Emmanuel Macron: ‘Ik wil de Europese droom nieuw leven inblazen’

Hoe beleefde Emmanuel Macron zijn eerste maanden in het Elysée? ‘Je moet je erop instellen dat je bespot, beschadigd en beledigd wordt.’

Sinds u in mei president werd, hebt u al heel wat ophef veroorzaakt. Als student hebt u de Duitse filosoof Georg Hegel gelezen. Hij noemde Napoleon Bonaparte ‘de wereldgeest te paard’. Kan één individu echt een impact hebben op de geschiedenis?

Emmanuel Macron: Voor Hegel waren zelfs de grootse mannen instrumenten van iets wat hen oversteeg. In je eentje kun je niets groots realiseren. Je moet de tijdgeest begrijpen om te weten wat je op een bepaald moment moet doen. Het is mijn grote ambitie om Frankrijk en de Fransen te stimuleren om zich te ontwikkelen. Maar dat kan alleen als we samenwerken. Je moet de krachten die willen vooruitgaan bundelen. Hetzelfde geldt op Europees niveau.

U woont nu een paar maanden in het bijna mythische Elysée. Heeft dat uw karakter veranderd? Bent u hoogmoediger geworden?

Macron: Welja, hier hebben mensen als Napoleon en Charles de Gaulle gewoond, dat heeft zeker zijn sporen nagelaten. Weet u, ik hou niet van routine, want dat geeft je een bedrieglijk gevoel van zekerheid. Het maakt je blind voor wat wezenlijk is. Veranderingen en onrust houden je alert. Het Elysée en mijn functie zorgen ervoor dat ik niets gewoon vind. Het Franse presidentschap heeft een grote symbolische waarde, je kunt het niet vergelijken met het premierschap of het ministerschap. Alles wat je zegt en doet – en alles wat je niet zegt – krijgt plots een betekenis.

Is dat niet beklemmend?

Macron: Het hoort nu eenmaal bij de functie. Bovendien kan ik weg wanneer ik wil en doen en zeggen wat ik wil, zelfs wanneer dat mensen choqueert. Je kunt je natuurlijk door alle druk laten vermorzelen, maar dat gebeurt niet als je je daartegen verzet. Wel verlies je als president je onschuld. Alles wordt nauwlettend geobserveerd. Dat is soms lastig en vermoeiend. Maar beklemmend? Nee.

Zou dat bij andere wereldleiders, zoals de Duitse bondskanselier Angela Merkel, hetzelfde zijn?

Macron: Duitsland is protestants, en daardoor verschilt het van Frankrijk. Door het katholicisme en de invloed van de kerk is de Franse samenleving meer verticaal georiënteerd en worden beslissingen meer top-down genomen. Ik ben er vast van overtuigd dat die geschiedenis vandaag nog belangrijk is – al hoeft u zich geen zorgen te maken dat ik koning wil worden. Maar of we dat nu leuk vinden of niet, Frankrijk heeft binnen Europa een uitzonderlijke geschiedenis. Met enige overdrijving kun je zeggen dat Frankrijk een land van koningsmoordende monarchisten is. Het is een paradox: de Fransen willen het liefst een koning verkiezen, maar ze willen hem ook op elk moment kunnen afzetten.

Het presidentschap is geen normale job. Je verinnerlijkt dat. Je moet je er ook op instellen dat je bespot, beschadigd en beledigd wordt – dat ligt in de Franse aard. En natuurlijk moet je als president niet geliefd willen zijn. Dat is moeilijk, want iedereen wil graag gezien worden. Maar uiteindelijk is dat niet belangrijk. Wat telt is dat het land vooruitgaat.

U kunt beweren dat u niet geliefd wil zijn, maar is zo’n voornemen niet eenvoudiger in theorie dan in de praktijk?

Macron: Je kunt plannen maken zoveel je wilt, maar eens je ergens middenin zit, is het toch helemaal anders. Het presidentschap is voor mij in de eerste plaats geen politieke of technische zaak, maar een symbolische. De moderne politiek moet haar gevoel voor symboliek terugvinden. We moeten opnieuw de Grote Geschiedenis willen schrijven. In die zin is het postmodernisme het ergste wat de politiek kon overkomen. Het is geen goed idee om alle Grote Verhalen te deconstrueren en kapot te maken, want dan wordt alles en iedereen gewantrouwd. Kritisch zijn is noodzakelijk, maar we moeten de Grote Verhalen niet haten.

Waarom vindt u die verhalen zo belangrijk?

Macron: We hebben er dringend behoefte aan! Waarom is een deel van onze jongeren zo gefascineerd door extremistische stromingen zoals het jihadisme? Waarom weigeren hedendaagse democratieën hun burgers te laten dromen?

U doet het momenteel niet goed in opiniepeilingen. U krijgt vaak het verwijt dat u afstandelijk, arrogant en hoogmoedig bent.

Macron: Wie beweert dat? De pers.

Het zijn toch niet alleen journalisten die dat vinden?

Macron: Hebt u de man in de straat al horen zeggen dat ik afstandelijk ben?

Ja.

Marcron: En toch ben ik dat absoluut niet. Als ik door het land reis en een fabriek bezoek, klagen mijn medewerkers na een uur of drie altijd dat ik me niet aan het schema houd. Als ik samen ben met de Fransen ben ik niet afstandelijk, want ik hoor bij hen. Ik heb wel een einde gemaakt aan het gesjacher tussen de media en de politiek. Het is niet omdat je als president constant met journalisten praat en door journalisten omringd wordt, dat je dicht bij de mensen staat.

U gaf dit jaar een bejubelde toespraak aan de Sorbonne. Daarin zei u dat u Europa een nieuw fundament wil geven.

Macron: In 2005 werd in Frankrijk en in Nederland een referendum gehouden over de Europese grondwet. In beide landen werd tégen gestemd. Sindsdien heeft niemand een echt nieuw Europees project voorgesteld. Zeker niet in Frankrijk. Als er al iets bewoog, dan was het dankzij mensen zoals de Duitse minister van Financiën Wolfgang Schläube of de voormalige Duitse minister van Buitenlandse Zaken Joschka Fischer. Die Duitse initiatieven werden door Frankrijk geregeld in de kiem gesmoord. Ik wil dat dit stopt. Misschien volg ik zo het voorbeeld van president François Mitterrand, die Europa echt vorm wilde geven. Mijn directe voorgangers, daarentegen, dachten dat het het slimste was om niets te zeggen en alle opties open te houden. Het lijkt misschien alsof ze heel tactisch dachten, maar misschien hadden ze gewoon geen idee van wat ze met Europa moesten aanvangen.

U wil nieuwe Europese instellingen creëren en de procedures vergemakkelijken. Heeft de EU niet vooral een mentaliteitsprobleem omdat de lidstaten alleen aan hun eigenbelang denken?

Macron: Ik wil een nieuw Europees hoofdstuk schrijven. We moeten het avontuur opnieuw en op een andere manier beginnen. De instellingen zijn op zich niet zo belangrijk, daar zijn de meeste mensen het over eens. Het probleem is dat de debatten over Europa ruzies tussen experts en juristen zijn. Maar Europa is in de eerste plaats een politiek project! De EU is niet opgericht door deskundigen of diplomaten, maar door mensen die geleerd hebben uit de drama’s van onze geschiedenis. Ik stel een nieuwe start voor. Eén waarbij we niet eindeloos discussiëren over welke instrumenten we nodig hebben, maar waarbij we over ons doel nadenken. Wat willen we? Hoe moet ons Europa eruitzien? Wel, ik wil de Europese droom nieuw leven inblazen.