In het Europees Parlement hebben centrumrechts en extreemrechts de voorbije weken meermaals samengewerkt. Wordt het Europese cordon sanitaire helemaal afgebroken?
Wat in Ranst kan, lukt blijkbaar ook in Straatsburg: het cordon sanitaire doorbreken. In het Europees halfrond stemde het gros van de centrumrechtse Europese Volkspartij (EVP) woensdag voor een migratievoorstel dat door uiterst rechts werd ingediend – CD&V-Europarlementsleden Wouter Beke en Liesbeth Sommen deden dat niet. Ook de Europese Conservatieven en Hervormers (ECR) stemden voor – N-VA-Europarlementsleden Johan Van Overtveldt, Assita Kanko en Kris Van Dyck drukten wél op het groene knopje.
‘De verontwaardiging over Ranst kan niet groot genoeg zijn’
Hekwerk
Waarover gaat het? Tijdens een plenair debat over de volgende Europese meerjarenbegroting legde de fractie Europa van Soevereine Naties (ESN) plots een voorstel op tafel om de positie van het Europees Parlement te wijzigen. Het ESN is een extreemrechtse fractie in het Europees halfrond. Het werd opgericht door de Alternative für Deutschland na de Europese parlementsverkiezingen, omdat de Duitse partij wegens haar extreme standpunten niet meer welkom is bij de Patriotten voor Europa-fractie van het Vlaams Belang.
Het ESN-voorstel eist dat Brussel voortaan muren en hekwerk financiert die de lidstaten aan de Europese buitengrenzen tegen migranten optrekken. Verscheidene lidstaten – denk aan Polen en de Baltische Staten – vragen daar al lang om. Hun argument: de Europese buitengrenzen zijn door het vrijepersonenverkeer ook de grenzen van alle Europese lidstaten, dus moet iedereen een duit in het zakje doen. Zeker nu de zelfverklaarde president van Belarus Aleksandr Loekasjenko migranten al een tijd doelbewust naar de Unie probeert te duwen.
Radicaal-rechtse partijen stellen zich pragmatischer op en centrumpartijen schuiven naar rechts op. Toenadering is een logisch gevolg.’
Maar de huidige Europese Commissie, met de Zweedse sociaaldemocrate Ylva Johansson als bevoegde eurocommissaris, wil niet zomaar op die vraag ingaan. Vandaag, zo zei Johansson recent in een antwoord op een parlementaire vraag, financiert de Unie al heel wat middelen voor grensbewaking, zoals patrouilles, uitkijktorens en hoogtechnologisch materieel. Maar hekwerk dat het grondrecht op een asielaanvraag onmogelijk maakt druist in tegen de Europese verdragen en het internationaal recht. Daarom zal de Unie dat niet financieren.
Hightech bewaakt Europese buitengrenzen: ‘We behandelen migranten als proefkonijnen’
Luxepositie
In het Europees Parlement bestaat al decennialang een officieus cordon sanitaire, waarbij alle centrumpartijen principieel weigeren om de handen ineen te slaan met uiterst rechts. Wetsvoorstellen die uiterst rechtse fracties indienen worden door de centrumpartijen niet gesteund en extreemrechtse Europarlementsleden krijgen geen belangrijke posities in de gespecialiseerde commissies van het halfrond. De vorige termijn werd die afspraak nog door de coalitie van christendemocraten, sociaaldemocraten, liberalen en groenen gerespecteerd.
Maar de Europese parlementsverkiezingen van juni hebben veel veranderd. De EVP werd met stip de grootste fractie, en ook conservatief en uiterst rechts boekten aardige winst. Daardoor zit de EVP in een erg machtige positie: de fractie kan meerderheden over zowel rechts als links vormen, tenminste als ze bereid is om het cordon sanitaire aan haar laars te lappen. Dat laatste gebeurde dus afgelopen woensdag. Het was ook al eens eind september gebeurd, toen de EVP en de Patriotten voor Europa samen een resolutie over Venezuela indienden.
‘Niet alleen in het Europees Parlement, maar ook elders in Europa kraakt het cordon sanitaire’, merkt Hendrik Vos op, professor Europese politiek (UGent). ‘In Nederland zit de PVV van Geert Wilders mee in de regering, in Frankrijk bestaat de regering van premier Michel Barnier maar dankzij gedoogsteun van het Rassemblement National van Marine Le Pen. Radicaal-rechtse partijen stellen zich soms ook pragmatischer op dan vroeger – denk maar aan de Italiaanse premier Giorgia Meloni. En omdat centrumpartijen naar rechts opschuiven, is toenadering tussen de twee een logisch gevolg.’
‘In plaats van compromissen te sluiten met democraten, koos de EVP voor chaos met fascisten.’
Het hoeft inhoudelijk gezien niet meteen te verbazen dat het gros van de EVP in het Europees Parlement voor de resolutie van de uiterst rechtse fractie stemde. De nationale EVP-partijen boekten bij de Europese Parlementsverkiezingen erg sterke resultaten in de lidstaten aan de Europese buitengrenzen: Spanje, Kroatië, Cyprus, Slovenië, Bulgarije, Griekenland, Litouwen, Letland en Finland. Dat zijn de landen die het meeste migratiedruk ervaren en van de andere lidstaten en Brussel meer Europese solidariteit verwachten.
‘Een zwarte dag’
Toch reageren de sociaaldemocraten, groenen en liberalen verbolgen op het recente stemgedrag van de EVP. ‘Dit is een zwarte dag voor het Europees Parlement en helaas een toonbeeld van de machtsverschuiving naar extreemrechts’, aldus Groen-Europarlementslid Sara Matthieu. ‘In plaats van compromissen te sluiten met democraten, koos de EVP voor chaos met fascisten. Commissievoorzitter Ursula von der Leyen dreigt het wettelijk kader van de Europese Unie te ondermijnen als ze blijft aanpappen met extreemrechts.’
Maar de vraag is: welke gevolgen zullen de drie centrumpartijen aan die samenwerking breien? Door het manoeuvre van de EVP kelderden ze de algemene stemming over de Europese meerjarenbegroting. Momenteel vormen de drie nog een officieuze coalitie met de EVP, maar hoe moet het nu verder? Weigeren ze nog met de EVP samen te werken zolang die af en toe met uiterst rechts in zee gaat? Dan dreigen ze hun eigen agenda – denk aan uitwerking van de Europese Green Deal of het verbeteren van de Europese competitiviteit – niet te kunnen uitvoeren.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier