‘Armworstelen met Poetin’: waarom Duitsland alarmfase 2 voor gasvoorraden activeert

Omdat Rusland de gaskraan steeds verder toedraait, geraakt Duitsland alsmaar meer in de problemen.

’t Vat is af. Of toch bijna. Sinds 12 juni heeft het Rusland van president Vladimir Poetin de gaskraan naar Europa nog verder dan voordien toegedraaid. Via de Nord Stream-verbinding, tussen het Russische stadje Vyborg en het Duitse dorpje Lubmin, vloeit er normaal gesproken jaarlijks 167 miljoen kubieke meter gas naar Duitsland. Dat is sinds kort naar 67 miljoen kubieke meter gezakt. Volgens Moskou omdat de economische sancties tegen Rusland het niet meer toelaten noodzakelijke wisselstukken te importeren. Volgens Berlijn daarentegen doet Rusland aan politieke instrumentalisering van een economisch goed. ‘Een economische aanval’, klinkt het.

Wat er ook van zij: de gasprijzen gingen de afgelopen dagen alweer door het dak. ‘Ik ga niet rond de pot draaien: dit is een ernstige en gespannen situatie’, aldus de Duitse groene minister van Klimaat en Economie Robert Habeck. ‘We zijn aan het armworstelen met Poetin en die heeft een langere arm. Maar dat betekent niet dat we niet aan krachttraining kunnen doen om sterker te worden’, aldus de vicekanselier. Of de Duitse gasvoorraden tegen november 2022 voor 90 procent gevuld zullen zijn, zoals de Europese Unie vanaf volgend jaar verwacht, valt nog af te wachten – woensdag was de capaciteit voor 58 procent gevuld. In Berlijn vreest men steeds meer voor een koude winter.

In 2020 verbruikte Duitsland 86,8 miljard kubieke meter gas. Daarvan gaat een derde naar de huishoudens – ongeveer de helft van de gezinnen gebruikt het als bron van verwarming – en een derde naar de industrie. Ook de energiesector neemt een derde af.  Voor dat aardgas is Duitsland voor 95 procent afhankelijk van invoer, overwegend uit Rusland, Noorwegen en Nederland. Met een kredietlijn van 15 miljard euro gaat Berlijn elders gas aankopen om de prijsstijgingen te drukken. Bovendien vraagt men de industrie het verbruik te drukken en hetgeen overblijft tegen vergoeding aan de strategische reserves van de overheid over te maken. En net zoals de Poolse regering wil de regering-Scholz ter compensatie tijdelijk de kolenverbranding nieuw leven inblazen.

Dat nota bene een groene klimaatminister in 2022 voor meer kolenverbanding kiest, tart de verbeelding. ‘Het opmerkelijke pragmatisme van Robert Habeck’, kopt de Süddeutsche Zeitung in een commentaar. Daarmee doelt de krant ook op de geplande sluiting van de laatste drie kerncentrales aanstaande winter. Bovenop een lopende haalbaarheidsstudie over de levensduurverlenging laait het debat daarover steeds meer op. Zowel de liberale regeringspartij FDP als oppositiepartij CDU roept op om de levensduurte van de bestaande reactoren net zoals in België te verlengen. Jongerenbeweging Fridays for Future, met Luisa Neubauer als de Duitse Anuna De Wever, pleit voor investeringen in hernieuwbare energie.

De regering-Scholz heeft de hoeveelheid Russisch gas al aanzienlijk kunnen afbouwen, maar er is nog een lange weg af te leggen. Duitsland activeerde eind maart het laagste alarmniveau van het Europese Early Warning System, een trapsgewijs waarschuwingssysteem voor gastekorten. Niet veel later raadde de Europese Commissie zulke stappen in de zogenaamde Gas Coordination Group af om paniek op de markten te vermijden. Maar de situatie in Duitsland wordt met de dag penibeler, gevreesd wordt dat Rusland de kraan helemal zal toedraaien. Donderdag kondigde Habeck alarmfase 2 aan, wat betekent dat er nijpende tekorten dreigen.

Bij het derde niveau – voor de absolute noodgevallen – is het helemaal prijs. In dat laatste geval treedt er via de Security of Supply-verordening ook een Europees solidariteitsmechanisme in werking. Daarbij moeten landen van de Europese Economische Ruimte met wie het getroffen land bilaterale akkoorden heeft, verplicht bijspringen. België – en bij uitbreiding de hele Benelux – heeft zulke akkoorden met Duitsland niet. Het Duitse Instituut voor Economisch Onderzoek berekende dat Duitsland bij een volledige leveringsstop enkele procentpunten van zijn bruto binnenlands product zal verliezen en zo in een pijnlijk recessie zal terechtkomen.