‘Afrika is voor onze toekomst existentieel. We mogen onze blik niet afwenden’

‘Europa staat de komende tijd voor een onmogelijke spreidstand’, waarschuwt Jonathan Holslag (VUB).

Ik wil het deze week met u opnieuw hebben over Afrika. Dus, niet over die grote Chinese spionageballon en de nogal opgeblazen reactie om die met het modernste gevechtsvliegtuig neer te halen. Ik wil het over Afrika hebben, omdat de uitdagingen op onze zuidflank even belangrijk zijn als die op onze oostflank. Het Oosten is voor Europa cruciaal, maar Afrika is voor onze toekomst existentieel. We mogen er onze blik niet van afwenden.

Als ik presentaties geef over de geopolitiek, dan stop ik daar steevast één grafiek tussen: een met de bevolkingsgroei in Afrika en het Midden-Oosten. Die bevolking, zo schatten de Verenigde Naties, groeide sinds 1990 van 500 miljoen tot 1,5 miljard mensen. Tussen vandaag en 2100 zal dat aantal volgens de VN verder groeien van 1,5 miljard tot 4,5 miljard.

We hebben het dus over 3 miljard mensen erbij. Natuurlijk moeten we voorzichtig omgaan met voorspellingen, zeker op lange termijn. Maar zelfs als we er een half miljard naast zitten, gaat het om de meest ontzagwekkende bevolkingsgroei die we ooit in een regio hebben gezien. En die regio bevindt zich dus pal bezuiden Europa.

Op dit moment heeft minder dan 10 procent van de mensen tussen 15 en 65 jaar er een formele baan. De grote massa werkt dus in de informele sector, als zelfstandige landbouwer, als verkoper in de steden, als brommerchauffeur enzovoort. Voorlopig is die informele sector enorm veerkrachtig. Maar de landbouw staat onder druk door overbevolking en klimaatopwarming. Veel steden worden geteisterd door hoge prijzen, criminaliteit en, alweer, een steeds grilliger klimaat.

Afrika zou dus snel banen nodig hebben in de formele sector. Doorgaans is de industrie daarbij de drijvende kracht, maar die laat het afweten in de regio. Afrika en het Midden-Oosten vertegenwoordigen nog geen 3 procent van de wereldwijde maakindustrie en dat aandeel groeit ook nauwelijks. Dat komt omdat bedrijven daar niet graag investeren. Het aandeel van Afrika in de wereldwijde investeringen daalt zelfs en bedraagt nu net meer dan 2 procent.

Het gevolg: meer conflicten, meer terrorisme, meer geweld, meer migratie en vluchtelingen. Europa staat de komende tijd voor een onmogelijke spreidstand. Terwijl Oekraïne honderden miljarden nodig zal hebben voor de wederopbouw, tikt ook in Afrika de klok. We zullen de twee uitdagingen tezelfdertijd het hoofd moeten bieden.