Boris Johnson is alweer verwikkeld in een politiek schandaal. Zijn toekomst hangt hoe langer hoe meer aan een zijden draadje. Volstaan zijn halfslachtige verontschuldigingen?
In de recente biografie van onderzoeksjournalist Tom Bower over Boris Johnson kan je er niet naast kijken. Gemiddeld één keer om de vijftien bladzijden komt het woord ‘leugens’ aan bod. In weinig levensgeschiedenissen is het zo vaak prijs. Leugens lopen als een rode draad doorheen het leven van de Britse regeringsleider. En had Bower zijn vuistdikke relaas een half jaar later uitgebracht, dan zou hij er ongetwijfeld nog enkele elementen aan hebben toegevoegd.
Want alweer ligt Johnson in eigen land zwaar onder vuur omdat hij de afgelopen weken een loopje nam met de feiten. Aanleiding is een bijeenkomst in de tuin van zijn ambtswoning in Downing Street 10. Eind december kwam The Guardian met een foto op de proppen waarop zowel Johnson als zijn toenmalige verloofde Carrie Symonds samen met een twintigtal medewerkers te zien zijn. Op het menu: een streepje zon, een blokje kaas en een glaasje wijn.
Het beeld zorgde over het Kanaal voor een flinke portie misnoegen. Want op het moment van de bijeenkomst, 15 mei 2020, zat het Verenigd Koninkrijk op bevel van Johnson in een lockdown. Op sociale media getuigden Britten dat ze hun doodzieke en intussen overleden familieleden niet konden bezoeken. #Partygate ging in geen tijd het land rond. Maar om een degustatie of een gezellige namiddag ging het volgens de eerste minister niet. Er werd namelijk gewerkt, klonk het. Mét kaas en wijn.
De Britse pulpbladen sparen hun kritiek op de premier niet langer.
Ondanks de onvrede bleef Johnson nog relatief comfortabel aan de macht. Daar kan het nu wel eens mee gedaan zijn. Johnsons voormalige rechterhand Dominic Cummings, die vorig jaar misnoegd het kabinet-Johnson verliet, maakte niet veel later gewag van nog een andere bijeenkomst op 20 mei. Dat blijkt nu te kloppen. ITV News kwam maandag op de proppen met een e-mail waarin Johnsons medewerker Martin Reynolds 100 gasten voor die bijeenkomst uitnodigde. Daarin geen woord over werk, wel over een drankje met afstandsregels om te genieten van het mooie weer. ‘Bring your own booze‘, klonk het.
Naar verluidt ging een veertigtal medewerkers op het voorstel in. En dat terwijl de Britten in openlucht slechts een persoon van een ander huishouden op minimaal twee meter afstand mochten zien, op straffe van boetes die konden oplopen tot 600 pond. Het incident maakt veel emoties los. Dat bewees Jim Shannon, parlementslid voor de Noord-Ierse Unionisten (DUP), dinsdagmiddag in het Britse parlement. Hij barste in tranen uit om zijn overleden schoonmoeder, die door de coronamaatregelen alleen op haar sterfbed was komen te gaan.
Opnieuw regent het op sociale media verbolgen reacties. De oppositie vraagt om Johnsons aftreden nu hij woensdagmiddag heeft toegegeven dat hij 25 minuten aanwezig was. ‘The Party is over‘, aldus Labourleider Keir Starmer. Johnson verwijst naar een lopend onderzoek dat eind december begon en intussen maar liefst zeven bijeenkomsten binnen ministeriële en ambtelijke kringen omvat. De Metropolitan Police staat naar eigen zeggen in contact met het kabinet-Johnson en bekijkt of het een bijkomend onderzoek zal openen.
Schandaal na schandaal
Voor Johnson is het incident het zoveelste schandaal in zijn politieke carrière. Eind november was er al aan het licht gekomen dat Boris Johnson in de kerstperiode van 2020 een kleine bijeenkomst had georganiseerd in de regeringsvertrekken. Op beelden van de deels virtuele festiviteiten is te zien hoe Johnson zonder afstand en beschermingsmateriaal spelleider was in een kerstquiz voor het personeel. Ook toen regende het al verontwaardigde reacties over de dubbele moraal van Johnson – die in het voorjaar van 2020 zelf in het ziekenhuis heeft gelegen met een covidinfectie. Zeker wanneer er beelden opdoken van Downing Street-woordvoerder Allegra Stratton, die tijdens een oefenpersconferentie spottend ontkende dat er bijeenkomsten werden gehouden.
Rond diezelfde periode – we spreken nog steeds maar over de decembermaand – kwam de premier in opspraak wegens vermeende corruptie. In een WhatsApp-conversatie met een invloedrijke partijdonateur suggereerde Johnson hand- en spandiensten in ruil voor een lening om zijn ambtswoning op te kalefateren. En dat terwijl hij aanvankelijk beweerde dat hij de verbouwingen uit eigen zak had betaald. Omdat het bedrag niet bij de bevoegde commissie aangegeven is, moest zijn partij in de buidel tasten. Johnson kreeg van onafhankelijk adviseur Lord Christopher Geidt een tik op de vingers ondanks het feit dat hij de ministeriële code niet geschonden had.
