Vorige week kondigde de Zweedse regering aan dat ze migranten 30.000 euro wil betalen als ze het land vrijwillig verlaten. ‘Die eis komt rechtstreeks uit het verkiezingsprogramma van de rechtse partij Zweden Democraten, die gedoogsteun levert aan de regering’, zegt Bernd Parusel, politicoloog en senior onderzoeker bij het Zweedse Instituut voor Europese Studies (SIEPS) en eerder werkzaam bij de Zweedse Immigratiedienst en de Zweedse Delegatie voor Migratiestudies (DELMI).
‘Met deze aankondiging is hun wens ingewilligd. Ondertussen zijn de liberale partijen dichter naar de rechtervleugel opgeschoven. Het idee dat meer migranten Zweden moeten verlaten, zelfs degenen die hier legaal wonen, wordt vandaag ook breed gedragen door de Gematigden van premier Ulf Kristersson.
U doet al 20 jaar onderzoek naar het Europese migratiebeleid. Kan een terugkeerpremie werken?
Bernd Parusel: De regering heeft een expert aangesteld om het concept te beoordelen. Die expert was duidelijk: hij raadde het voorstel sterk af. De terugkeerpremie zou niet het gewenste effect hebben, veel geld kosten en veel mensen ontmoedigen om zich te integreren. Dat lijkt mij ook plausibel. Maar de regering heeft al aangekondigd het advies te negeren. Dat is toch wel verbazingwekkend.
Het gaat expliciet om afschrikking.
Voorstanders van zulke maatregelen verwijzen vaak naar Denemarken, waar een soortgelijke premie al jarenlang bestaat.
Parusel: Met bescheiden resultaat. Als we het Deense systeem naar Zweden vertalen, zouden jaarlijks slechts enkele honderden mensen vertrekken. De positieve effecten zouden dus marginaal zijn, en ik betwijfel of ze zouden opwegen tegen de negatieve gevolgen. De regering hoopt dat mensen die nooit echt geïntegreerd zijn en geen job hebben het land verlaten. Waarschijnlijker is dat juist die mensen zullen blijven, terwijl anderen met meer mogelijkheden zullen vertrekken.
Zweden stond lange tijd bekend als een open en gastvrij land. In 2015 werden vluchtelingen nog hartelijk aan de grens ontvangen. Wat is er sindsdien veranderd?
Parusel: Veel overheidsinstellingen en gemeenten waren destijds overbelast. Daarom ging de overheid een strenger migratiebeleid voeren. De sociaaldemocraten en groenen hebben die koerswijziging in grote lijnen gesteund. De huidige regering zet die aanpak simpelweg voort. In het publieke debat wordt immigratie vaak in verband gebracht met criminaliteit en mislukte integratie.
Laten de recente berichten over bendecriminaliteit niet zien dat er een probleem is?
Parusel: Er zijn problemen, maar ze komen eerder voor bij mensen met een migratieachtergrond die hier zijn opgegroeid. Het zou dus meer moeten gaan over integratie, gelijke kansen en preventie. In plaats daarvan wijst men vluchtelingen als zondebok aan. Jammer genoeg is het debat vaak ongenuanceerd. Maatschappelijke problemen waar Zweden al lang mee worstelt, worden te snel toegeschreven aan immigratie. De Zweden Democraten hebben het discours veranderd. Het land is nu veel rechtser qua migratiebeleid. De Gematigden verontschuldigen zich als het ware voor het feit dat ze enkele jaren geleden progressiever waren en samenwerkten met de groenen.
Hoe komt dat?
Parusel: Veel Zweden realiseerden zich dat ze in het buitenland soms als naïef werden gezien. De regering speelt daarop in. Zweden wil nu bijna met geweld zijn idyllische imago (een stereotiep, idyllisch beeld van Zweden, vernoemd naar een dorpje uit een boek van Astrid Lindgren, nvdr) afschudden. Het aantal migranten moet verder naar beneden. Het gaat expliciet om afschrikking.
Het lijkt wel een wedstrijd ‘wie heeft het hardste vluchtelingenbeleid’.
Gaat Zweden niet gewoon mee in een ontwikkeling die zich overal in Europa voordoet?
Parusel: Zweden is zelfs een drijvende kracht achter die ontwikkeling. Het lijkt wel een wedstrijd ‘wie heeft het hardste vluchtelingenbeleid’. Zweden zag zichzelf lange tijd als een humanitaire grootmacht, die bewust meer deed dan andere landen. De regering pleitte in de Europese Unie voor een eerlijke verdeling van vluchtelingen en investeerde veel in ontwikkelingssamenwerking. Vandaag wil men daar niets meer van weten. Het lijkt alsof Zweden zich in zichzelf heeft gekeerd. Mensen trekken zich terug, velen lijken overweldigd.
De huidige Zweedse regering is niet populair. Zou een door de sociaaldemocraten geleide coalitie het anders aanpakken?
Parusel: Nee. Daarvoor klinkt de roep om afscherming simpelweg te luid.
Theo Francken (N-VA) mag Europese migratie-opt-out vergeten
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier