‘Er is geen ledenlijst van de Gülenvereniging’

Professor Dirk Rochtus (KU Leuven) is niet verrast door het nieuws dat Turkse moskeeën in België werden gevraagd om te spioneren voor de Turkse overheid. ‘Ze wil tot in de puntjes weten wat mensen over de hele wereld denken, zeggen en schrijven over het land.’

Het nieuws dat moskeeën in België de opdracht krijgen om informatie te verzamelen over aanhangers van prediker Fethallah Gülen is geen verrassing voor Turkijekenner Dirk Rochtus (KU Leuven). ‘De Turkse regering staat erom bekend goed op de hoogte te willen zijn van wat er gebeurt in Turkije en daarbuiten. Ze willen tot in de puntjes weten wat mensen over de hele wereld denken, zeggen en schrijven over het land’, zegt Rochtus.

Dat is niet zuiver op de graat, zegt Rochtus. ‘Het is een manier om sympathisanten van Gülen klein te krijgen, om hen paranoïde te maken.’ Hoeveel aanhangers van Gülen er in België zijn, is moelijk te zeggen volgens de professor. ‘Er zijn een paar verenigingen met hun werknemers en leden, zoals Zaman (krant gelinkt aan Gülen, de Belgische editie stopte in augstus vorig jaar na bedreigingen, nvdr.), maar het is niet dat er een duidelijke ledenlijst van de Gülenbeweging als geheel ontstaat. Het gaat ook om mensen die hun kinderen naar door de Gülenbeweging gesponsorde scholen brengt, om maar één voorbeeld te noemen.’

Rochtus is vertrouwd met Diyanet, de koepelvereniging van moskeeën waarover het gaat. ‘In eerste instantie is ze opgericht om staatscontrole op de beoefening van religie uit te oefenen in Turkije zelf. Toen er in de jaren 60 over heel de wereld moskeeën werden opgericht voor de gastarbeiders breidde Diyanet ook haar activiteiten uit.’

Dat Mehmet Görmez, hoofd van Diyanet, in oktober nog zei dat zijn instituut ‘onafhankelijk’ was en ‘geen politiek instrument’, is volgens Rochtus open voor interpretatie. Hij benadrukt wel dat Diyanet onder de bevoegdheid van Turks premier Binali Yildirim.

Dat Nederlands minister van Buitenlandse Zaken Lodewijk Asscher verhaal wil halen bij Turkije, begrijpt Rochtus. ‘Hij voelt zich er waarschijnlijk ongemakkelijk bij en vreest dat de kwestie de voor beroering gaat zorgen binnen en buiten de Turkse gemeenschap en dat een en ander gaat escaleren.’ Of overheden effectief veel kunnen doen, is voor Rochtus niet duidelijk. ‘Het hangt ervan af of de praktijken die Diyanet hanteert volgens de strafwet verboden zijn.’