Twee recente peilingen tonen dat het merendeel van de Britse bevolking Johnson liever ziet opstappen.
In november was het ook prijs voor de regering-Johnson toen bleek dat vooraanstaande conservatieve parlementsleden tegen de regels in bijklusten voor privébedrijven. Verbaasd stelden kranten, oppositie en het middenveld vast hoe politici buiten de uren om nog een smak geld verdienden bovenop hun reeds rijkelijke parlementaire wedde. Aanvankelijk zetten Johnson en co. alles op alles om de betrokken politici uit de wind te zetten. Toen de druk evenwel te groot werd, maakte de regering een bocht van 180 graden door de lobbyregels net aan te scherpen. De politicus bij wie het allemaal begon, Owen Paterson, nam ontslag uit het Lagerhuis.
Daarbovenop krijgt Johnson – wiens partij een van grootste meerderheden ooit heeft – de wind van voren omdat zijn regering de gemaakte beloftes niet nakomt. Een grootschalig treinproject tussen Londen en Noord-Engeland? Die komt er, maar op veel kleinere schaal. Voor delen van de Noord-Engelse Red Wall, een traditioneel Labourbastion waarvan grote delen in 2019 voor de Conservatieve Partij kozen, een slag in het gezicht. De 350 miljoen die de brexit voor de gezondheidszorg moest opleveren? Net zoals veel andere brexitbeloftes gebakken lucht. De 40 nieuwe ziekenhuizen die er tegen 2030 zouden komen? Veel meer dan broodnodig oplapwerk aan bestaande ziekenhuizen komt er niet.
Wrevel
Het is maar een greep uit een breed scala aan incidenten die Johnson steeds moeilijker aan het brede publiek uitgelegd krijgt. De Britse pulpbladen, waarvan enkele vooraanstaande journalisten directe relaties onderhouden met de regering-Johnson, sparen hun kritiek op de premier niet langer. Volgens de regeringsgezinde krant The Spectator schiet Johnson als regeringsleider ‘volkomen tekort’. De invloedrijke opiniemaker Piers Morgan schrijft in The Sun dat Johnson een ‘puinhoop’ is. ‘Breng de zaken op orde of geef toe dat het te veel voor je is en treed af’, klinkt het. Als het over Johnson gaat, staan de kranten bol van het woordje ‘sleaze‘, wat zoveel als ‘viesheid’ betekent.
Labourleider Keir Starmer voert al langer oppositie met incompetentie, corruptie en morsigheid als speerpunten. Met succes. Aan de Despatch Boxes in Westminster, waar regering en oppositie elkaar letterlijk in de ogen kijken, krijgt Johnson het steeds moeilijker. Twee recente peilingen tonen dat het merendeel van de Britse bevolking Johnson liever ziet opstappen. Voor het brede publiek is de premier een van de minst geliefde regeringsleden. En in de algemene peilingen is de Conservatieve Partij sinds kort op achtervolgen aangewezen.
Binnen de partij beginnen andere prominenten zich stilaan warm te lopen om Johnson van de troon te stoten.
En daar begint het schoentje voor de flamboyante regeringsleider stilaan te knellen. Sinds 2019 kon Johnson rekenen op een van de grootste meerderheden in het parlement ooit. Ondanks dat overweldigende succes beginnen zijn partijgenoten stilaan te geloven dat Johnson hen meer kwaad dan goed doet. Op 17 december verloor de Conservatieve Partij nog een tussentijdse verkiezing in North Shropshire – normaal een Conservatief bastion.
Binnen het zogenaamde 1922 Committee, de parlementaire groep van de Conservatieve Partij, begint het te borrelen. Van zodra 55 parlementsleden – goed voor vijftien procent van de Conservatieve delegatie – een brief aan comitévoorzitter Sir Graham Brady bezorgen gaat de bal aan het rollen. Dan volgt een vertrouwensstemming waarbij een eenvoudige meerderheid van de 361 Tory-parlementsleden voor of tegen Johnson moet stemmen. Eind december gaf parlementslid Roger Gale als eerste publiekelijk toe dat hij bij Brady een brief in de bus had gedeponeerd.
Binnen de partij beginnen andere prominenten zich stilaan warm te lopen om Johnson van de troon te stoten. De populaire minister van Financiën Rishi Sunak zowel als de kersverse brexitminister Liz Truss zouden azen op Johnsons troon. Die laatste stuurt net als haar voorganger David Frost aan op een regelrechte brexitconfrontatie met de Europese Unie. Truss weet donders goed dat Johnson met dat thema de vorige leiderschapsstrijd kon winnen.
Johnson lijkt te beseffen dat hij in een penibele situatie zit. Woensdagmiddag ging hij tijdens het vragenuurtje in het Lagerhuis door het stof. Alhoewel. Hij noemde het evenement opnieuw een werkbijeenkomst waarvan hij een verkeerde inschatting heeft gemaakt. Opnieuw verwees hij naar het onderzoek van Sue Gray, goed wetende dat die niet kan oordelen over de intentie of de persoonlijke inschatting van Johnson. Of die verdedigingslinie volstaat, zal moet blijken.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier