Antisemitisme is een constante in de wereld. Het enige dat schommelt is het taboe erop. Er zijn periodes waarin er een taboe op antisemitisme rust en fases waarin racisme in het algemeen en antisemitisme in het bijzonder meer aan de oppervlakte komen. In een dergelijke periode lijken we nu te zitten, schrijft Hans Knoop.
De nieuwsmedia melden dat wereldwijd en dus ook in België het antisemitisme toeneemt. Maar als men de materie tegen het licht houdt, blijkt dat nergens uit en dat is niet verwonderlijk. Antisemitisme is een constante in de wereld. Het enige dat schommelt is het taboe erop. Er zijn periodes waarin er een taboe op antisemitisme rust en fases waarin xenofobie, racisme in het algemeen en antisemitisme in het bijzonder meer aan de oppervlakte komen. In een dergelijke periode lijken we nu te zitten.
Elke antisemitische aanslag is een dolk in het hart van onze rechtsstaat
In Nederland ziet Geert Wilders van de Partij voor de Vrijheid er geen probleem in om in het Europees Parlement een alliantie aan te gaan met het Front Nationale van Marine Le Pen en zijn vier gekozen mandatarissen plaats te laten nemen in de bankjes naast Jean- Marie Len Pen. Die noemde de Holocaust een detail in de geschiedenis en bracht recent provocatief de alternatieve Hitlergroet, de Quenelle. In diezelfde fractie zitten ook vertegenwoordigers van de Oostenrijkse FPÖ van de neo- nazi Heinz-Christian Strache.
Toch wist ondanks dit alles in het tolerante Nederland Wilders vier van de vijfentwintig zetels voor het Europees Parlement in de wacht te slepen. Betekent dat nu dat meer dan een miljoen Nederlanders antisemieten of racisten zijn? Geenszins, maar het betekent wel dat het taboe op antisemitisme sterk aan het afnemen is.
In geheel West- Europa – en met name in Frankrijk met een populatie van 700.000 joden en zes miljoen moslims – maken joden zich dan ook terecht zorg. Die zorg bestond in België ook al voor de aanslag op het Joods Museum in Brussel en is sindsdien uiteraard niet geringer geworden. België scoort slecht op de lijst van de Amerikaanse Anti Defamation League (een invloedrijke joodse mensenrechtenorganisatie) die onlangs getracht heeft het antisemitisme wereldwijd in kaart te brengen. De organisatie heeft het grootste onderzoek ooit naar het antisemitisme in de wereld laten verrichten en daaruit bleek dat in Europa Zweden het laagst scoort met vijf procent antisemieten. Nederland komt op de tweede plaats met zes procent en in België blijkt zevenentwintig procent van de bevolking er antisemitische vooroordelen op na te houden.
Het onderzoek in 101 landen van de ADL heeft een aantal curieuze feiten aan het licht gebracht. Het meest in het oog springende is wel dat Zweden het minste antisemitisme in Europa kent, terwijl het land zich ongemeen kritisch opstelt ten aanzien van de politiek van de staat Israël. Binnen de EU gaat Zweden door voor het meest anti-Israëlische land van de 28 lidstaten. Toch blijkt het antisemitisme er het laagst, daar waar de traditionele antisemitische staten in Oost- Europa juist geen kritiek op het beleid van de joodse staat hebben.
Kritiek of demonisering?
Dat kritiek op Israël het antisemitisme zou aanwakkeren wordt dus door het onderzoek van ADL gelogenstraft. Maar iets dat het antisemitisme zeker wel bevordert, is het demoniseren van de staat Israël. Het demoniseren van Israël en het delegitimeren van het bestaansrecht van de joodse staat is niet alleen een fenomeen dat de Jodenhaat voedt, het is zelf de eigentijdse variant op de eeuwenoude Jodenhaat. Wil men straffeloos joden in het diepst van hun ziel raken dan hoeft men niet meer te vervallen in de eeuwenoude anti- joodse stereotypen en mythes. Men kan juridisch geheel gevaarloos volstaan door te roepen dat Israël een nazistaat is die genocide op de Palestijnen pleegt en zionisme een variant is van de Apartheidspolitiek of nog erger.
Het zijn dit soort van eigentijdse vormen van klassiek antisemitisme dat in een andere verpakking wordt gepresenteerd en dat joden in Europa en zeker ook in België zorgen baart.
Met nadruk voeg ik hier aan toe dat kritiek op het beleid van de regering van Israël legitiem is. Het is een brug te ver om – zoals sommige politici in Israël beweren – kritiek op bijvoorbeeld het nederzettingenbeleid of de steeds groter wordende kloof tussen rijk en arm in Israël weg te zetten als een verkapte vorm van antisemitisme.
Tel Aviv: de meest antisemitische stad ter wereld?
Terecht merkte Israëls meest lucide verdediger in de VS, Harvard hoogleraar Alan Dershowitz, onlangs op dat als kritiek op Israël gelijk staat aan antisemitisme, Tel Aviv de meest antisemitische stad ter wereld is. Nergens ter wereld wordt het beleid van de centrum- rechtse regering Benjamin Nethanjahu meer bekritiseerd dan in het progressieve, links-liberale Tel Aviv. Sterker: er is meer kritiek op Nethanjahu in Tel Aviv dan in het antisemitische Warschau.
