50 miljard voor Oekraïne: niet zonder risico voor Belgische belastingbetaler

Nog dit jaar wil het Westen Oekraïne 50 miljard dollar toestoppen. Zo komt er een voorlopig einde aan een soap, met een Brussels bedrijf in de hoofdrol.

De Amerikaanse presidentsverkiezingen naderen met rasse schreden, Rassemblement National-kopvrouw Marine Le Pen staat dicht bij een overwinning bij de Franse parlementsverkiezingen en op 1 juli neemt het Hongarije van premier Viktor Orbán het voorzitterschap van de Europese lidstaten op zich. Voor het Westen reden genoeg om Oekraïne snel en structureel te helpen tegen de aanhoudende Russische agressie.

Eind april keurde het Amerikaanse Congres al een militair hulppakket van 61 miljard dollar goed, in februari kondigde de Europese Unie 50 miljard euro steun aan tot en met 2027, in de vorm van subsidies, leningen en garanties. Maar er is meer nodig om Oekraïne in staat te stellen zich te verdedigen, de pensioenen te betalen en het land herop te bouwen – volgens het Internationaal Fonds loopt dat laatste alleen al op tot 500 miljard dollar.

China

Geen klein bier, dus. Al enige tijd kijkt men daarom naar de Russische tegoeden die westerse landen na de grootschalige Russische inval in februari 2022 blokkeerden. De ogen zijn dan vooral gericht op Euroclear, dat zijn hoofdkwartier heeft nabij het noordstation in Brussel. Op de rekeningen van Euroclear, ’s werelds grootse financiële dienstverlener, staat er namelijk 190 miljard euro aan Russische tegoeden bevroren.

Die tegoeden zijn vaak aandelen met een zekere looptijd. Is die looptijd ten einde, dan wordt dat geld omgezet in cash dat Euroclear voornamelijk bij Nationale Banken belegt en waar het dus winst op maakt. De vennootschapsbelasting die België op die winst heft, ging vanaf 2023 volledig naar hulp aan Oekraïne, zoals de opvang van Oekraïense vluchtelingen of militaire en financiële steun. Sinds kort roomt België de volledige winst af.

Dat kan beter, meent Oekraïens president Volodymyr Zelensky. Hij heeft zijn oog laten vallen op de 190 miljard aan bevroren tegoeden zelf. Steun krijgt hij daarvoor van het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten, die op hun grondgebied nauwelijks Russische bevroren tegoeden hebben staan. België is voorzichtiger, en wel omdat zo’n stap indruist tegen het internationaal recht en de reputatie van Euroclear kan kelderen.

Het internationale financiële systeem draait namelijk ook op vertrouwen. Oorlogszuchtig of niet: wie zijn geld via Euroclear stuurt, wil er zeker van zijn dat dat geld niet in de zakken van een ander belandt. Saudi-Arabië, Indonesië en China waarschuwden België en de Europese Unie al voor een volledige confiscatie van de Russische tegoeden. Bovendien heeft Rusland als tegenmaatregel ook 32 miljard aan Euroclear-tegoeden bevroren.

Belastingbetaler

Afscheidnemend premier Alexander De Croo (Open VLD) kwam al in januari met een tussenvoorstel: gebruik de 190 miljard bevroren Russische tegoeden als waarborg om leningen op te halen en stuur die leningen vervolgens naar Oekraïne. Minister van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V) en Euroclear floten De Croo echter terug: de tegoeden zelf als onderpand gebruiken, komt in feite neer op een risicovolle confiscatie.

Terug naar af? Niet helemaal. De Croo’s idee bracht de bal wel verder aan het rollen, terwijl Canada hielp om Washington te sussen. Het resultaat: niet de bevroren tegoeden, maar wel de winsten erop zal men als waarborg gebruiken. Dat kwamen de leiders van de G7 – de zeven grootste westerse industrielanden – donderdag in Italië overeen. De stap moet Oekraïne nog dit jaar ongeveer 50 miljard aan leningen opleveren. Aan de deelnemende landen om de details verder uit te werken.

Helemaal risicoloos is de operatie echter niet. Komen Oekraïne en Rusland in een onwaarschijnlijk scenario tot een vergelijk en worden de Russische tegoeden daarbij gedeblokkeerd, dan vervalt de onderliggende waarborg en moeten de leningen op een andere manier terugbetaald worden. In dat geval is het niet ondenkbaar dat de schulden op de schouders van de belastingbetaler vallen.

De vraag is: welke belastingbetaler, de Belgische of de Europese? De Wetstraat vraagt al langer dat de Belgische risico’s vanwege Euroclear tenminste op het Europese niveau worden gedeeld – wellicht zal dat ook nog gebeuren, aldus een bron. De ministers van Financiën buigen zich volgende week over de kwestie, wellicht neemt het Economisch en Financieel Comité van de Europese Unie de zaak nadien over.

Het Kremlin reageert misnoegd. De bevroren Russische tegoeden op die manier gebruiken, zo klinkt het, is een aanfluiting van de regels van het internationale betalingsverkeer. Dat het slechts om een onrechtstreeks gebruik gaat, namelijk de winsten op de tegoeden en niet de tegoeden zelf, vertelt Moskou er niet bij. Het is niet ondenkbaar dat Rusland de komende dagen en weken tegenmaatregelen neemt. Tegen Euroclear lopen in Rusland ruim honderd rechtszaken. Enkele daarvan heeft het Brusselse bedrijf al verloren.