‘De weerzin tegen de rellen neemt stilaan de overhand’, schrijft auteur Harry De Paepe over het recente geweld in het Verenigd Koninkrijk. Maar tegelijk ziet hij hoe de nieuwe regering nog veel werk zal hebben om het diepgewortelde onbehagen bij een deel van de bevolking onder controle te krijgen.
Witte zwanen, zwarte zwanen wie wil er mee naar Engeland varen?’
In het bekende kinderliedje is Engeland gesloten, want de sleutel is gebroken. In realiteit is het land gebroken, omdat de sleutel tot het land zoek is.
Uit de hand gelopen geweld
De rellen die Engeland en Noord-Ierland de voorbije week teisterden legden het vuilste van de mens bloot: geweld tegen gebedshuizen, frontale agressie tegen de politie, hersenloze plunderingen van winkelpanden en het in brand steken van auto’s en asielcentra. Blanke bendes wilden het opnemen tegen groepen Aziatische mannen, zoals in Birmingham of in Middlesbrough. De druk op de ordehandhaving ligt nog steeds hoog. De politie weet niet waar eerst kijken, de regering legt strenge straffen op, maar communiceert mechanisch. Inmiddels vaardigden landen als Maleisië reisadviezen uit voor hun burgers, omdat het Verenigd Koninkrijk een ‘gevaarlijk land’ geworden is. En dan heb je nog Elon Musk die via zijn medium X een woordenstrijd aangaat met de Britse regering en gewag maakt van een komende burgeroorlog. Hoe is het VK in deze situatie beland?
Combinatie van extreemrechts en sociale media
Spreekt er eigenlijk nog iemand over de slachtoffers van de steekpartij in Southport, de rechtstreekse aanleiding voor deze uitbraak van geweld? Dat trieste incident werd snel vergeten, zoals wel vaker gebeurt met aanleidingen in de geschiedenis. Na de moordaanval vond er eerst een rustig protest plaats Southport, maar dat escaleerde in bruut geweld dat zich voornamelijk richtte tegen moslims. De beschuldigde van de steekpartij is nochtans geen moslim, hij is uit christelijke Rwandese ouders geboren in Cardiff. Vandalen en hooligans lopen nu op de straten in Engeland en maken amok tegen al wie er volgens hen niet thuishoort, opgejut door tweets en TikTok-filmpjes van bedenkelijk allooi.
Kan de schaal van de onrust volledig in de schoenen worden geschoven van een combinatie van sociale media en een uiteindelijk vrij marginale groep in de Britse samenleving? Is er meer aan de hand?
De vergeten groep
Engeland is en blijft het land van Charles Dickens en zijn Oliver Twist. Sinds de start van de Industriële Revolutie kent het land een grote groep van minderbedeelden, zeg maar de ‘onderklasse’. Armoede is er vandaag een vast gegeven op een schaal die we ons in Vlaanderen, gelukkig, niet kunnen inbeelden. De explosie van geweld is daar deels een uiting van.
In 2016 verzette de ‘onderklasse’ zich al een keer door tegen de gewoonte in massaal op te duiken aan stembureaus om voor de Brexit te stemmen. De gegoede klassen reageerden over het algemeen bijzonder onthutst op wat die ‘laagopgeleide, blanke mannen’ durfden. Het heersende sentiment bij die, vaak, boze Engelsen vat je samen in de slogan die ze tijdens de huidige rellen lopen te schreeuwen: ‘We want our country back!’. Onderzoeken over ‘het waarom’ van de Brexitstem tonen aan dat vele van die kiezers zich grote zorgen maakten over de sociale en culturele verandering die volop plaatsvindt in het land, en dat is nu niet anders.
In zekere zin voelt de ‘onderklasse’ van Engeland zich even vergeten en gefrustreerd als bijvoorbeeld de Roma-gemeenschap in Leeds die in juli de wijk Harehills in vuur en vlam zette. Beide groepen bengelen onderaan de sociale ladder, hebben het economisch moeilijk en vallen volop uit in het onderwijssysteem. De Roma-gemeenschap wordt gewantrouwd door vele andere gemeenschappen in de Britse samenleving. Dat veroorzaakt frustratie en een wederkerig wantrouwen tegenover de instituties van die samenleving. Wanneer begin juli sociale werkers kinderen uit een Romagezin gingen halen, brak er extreem geweld uit. In tegenstelling tot nu, zwegen de meeste media in alle talen over wie er precies relde en hield de politie zich bijzonder op de vlakte. Dat is niet onopgemerkt gebleven in een tijd waar alles door sociale media wordt gezien en becommentarieerd.
