De relaties tussen de Verenigde Staten en Turkije gaan er zienderogen op achteruit. Op het eerste gezicht lijkt de uitlevering van een Amerikaanse dominee het probleem te vormen. Maar onder de oppervlakte gaat het over veel meer dan dat.
De Verenigde Staten en Turkije liggen op ramkoers. Gisteren kondigde Amerikaans president Donald Trump sancties aan tegen de Turkse ministers van Binnenlandse Zaken Süleyman Soylu en Abdulhamit Gül. Hun – weliswaar beperkte – activa in de VS worden geblokkeerd en Amerikaanse burgers mogen geen zaken meer met hen doen.
Turkije houdt voet bij stuk
Washington is niet te spreken over het feit dat de Amerikaanse Andrew Brunson in Turkije wordt vervolgd. Dat is alleszins de aanleiding. De relaties tussen Washington en Ankara is al langer aan het verzuren en culmineert in zwaarste frontale confrontatie sinds de Turkse invasie in Cyprus in 1974.
De Amerikaanse pastoor Brunson werd al in 2016 gearresteerd, al was het aanvankelijk onduidelijk wat de precieze aantijgingen waren. Na verloop van tijd werd duidelijk dat het Turkse gerecht hem zou vervolgen voor spionage en terrorisme. Hoewel Brunson onlangs de gevangenis mocht verlaten en onder huisarrest werd geplaatst, eist Donald Trump zijn directe vrijlating.
Maar Ankara weigert resoluut en benadrukt dat haar gerechtelijk apparaat zonder politieke motivering onafhankelijk het onderzoek verderzet. De Amerikaanse regering houdt de twee ministers echter verantwoordelijk voor de werking van het gerechtelijke aparaat en wil hen voor de gang van zaken sanctioneren. Voor de Amerikaanse president is het bovendien electoraal interessant om zich voor een in het buitenland gevangen christelijke dominee openlijk in te zetten.
De Verenigde Staten dreigt er zelfs mee om honderd F-35-straaljagers niet aan Turkije te leveren indien Ankara wapeninkopen doet in de Russische winkel
Russische rakketten
Maar de hele kwestie gaat over veel meer dan louter een kleineuitleveringsrel. Volgens Turkijekenner Dirk Rochtus (KU Leuven) passen de spanningen over Brunson wel degelijk in een betere context. ‘Op een bilaterale ontmoeting in 2017 gaf Recep Tayyip Erdogan te kennen dat hij Brunson wilde uitleveren in ruil voor de Turkse prediker Feytullah Gülen‘, aldus Rochtus. De invloedrijke tegenstander van de Turkse president woont in ballingschap in de Verenigde Staten en wordt door Ankara verantwoordelijk gehouden voor de poging tot staatsgreep in 2016. De Verenigde Staten hebben echter resoluut geweigerd om Gülen aan Turkije uit te leveren, wat in Ankara voor de nodige frustratie zorgt.
Bovendien steunen de Verenigde Staten al enkele jaren de Koerdische rebellen in Syrië, wat rechtstreeks indruist tegen de Turkse belangen. ‘Erdogan wil koste wat het kost een onafhankelijk Koerdistan ten zuiden van Turkije vermijden’, zegt Rochtus. In die zin zijn Turkije en Rusland in het Midden-Oosten bondgenoten omdat Moskou Assad steunt tegen de rebellen. Niet toevallig gingen Erdogan en Poetin de afgelopen jaren vaak bij elkaar op de koffie.
Het hoeft dan ook niet te verbazen dat Turkije momenteel overweegt om Russische S-400 luchtafweerrakketten te kopen. ‘Dat ligt binnen de NAVO erg gevoelig. Er wordt gevreesd dat Rusland via de softwaresystemen de Verdragsorganisatie wil bespioneren. De Verenigde Staten dreigt er zelfs mee om honderd F-35-straaljagers niet aan Turkije te leveren indien Ankara wapeninkopen doet in de Russische winkel’, zegt Rochtus.
Daarnaast onderhoudt Ankara uitstekende relaties met het Iran. Beide landen zijn strategische partner in de Syrië-oorlog en Iran is een belangrijke leverancier van gas en olie aan buurland Turkije. ‘De Trump-regering wil daarentegen dat Turkije deze samenwerking stopt en deelneemt aan het Amerikaanse sanctieregime tegen Iran. Daar wil Turkije natuurlijk niet van weten’, zegt Rochtus.
Tegenmaatregelen
De relaties tussen de Verenigde Staten staan dus erg gespannen. ‘De sancties van de Verenigde Staten zijn eerder symbolisch van aard, maar Amerikaanse regering laat met deze beslissing wel haar tanden zien. Het is bereid om nog verder te gaan dan louter symbolische maatregelen. Nu de Turkse economie blijft slabakken, kan Erdogan eventuele Amerikaanse economische sancties het niet permitteren. Dan zal het wel degelijk tot onlusten leiden’, zegt Rochtus.
De sancties hebben nochtans hun effect niet gemist. Naar aanloop van de Amerikaanse maatregelen zakte de koers van de Turkse Lira tot een historisch dieptepunt. Het zou niet verbazen dat Brunson op de vierde zitting op 12 oktober toch nog wordt vrijgelaten om verder euvel te voorkomen.
Toch lijkt Turkije niet van plan zich door de Verenigde Staten te laten doen nu Washington de sancties tegen twee topministers heeft goedgekeurd. Minister van Buitenlandse Zaken Mevlüt Çavusoglu heeft aangekondigd dat Turkije tegenmaatregelen zal nemen. ‘De Turkse regering krijgt zelfs steun van de oppositie over de kwestie Brunson’, stelt Rochtus. ‘In Turkije heerst er momenteel een algemeen antiwesters gevoel dat het nationalisme aanwakkert en de politieke gelederen sluit.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
