‘Corona is een hefboom om meer geld naar Zuid- én Oost-Europa te transfereren’

De Europese Commissie wil een herstelfonds van 750 miljard euro. De ambities zijn hoog, net als de inzet: het overleven van de Europese Unie.

Hier en daar wordt meewarig gedaan over de 100.000 coronadoden die in de VS zijn gevallen. President Trump, weet je wel. Maar heel de Europese Unie telt ook al pakweg 120.000 coronaslachtoffers. Met meer dan 33.000 doden in Italië, 28.000 in Frankrijk, 27.000 in Spanje en 9000 in België, volgens de cijfers van de Amerikaanse Johns Hopkins Universiteit. Ook als je rekening houdt met het aantal inwoners (446 miljoen in de EU, 324 miljoen in de VS) is het verschil tussen beide blokken niet zo groot.

De Europese economie heeft door de coronacrisis de zwaarste klap gekregen sinds de Tweede Wereldoorlog. Nationale regeringen lanceren herstelprogramma’s en er werd lang niets van de Europese Unie gehoord. De lidstaten waren hopeloos verdeeld over wat er moest gebeuren en vooral vanwaar het geld moest komen. Want een aantal landen, Duitsland en Nederland op kop, waren er niet tuk op om solidair te zijn met landen als Italië en Spanje, die bijzonder zwaar door het coronavirus werden getroffen. Een reeks Noord-Europese landen had het er moeilijk mee dat die Zuid-Europese landen weinig of niets hadden gedaan om hun overheidsfinanciën op orde te brengen, ondanks de vele aanmaningen.

Dat was zo tot voor kort, want nadat bondskanselier Angela Merkel half mei had samengezeten met president Emmanuel Macron maakte Duitsland een bocht van 180 graden. Beiden verklaarden dat er een noodfonds van 500 miljard euro moest komen. Dat het geld moest dienen om de zwaar getroffen landen te steunen, niet om hun geld te lenen. Merkel verdedigde deze koerswijziging met een heel eenvoudig zinnetje: ‘Door het ongewone karakter van deze crisis kiezen we voor een ongewone aanpak.’ In Duitsland is te horen dat als Europa nog een kans wil maken in de nieuwe wereldorde met de VS en China, ‘het nu moet bewijzen dat het solidair is en in staat is om te handelen’. En dat het in het Duitse eigenbelang is om de armlastige Europese landen te helpen en de verbrokkeling van de Europese Unie te voorkomen.

Vorige week liet de Europese Commissie eindelijk van zich horen. Ze stelde voor om een herstelfonds van 750 miljard op te richten, waarvan 500 miljard zal dienen als steun en 250 miljard voor goedkope leningen. De Europese Unie zal het geld daarvoor lenen op de kapitaalmarkten. De lidstaten moeten zich borg stellen voor deze lening, die ten vroegste vanaf 2028 wordt afbetaald. De Commissie wil dat doen door gezamenlijke Europese belastingen in te voeren, onder meer een plastictaks, een belasting die gericht is op de multinationale bedrijven, een digital-taks enzoverder. Het geld dat zo wordt opgehaald, moet voldoende zijn om de lening af te lossen.

Het geld van het herstelfonds moet er niet alleen voor zorgen dat de landen de coronacrisis weer te boven komen, maar ook dat de Green Deal, de geplande vergroening van de samenleving, er komt. De lidstaten moeten herstelplannen indienen waarin ze uitleggen waarvoor ze dat geld willen aanwenden. Als die plannen voldoende ‘groen’ zijn, krijgen ze geld. Het gaat dus om meer dan een herstelplan. De Commissie wil zo ook de toekomst van de volgende generaties in Europa garanderen.

Opvallend is dat niet alleen de Zuid-Europese landen veel Europees geld uit het herstelfonds zullen krijgen. Ook de Oost-Europese landen worden goed bedeeld, al zijn ze niet zo zwaar getroffen door het coronavirus. Corona is dan ook een hefboom om meer geld naar Zuid- én Oost-Europa te transfereren. Geld waarvoor vooral de Noord- en West-Europese landen borg zullen staan en later ook belastingen zullen ophoesten. Dat alles wordt nu door de Europese Commissie overgoten met een coronasausje en op die manier aan het oog van de Europeanen onttrokken. Transparantie is nooit een kenmerk van de Europese Unie geweest.

Alle 27 lidstaten moeten het voorstel van de Europese Commissie nog goedkeuren en dat zal niet makkelijk worden. Het is zeer twijfelachtig of de ‘Vrekkige Vier’, Nederland, Oostenrijk, Denemarken en Zweden, met de Europese plannen zullen instemmen. Op 19 juni is hierover een Europese top gepland, maar er zal zo goed als zeker nog een tweede top moeten volgen. Vanaf 1 juli neemt Duitsland voor zes maanden het voorzitterschap over en kan Merkel misschien de forcing voeren. Op Europees president Charles Michel rekent niemand.