‘Als één iemand een slap akkoord kan presenteren als een historische triomf, dan is het Boris Johnson’

‘Volgens het evangelie van Johnson, of liever van diens politieke brein en naaste medewerker Dominic Cummings, wil het VK het succes van de eerste industriële revolutie herhalen’, schrijft VK-correspondente Lia Van Bekhoven.

Boris Johnson ligt op ramkoers. De Britse regeringsleider wil, bij nader inzien, toch geen grens tussen Noord-Ierland en de rest van het VK. Maandenlang is er vorig jaar over ‘de Ierse grenskwestie’ onderhandeld. Groot was de vreugde toen een compromis gevonden werd. In januari werd het uittredingsverdrag getekend. Maandag dreigde de eerste minister het op te blazen. Het was een bom onder de zoektocht naar een vrijhandelsverdrag met de EU.

Is het grootspraak of meent de Britse premier wat hij zegt? Durft Johnson het risico aan, om bovenop de economische pijn van covid, de chaos van een No Deal te ontketenen?

Met ideologen aan de macht is alles mogelijk. Londen is niet bang van vuurwerk. De brexiteers verwijten Brussel nog steeds niet begrepen te hebben dat het VK zich los gestemd heeft van Europese wetgeving en protocol. Waarom zou Groot Brittannië zich, post-brexit, blijven onderwerpen aan de regels van een gelijkspeelveld? Beperkingen op staatssubsidies? Afspraken voor milieu, sociale kwesties en belastingen? Het delen van de Britse viswateren? Het zijn vlekken op de nationale soevereiniteit. En een rem op de ontwikkeling van het VK als nieuwe hoofdrolspeler in de globale economie.

Volgens het evangelie van Johnson, of liever van diens politieke brein en naaste medewerker Dominic Cummings, wil het VK het succes van de eerste industriële revolutie herhalen door zich te ontwikkelen als grootmacht in de technoindustrie. De Britse regering wil ongehinderd kunnen investeren in de economie van IT, high tech en kunstmatige intelligentie. Maar Europese regels voor staatssubsidie zouden die ontwikkeling torpederen.

Of het VK ooit in staat is supermachten China en Amerika die miljarden in hun technologiebedrijven investeerden in de ogen te kijken, is een ander verhaal. Maar Londen is erop gebeten een serieuze poging te wagen. De Europese beperkingen op overheidsuitgaven zijn de belangrijkste reden voor Johnsons bereidwilligheid een handelsakkoord met de EU op te offeren op het altaar van de vierde industriële revolutie.

Beter dus om het dreigement van een No Deal serieus te nemen. Waarmee niet gezegd is dat een harde breuk met de EU onvermijdelijk is. Johnson is evengoed een opportunist. Hij is oprecht als hij zegt een akkoord te willen. Het zou niet de eerste keer zijn in de brexitsaga dat hij op de rand van een deadline bakzeil haalde en alsnog op de stippellijntjes tekende.

Bovendien kan de Britse premier een succes goed gebruiken. De fractie mort over zijn afwezigheid, zelfs als hij fysiek present is en over een gebrek aan bekwaamheid en talent in de regeringsgelederen. Bevriende kranten spotten met Johnsons warrige onvermogen grip te krijgen op de covidepidemie, op de elf of twaalf U-bochten die zijn regering de afgelopen maanden maakten over beleidsafspraken, zijn verlies aan respect in de peilingen.

Eenno deal zal Johnson persoonlijk worden aangerekend. Hoe je het ook wendt of keert, hoeveel hij de schuld in de schoenen van Brussel zal proberen schuiven, een premier die met lege handen thuiskomt heeft een nederlaag geleden.

Brexit is Johnsons baby. Johnson won het brexitreferendum en de brexitverkiezingen. Daar tussendoor beloofde hij de Britten een brexitakkoord dat ‘klaar was om in de oven geschoven te worden’, zonder dat er een Europese oven was die de brexithap wilde afbakken. De uittreding begint en eindigt met hem. Johnsons ministers, gekozen om hun loyaliteit aan de regeringsleider, doen niet echt mee.

De Britse volksvertegenwoordiging evenmin. Het Lagerhuis heeft zichzelf uitgeschakeld door zeggenschap over een deal aan de premier over te laten. Mocht er een vrijhandelsakkoord gesloten worden, dan moeten de 27 lidstaten, het Europees halfrond en naar alle waarschijnlijkheid ook de nationale en een stuk of tien regionale parlementen de overeenkomst goedkeuren. Met uitzondering van het parlement aan de Theems dat het enige is waar niet over de Brexitdeal gestemd zal worden.

Dat de deal slechts een mager vrijhandelsakkoord is maakt niet uit. Johnson zal claimen dat hij, opnieuw boven alle verwachtingen, alsnog een handelsverdrag uit het vuur wist te slepen. En als er iemand is die een slappe overeenkomst kan presenteren als een historische triomf, dan is het de Britse premier.