Wantrouwen tegen de instituties
De blanke onderklasse deelt met de Roma-gemeenschap hetzelfde soort wantrouwen tegen de instituties van het land. Met dat verschil dat deze groep groter is en autochtoon. Die krijgt te horen over ‘white privilege’ terwijl hij geen enkel privilegie geniet. Anderen vertellen hen hoe de Engelse cultuur en geschiedenis ‘racistisch’ is, en daarmee wordt het beetje trots dat ze nog hebben onder vuur genomen.
De nationale instellingen spelen daar vandaag een rol in. Het onderwijs laat working class white boys volop in de steek. Zij hebben de laagste scholingsgraad onder alle bevolkingsgroepen in het land. Het imago van dat andere instituut, de politie, ooit een baken van zekerheid, kreeg de voorbije jaren een flinke deuk. Hoe leg je bijvoorbeeld uit dat decennialang duizenden meisjes en jonge vrouwen ongestraft misbruikt konden worden in Rotherham, Rochdale of Telford door voornamelijk Pakistaanse mannen, omdat de politie er zich voor hoedde om het etiket van racisme te krijgen? En waarom liet de politie de rellende menigte in Harehills begaan? Het wekt wantrouwen op.
Dan is er de politieke klasse. Politici van Labour, de regerende partij, uitten op verschillende momenten hun afkeer voor de Engelse vlag met het Sint-Joriskruis, omdat die vlag racistisch zou zijn. De partijleiding sprak kritiekloos zijn steun uit voor de ‘Black Lives Matters’-protesten. En dan heb je nog de hevige kritiek op de Brexit door partijtoppers.
En dan is er ook de vorige regering van Conservatives, die beloofde om van die Brexit een groot succes te maken, en faalde. De migratiecijfers, legaal en illegaal, gingen ongekende hoogtes in. Dezelfde regering van de in kostscholen opgeleide, ruziënde Conservatives beloofde het migratieprobleem op te lossen met het dure Rwandaplan en de slogan ‘Stop the boats!’, en faalde gigantisch. De Tory-regering mislukte ondertussen ook in het huizenbeleid en in de zorgsector, en de sociaal zwaksten voelden dit het eerst.
Intussen blokletterden populaire tabloids op hun voorpagina’s hoe rechters en advocaten er alles aan deden om de Brexit tegen te houden of om uitwijzingen van illegalen een halt toe te roepen. Wantrouwen alom. Het is dus geen verrassing dat de Engelse ‘onderklasse’ zich verlaten voelt door de elite en de instituties van het land. Politici als een Nigel Farage of extreemrechtse agitatoren als een Tommy Robinson hadden het vrij gemakkelijk om het heersende onbehagen verder te voeden.
De sleutel tot het land
De weerzin tegen de rellen neemt stilaan de overhand. Het Brexitgezinde, conservatieve dagblad ‘The Daily Telegraph’ eist dat de ‘King’s Peace’, de openbare orde, zonder excuses hersteld wordt. De modale Brit bezit een diepe afkeer voor ordeverstoring. Gisterenavond toonde Engeland op een indrukwekkende wijze dat het meer is dan de relplegers. Duizenden mensen kwamen op verschillende plekken op straat om ‘nee’ te zeggen tegen het geweld.
Laten we niet vergeten dat nergens in Europa zo’n vlotte versmelting bestaat tussen de ‘oorspronkelijke’ bevolking en de ‘nieuwkomers’. De witte en zwarte zwanen leven er doorgaans vreedzaam samen, om ‘Witte Zwanen, Zwarte Zwanen’ nog eens te citeren.
Het kinderliedje vraagt naar een smid in het land om de sleutel van Engeland te maken. Wil de nieuwe Britse regering het diepgewortelde onbehagen binnen een deel van de bevolking onder controle krijgen, dan moet het de sociaaleconomische situatie van die groep dringend aanpakken, samen met de migratieproblematiek. En de politie moet krachtdadig optreden, zonder onderscheid.
Als premier Keir Starmer dat lukt, dan is hij de smid die de sleutel maken kan. Maar tot zolang blijft het land gebroken.
Harry De Paepe is de auteur van onder meer verschillende boeken over het Verenigd Koninkrijk.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier