‘Associatieakkoord tussen EU en Israël: geldt alleen nog het recht van de sterkste?’

Maatschappelijke organisaties en verenigingen roepen België op om te pleiten voor een opschorting van het Associatieakkoord tussen de EU en Israël, en zich in ieder geval te verzetten tegen elke opwaardering van de betrekkingen met Israël zolang dat land zich blijft bezondigen aan systematische schendingen van het internationaal recht en de mensenrechten.

Op maandag 24 februari gaat de 13e bijeenkomst van de Associatieraad EU-Israël door. Hoewel voorzien in het Associatieakkoord, dat het partnerschap tussen de EU en Israël regelt, vonden deze bijeenkomsten sinds 2013 niet meer plaats -met een uitzondering in 2022- vanwege de schendingen van het internationaal recht en de mensenrechten door Israël in de bezette Palestijnse gebieden. Sindsdien zijn deze schendingen alleen maar dramatisch toegenomen, met als dieptepunt het bloedig offensief tegen Gaza na de Hamas-aanval van 7 oktober 2023.

De bewijzen van oorlogsmisdaden, misdaden tegen de menselijkheid en zelfs genocide, zoals die uitvoerig zijn gedocumenteerd door internationale NGO’s en rapporten, stapelen zich op.

Ook de Westelijke Jordaanoever, waar de uitbreiding van de illegale nederzettingen onverminderd doorgaat, is ondertussen het toneel geworden van een niveau van Israëlisch geweld en vernietiging dat sinds 1967 niet meer is vertoond. Tegen de Israëlische premier Benjamin Netanyahu loopt bovendien een arrestatiebevel dat het Internationaal Strafhof op 21 november 2024 uitvaardigde.

Wat is dan de rechtvaardiging voor het houden van een dergelijke bijeenkomst in het licht van zo’n gewelddadige context? Volgens de initiatiefnemers -waaronder België, dat op dat moment het roulerend voorzitterschap van de Raad bekleedde- moest deze bijeenkomst, die werd aangekondigd op 27 mei 2024, een gelegenheid vormen om Israël op zijn verantwoordelijkheden te wijzen. Acht maanden later lijkt weinig van dit doel over te blijven. Volgens een uitgelekt ontwerp van de slotverklaring dat De Standaard kon inkijken, bereiden de 27 lidstaten van de EU zich zelfs voor op een nauwere samenwerking met Israël, vooral op het vlak van digitalisering, onderzoek, innovatie en energie. Hoewel de ontwerptekst de humanitaire ramp in Gaza, het geweld op de Westelijke Jordaanoever en de voortdurende kolonisatie aan de kaak stelt, worden daar geen tastbare gevolgen aan gekoppeld. Er zou geen sprake van zijn van een opschorting van het Associatieakkoord op grond van de mensenrechtenclausule die er in de vorm van Artikel 2 in vervat zit. Al in februari hadden Ierland en Spanje, gesteund door onder andere België, opgeroepen om het akkoord te herzien omdat Israël deze clausule niet naleeft. Hetzelfde verzoek werd gedaan door meer dan 200 Europese NGO’s en vakbonden in september 2024 en door meer dan 250 parlementsleden uit 17 Europese landen in januari 2025.

Een aanstootgevende ‘Business as usual’

Alleen al het feit dat een dergelijke bijeenkomst op hoog niveau met Israël plaatsvindt, is gezien de huidige context op zichzelf al een grote reden voor verontwaardiging. De indruk van respect die de EU zo dreigt te geven aan een extreemrechtse Israëlische regering, kan er alleen maar voor zorgen dat haar gevoel van straffeloosheid wordt versterkt, op een moment dat de nieuwe VS-regering zich achter haar meest extremistische agenda schaart, inclusief het plan om de Palestijnen uit Gaza te deporteren.

Maar dat deze bijeenkomst als een gelegenheid wordt gezien om het partnerschap tussen de EU en Israël te verdiepen, is onbegrijpelijk en een uiting van schandelijke minachting voor onze internationale verplichtingen. Naast de mensenrechtenclausule in het Associatieakkoord, zijn staten op grond van talrijke bepalingen van het internationaal recht verplicht toe te zien op de eerbiediging van de mensenrechten en het internationaal humanitair recht.

In zijn advies van 19 juli 2024, waarin het concludeert dat de Israëlische bezetting van Palestijns gebied illegaal is, is het Internationaal Gerechtshof in dit opzicht zeer duidelijk: “Alle staten moeten ervoor zorgen […] dat elke belemmering van de uitoefening van het zelfbeschikkingsrecht van het Palestijnse volk als gevolg van de illegale aanwezigheid van Israël in de bezette Palestijnse gebieden, wordt opgeheven. Bovendien hebben [zij] de plicht […] ervoor te zorgen dat Israël het internationaal humanitair recht, zoals vastgelegd in dit Verdrag, respecteert”. Indien de EU volhardt in ““business as usual” met Israël, ondermijnt ze de geloofwaardigheid van elke veroordeling zonder consequenties, en moedigt ze Israël aan om door te gaan met zijn grootschalige schendingen van het internationaal recht en de mensenrechten.

Verzet tegen opwaardering van de betrekkingen met Israël

De Arizona-coalitie benadrukt in haar regeerakkoord terecht het belang van mensenrechten en een orde gebaseerd op internationaal recht, en maakt van de strijd tegen straffeloosheid een prioriteit. Als ons land er niet van beschuldigd wil worden dat het deze nobele principes “à la carte” gebruikt naargelang zijn belangen, dan moeten ze overal consequent worden toegepast, ook in het Midden-Oosten. Voor de Belgische diplomatie betekent dit op zijn minst oproepen tot de opschorting van het Associatieakkoord tussen de EU en Israël, en zich verzetten tegen elke opwaardering van de betrekkingen met Israël.

Als grootste handelspartner van Tel Aviv beschikt de EU over belangrijke hefbomen om het land te dwingen zijn verplichtingen na te komen, wat zou helpen om de vestiging van een wereldorde gebaseerd op het recht van de sterkste tegen te gaan. Als we daarentegen dubbele normen blijven hanteren en Israël belonen voor zijn straffeloosheid, lopen we onvermijdelijk het risico dat we aan de kant van de doodgravers van het internationaal recht.

Els Hertogen, 11.11.11

Bert Engelaar, ABVV

Paul Charpentier, Action Développement – Parrainages Mondiaux (ADPM)

Marie-Hélène Ska, ACV-CSC

Luis Tinoco Torrejon, Agir pour la paix 

Michel Staszewski, Alliance Juive Antisioniste en Belgique  (AJAB)

Monia Gandibleux, Ambassadeurs d’expression citoyenne

Pierre Galand, Association belgo-palestinienne

Nozomi Takahashi et Lieve Franssen, BA4P/BACBI

Kamal Dhif, Cercle de Libre Pensée/Kring van het Vrije Denken

Eitan Bronstein, De-Colonizer

Claire Delstanche, DIEM25 

Giulia Contes et Gregory Mauzé, CNAPD

Arnaud Zacharie, CNCD-11.11.11

Felipe Van Keirsbilck, CNE

Hamdan Aldamiri, Communauté palestinienne de Belgique

Itamar Shagar, Een Andere Joodse Stem (EAJS)

Axelle Fischer, Entraide et Fraternité

Koen Vanbrabandt​​​​, European Trade Union Network for Justice in Palestine (ETUN)

Alexis Deswaef, Fédération internationale pour les droits humains (FIDH)

Thierry Bodson, FGTB

Ansje Vanbeselaere, INTAL

Ghezala Cherifi, LABA asbl

Ariane Estenne, Mouvement ouvrier chrétien (MOC)

Sarah de Liamchine, Mouvement Présence et Action Culturelles (PAC)

Myriam Vandecan, Palestina Solidariteit

Orry Van de Wauwer, Pax Christi Vlaanderen

Stéphanie Lecharlier, Solsoc

Louma Albik, Soutien Belge Outre-Frontières – SB Overseas

Henri Goldman, Union des Progressistes Juifs de Belgique (UPJB)

Fanny Polet, Viva Salud

Ludo De Brabander, Vrede vzw

Lichen Ullmann, Vredesactie