‘Elke dag worden 24 kinderen achtergelaten, kadavers in vuilbakken niet meegerekend’

Marokko mag van de VN vanaf 2015 toezien op de internationale naleving van kinderrechten. Toch luiden kinderrechtenorganisaties de alarmbel, over kinderprostitutie en uitbuiting. Knack.be zocht het uit. Vandaag deel 2 van 3: Onzichtbare straatkinderen.

‘Alleenstaande moeders zijn niets waard in Marokko, hun kinderen evenmin’, meent Abdelkhalek Benzekri, vicepresident van de Marokkaanse mensenrechtenorganisatie AMDH. En dat ene taboe belooft tienduizenden kinderen een leven in de straten. Of zo schat men toch. Een exact getal plakken op het aantal straatkinderen in Marokko schijnt een enorme uitdaging te zijn.

‘Wie toch een cijfer plakt op het aantal straatkinderen in Marokko, liegt’, vindt Khadija Calicouba van het Centre de Sauvegarde de l’Enfance (Centrum ter bescherming van het kind) in Agadir. In het centrum voor jongens – net buiten de toeristische zone – is weinig te merken van het ellendige straatleven dat de meeste kinderen hier hebben doorgemaakt. Schaterlachend stormen ze het klasje uit om hun van vakantie teruggekeerde leidinggevende te omhelzen.

Achter al die gelukzalige glimlachen schuilt echter een minder zalig ver­leden. Ondanks het feit dat Marokko het Verdrag voor de Rechten van het Kind van de Verenigde Naties (VN) sinds 1993 erkent, zwerven tiendui­zenden kinderen door de straten van het Noord-Afrikaanse land. Of dat is althans het geschatte aantal. Calicouba wordt een beetje boos: ‘Niemand weet hoeveel straatkinderen er in totaal zijn. Elke dag komt er weer een kind op straat terecht. Wie houdt de tel nog bij?’

Volgens het Marokkaanse Secretariaat voor Kinderen, Vrouwen en Familie is het moeilijk tellen omdat de kinderen zich continu verplaatsen tussen verschillende steden en regio’s. Zo ontbreken nog steeds officiële studies en cijfers.

Sommige rapporten doen wel pogingen, maar het aantal verschilt van publi­catie tot publicatie. Een rapport uit 2011 van het Child Rights Gover­nance Programme van ’s werelds grootste onafhankelijke kinderrechtenorganisatie Save the Children geeft aan dat het aantal kinderen zonder thuis exponentieel toeneemt. Tussen 2002 en 2004 zou het aantal kinderen dat in opvangcentra leeft, gestegen zijn van 29.304 tot 46.500.

Marokkaanse journalisten verwijzen meestal naar een getal dat aanleunt bij de 30.000. Ook de kinderrechtenorganisatie van de Verenigde Naties, UNICEF, schatte het aantal straatkinderen in Marokko in een programma-evaluatie van 2004 tussen de 10.000 en 30.000. In 2008 werden 6.480 kinderen in de steek gelaten. En als de definitie ruimer genomen wordt, zouden er volgens UNICEF ongeveer 650.000 kinderen in Marokko opgroeien zonder de zorg of bescherming van hun ouders.

Het mag dan onduidelijk zijn hoeveel straatkinderen er precies zijn, wat wel vaststaat is dat onderliggende sociale problemen aan de basis liggen. ‘Armoede speelt een rol, maar gezinnen zijn tegenwoordig ook steeds minder hecht. Ouders zijn alcoholverslaafd of gescheiden en verwaarlozen hun kind’, legt Calicouba uit. ‘Sommige kinderen kiezen zelf voor de straat, omdat ze thuis mishandeld worden.’

Ook Lahoucine Talibi, verantwoordelijke van het SOS Kinderdorp in Agadir, geeft de scheiding van de ouders als mogelijke oorzaak aan. ‘Is Marokko echt een uitzondering? Ook in Europa zijn er straatkinderen. Dat heeft altijd te maken met sociale moeilijkheden.’ Het lijkt niet in hem op te komen dat het niet helemaal normaal is dat een kind op straat achtergelaten wordt omdat de ouders gescheiden zijn.

Dat heeft te maken met het sterke sociale stigma dat op alleenstaande moeders in Marokko rust. Wie ongehuwd en moeder is, kan in het land net zo goed niet bestaan. Alleenstaan­de moeders worden namelijk niet erkend door de Marokkaanse wet. Volgens artikel 490 van het Straf­rechtelijk Wetboek riskeren vrouwen die buitenechtelijke seksuele relaties aangaan een celstraf van een maand tot een jaar. Buitenechtelijke kinde­ren die niet door de biologische va­der erkend worden, vallen eveneens buiten het wettelijke kader. Zij wor­den vanaf de geboorte bestempeld als een schande.

Benzekri: ‘Alleenstaande moeders worden door de Marokkaanse wetgeving als prostituees beschouwd. Die vrouwen kun­nen niet rekenen op maatschap­pelijke steun. Ze hebben geen recht op uitkeringen, huisvesting of ge­zondheidszorg.’

De vrouwen en hun kinderen worden door de samenleving verstoten. ‘Omdat ze de eer van hun familie niet willen bezoedelen, vluchten vele vrouwen nog voor de zwangerschap zichtbaar wordt. Na de geboorte wordt het kind achtergelaten, zodat de vrouw haar plaats in de maatschappij weer kan oppikken’, verklaart Benzekri.

Aïcha Chenna, het hoofd van de Marokkaanse vrouwenrechtenbeweging l’Association Solidarité Féminine (ASF) getuigde in de Marokkaanse krant la Vie Éco over de verstoten kinderen: ‘Elke dag worden 24 kinderen achtergelaten en daarbij zijn de kadavers die in vuilbakken gevonden worden niet meegerekend.’

Trouwen met verkrachter

Om aan het stigma te ontkomen, worden jonge meisjes vaak het slachtoffer van een vroegtijdig huwelijk. Tot voor kort kon een verkrachter aan zijn straf ontkomen als hij met zijn slachtoffer trouwde. Pas eind 2013 werd de wetgeving gewijzigd, waardoor de dader in elk geval berecht zal worden. Toch is er in realiteit weinig vooruitgang te merken.

‘De familie zal het meisje onder druk zetten om toch te trouwen. Niemand zou namelijk nog een vrouw willen die seksuele betrekkingen heeft gehad voor het huwelijk’ legt Benzekri uit. ‘Ook de rechters laten de wet links liggen. Ze zullen het meisje vertellen dat nu de feiten toch achter de rug zijn, het geen zin heeft om die man te straffen. Het probleem zou zichzelf oplossen als het slachtoffer met de verkrachter trouwt.’

Hoewel de minimumleeftijd voor het huwelijk in 2004 nog verhoogd werd van vijftien naar achttien jaar, laten sommige rechters ook huwelijken van meisjes van amper dertien jaar oud doorgaan. Het aantal kindhuwe­lijken neemt volgens cijfers van Save the Children dan ook toe: tussen 2009 en 2010 steeg het aan­tal vroegtijdige trouwpartijen met 3.000 gevallen tot 33.253.

De kinderen die het geluk niet hadden uit een huwelijk geboren te zijn of in een instelling te worden opgenomen, moeten op straat overleven. De Moroccan Children’s Trust ging bij enkele straatkinderen in Taroudant, een stad 76 kilometer ten oosten van Agadir in het zuiden van Marokko, na hoe zij dat doen.

De kinderen proberen spullen te verkopen op de lokale soek, gidsen bij tours voor toeristen of verzamelen afval om aan veehouders te verkopen. Maar velen vervallen ook in illegale activiteiten zoals zakkenrollen of bedelen. Sommige kinderen beweerden dat hun moeders zich prostitueerden om het gezin te onderhouden.

Straatkinderen lopen het risico seksueel misbruikt te worden. Uit een studie van UNICEF naar seksuele uitbuiting bij kinderen in Marrakesh bleek dat 61 procent van de slachtoffers thuis slecht behandeld werd. 62 procent had een arme familiale achtergrond.

Naast de seksuele uitbuiting, worden straatkinderen ook geregeld het slachtoffer van fysiek geweld. Dat kan onder elkaar gebeuren, omdat verslavingen – uit een rapport van Save the Children blijkt dat 30 procent van de straatkinderen lijm en hasj gebruikt – tot agressief gedrag kunnen leiden.

Maar UNICEF kwam tot een zorgwekkendere conclusie in een studie uit 2006 over geweld tegen kinderen. Daarin stond te lezen dat ‘straatkinderen en jonge delinquenten de voornaam­ste slachtoffers zijn van marteling en andere gruwelijke, onmenselijke of vernederende behandelingen in Marokko. Als de kinderen worden opgepakt, lopen ze het gevaar in het politiedistrict geschopt of geslagen te worden, of verbrand te worden met sigaretten.’

Toch kan het probleem niet efficiënt worden aangepakt, zolang een officiële studie uitblijft. De ontelbare straatkinderen en de problemen die ermee gepaard gaan, zijn voor de doorsnee toerist haast onzichtbaar. Wie niet wil, zal ook niet zien. Maar dat maakt het probleem niet minder reëel.