20.077), België (2241), Duitsland (2005) en Zwitserland (1.226).

Het hoge aantal verdwijningen in Oostenrijk springt in het oog. Volgens het Oostenrijkse ministerie van Binnenlandse Zaken komt dat ‘doordat er de laatste jaren onevenredig veel asielaanvragen in Oostenrijk zijn ingediend. Dat brengt uitdagingen met zich mee op het gebied van juridische vertegenwoordiging en opvang.’

De meeste niet-begeleide minderjarigen die verdwenen in Europa komen uit Afghanistan. Van de 51.433 geregistreerde cases waren er minstens 19.250 Afghanen.

40.000 nieuwkomers

Ylva Johansson, de EU-commissaris voor Binnenlandse Zaken reageert dat vorig jaar zo’n 40.000 niet-begeleide minderjarigen de EU binnenkwamen.

‘We hebben een enorme toename gezien in secundaire bewegingen’, zegt Johansson. ‘Asielzoekers zijn in één lidstaat geregistreerd, duiken vervolgens onder, of gaan met de hulp van smokkelaars naar een andere lidstaat. Het migratiesysteem is gebroken, en er vallen mensen tussen de scheuren. Maar met het nieuwe EU-Migratiepact gaan we het systeem repareren. Dat moet leiden tot een veel betere bescherming van niet-begeleide minderjarigen.’

Groter risico op mensenhandel

Volgens Aagje Ieven, secretaris-generaal van de ngo Missing Children Europe, lopen de kinderen en jongeren een groter risico om het doelwit te worden van mensenhandelaars en criminele netwerken.

‘Hun gebrek aan opties en kansen maakt hen kwetsbaar voor uitbuiting en valse beloften, en maakt hen bereid om grote risico's te nemen in de hoop op een betere toekomst’, zegt Ieven.

‘Die risico’s worden verergerd door factoren zoals slechte opvangomstandigheden, inefficiënte en trage procedures voor familiehereniging, angst voor detentie of uitzetting, wantrouwen en frustratie met de asielprocedures.’

Fedasil: 832 verdwijningen in België in 2023

België staat op de derde plaats wat betreft het aantal verdwijningen. Fedasil, het Federaal Agentschap voor de Opvang van Asielzoekers, registreerde de voorbije drie jaar 2241 cases: 831 in 2021, 578 in 2022 en 832 in 2023. Dat bevestigt Fedasil aan Knack, VRT en De Standaard. De meeste jongeren verdwenen uit Observatie- en Oriëntatiecentra. Dat zijn tijdelijke centra waar jongeren in eerste instantie worden opgevangen.

Arno Morsa, woordvoerder van Fedasil, stipt aan dat ‘de cijfers gaan over gemelde verdwijningen, één jongere kan dus een aantal keer in deze cijfers voorkomen.’

Fedasil telt in zijn statistieken ook de verdwijningen mee van minderjarigen die nog geen leeftijdstest hebben laten afnemen. Ook spontane vertrekken uit centra en weigeringen van opvang zijn in de cijfers opgenomen. Aangezien Fedasil een open opvangstructuur is, kan het de jongeren niet verhinderen om het centrum te verlaten.

Veel van de jongeren die verdwijnen, zijn ‘in transit’. Dat wil zeggen dat ze een ander Europees land als eindpunt in gedachten hebben. De meesten van de verdwenen minderjarigen in België zijn afkomstig uit Afghanistan, gevolgd door Algerije, Eritrea, Ethiopië en Marokko.

‘De relatief lage erkenningsgraad van Afghanen in België draagt bij tot de hoge verdwijningsgraad’, zegt Mosa. ‘Ze hopen een duurzame oplossing ergens anders te vinden.’

Onrustwekkende verdwijningen

Wanneer de politie, overheidsdiensten, ngo’s of maatschappelijk werkers in België niet-begeleide minderjarige vreemdelingen aantreffen, moeten ze dat verplicht melden aan de Dienst Voogdij van de federale overheidsdienst Justitie. Maar de cijfers over verdwijningen bij de de dienst Voogdij verschillen lichtjes van die van Fedasil.

De dienst Voogdij registreerde 716 verdwijningen in 2021 (waarvan 106 ‘onrustwekkende’), 766 in 2022 (126 onrustwekkend) en 775 in 2023 (111 onrustwekkend). Het komt aan het parket toe om na te gaan of een verdwijning onrustwekkend is. Een aantal criteria vormen daarbij de leidraad, zoals de erg jonge leeftijd, de behoefte aan medicatie of aanwijzingen dat de vermiste zich in een levensbedreigende situatie bevindt.

Dat de cijfers van Dienst Voogdij en Fedasil niet 100 procent matchen, heeft volgens woordvoerder Morsa van Fedasil verschillende redenen. ‘Bij de terugkeer van verdwenen kinderen gaat de Dienst Voogdij verdwijningen desactiveren. Fedasil doet dat niet. Dit verklaart waarom de verdwijningen in 2021 en 2023 hoger liggen bij Fedasil. Fedasil zal ook enkel verdwijningen registreren binnen de opvangcentra, terwijl Dienst Voogdij ook cijfers heeft van niet-begeleide minderjarige vreemdelingen die op privéadressen verblijven.’

Morsa stip ook aan dat de verschillende betrokken actoren – zoals Dienst Voogdij, Fedasil en Child Focus - op regelmatige basis samenzitten om na te gaan hoe de informatiedoorstroom bij een verdwijning nog efficiënter kan.

De 13 landen die data aanleverden zijn: Oostenrijk, België, Cyprus, Denemarken, Estland, Finland, Duitsland, Ierland, Nederland, Noorwegen, Slovenië, Zweden en Zwitserland.