Israël is voor alles een pluriforme democratie en daar hoort het uiten van kritiek bij. Als men in Israël zelf al kritiek heeft, waarom zou men dat dan ook niet in het buitenland kunnen hebben? Maar kritiek is niet identiek aan demonisering en delegitimering. Kritiek is er ook op andere staten, maar geen zinnig mens in Europa heeft ooit geroepen dat de Verenigde Staten moeten verdwijnen. Ook niet tijdens de Vietnam- of Irakoorlog die wereldwijd op grote weerstand stuitte.
Staatsantisemitisme
Met de staat Israël vinden ook de joden in België dat die demonisering dient op te houden. Het geeft hen een onbehaaglijk gevoel en roept zeker bij de oudere generaties herinneringen aan het verleden op. Een verleden dat voor overlevenden van de Holocaust nog steeds het heden is. Maar hoe begrijpelijk ook dat die herinneringen en beelden van toen telkens boven komen, de situatie van dit moment is een geheel andere. Joden worden thans in geheel Europa door de overheid beschermd. Er is overal in de Oude Wereld in meer of mindere mate antisemitisme, maar anders dan in de jaren dertig bestaat nergens in de EU staatsantisemitisme.
De zeer kordate wijze waarop de regering in Brussel na de recente aanslag te werk is gegaan en alles uit de kast heeft gehaald om de dader(s) te achterhalen en steun aan en solidariteit met de joodse gemeenschap heeft betracht, doet elke vergelijking met de jaren dertig verbleken. Waakzaamheid op de nieuwe, eigentijdse vormen van het eeuwenoude antisemitisme blijft echter geboden. Met name onder de moslimpopulatie blijkt het antisemitisme diep geworteld.
Brussel is niet het begin van nieuwe golf antisemitisme, het is verderzetting oude traditie
Optreden tegen haatimans door de overheid is dan ook een vereiste om meer slachtoffers te voorkomen. Dat is iets anders dan het stigmatiseren van de moslimpopulatie. Het moge juist zijn dat achter vrijwel elke antisemitische aanslag of daad een moslim schuilt, dat maakt nog niet elke moslim tot een potentiële dader en antisemiet. Joden verwerpen collectieve schuld. Ze zijn daar als geen ander millennia zelf het slachtoffer van geweest. Tot op de dag van vandaag! Brussel is niet het begin van een nieuwe golf van antisemitisme. Het is de voortzetting van een eeuwenoude traditie die niet alleen geworteld is binnen de islam, maar evenzeer binnen de christelijke beschaving.
Antisemitisme is een ziekte van de niet-joodse samenleving. Sommige christenen en moslims – gelukkig niet alle – lijden er aan. En joden er onder. Die ziekte dient met alle denkbare middelen te worden bestreden. Niet alleen voor van de joodse gemeenschap, maar eerst en vooral voor van België zelf.
Hoe definieert men antisemitisme?
Overigens geeft het onderzoek van de ADL naar het wereldwijde antisemitisme een naar mijn opvatting geflatteerd positief beeld en is in werkelijkheid het antisemitisme nog dieper geworteld dan uit de cijfers tot uitdrukking kwam. De kernvraag is natuurlijk hoe men antisemitisme definieert. De meest gangbare en voor de hand liggende definitie is dat antisemitisme een synoniem voor Jodenhaat is.
De ADL heeft echter in de 101 landen niet de vraag gesteld of men antisemiet is. Men heeft de respondenten elf klassieke antisemitische vooroordelen voorgehouden. Als men er zes of meer onderschreef, werd men voor antisemiet gehouden.
Dus mensen die van oordeel zijn dat joden te veel macht in de wereld hebben, schuldig zijn aan de economische crisis, de Holocaust uitbuiten en onbetrouwbare burgers zijn omdat hun loyaliteit naar Israël in plaats van het geboorteland uitgaat zijn volgens dit onderzoek geen antisemieten omdat zij ‘slechts’ vier van de elf stereotiepe antisemitische vooroordelen zouden onderschrijven.
Ik ben geneigd iemand al voor antisemiet te houden die slechts een van de elf vooroordelen onderschrijft en dan zou men op aanzienlijk hogere percentages uitkomen.
Onbekend maakt onbemind?
Een ander curieus resultaat van het onderzoek is dat het adagium ‘onbekend maakt onbemind’ slechts ten dele voor antisemitisme opgaat. Het moge juist zijn dat 75 procent van de ondervraagden die voor antisemieten gehouden worden, nog nooit een jood in hun leven hebben ontmoet. Daar staat tegenover dat het land met het minste antisemitisme ter wereld – Laos (0,1%) – blijkt te zijn. In dat land wonen in het geheel geen joden.
Zoals voor de hand lag, blijken de Arabische landen doordrenkt van antisemitisme te zijn. Het hoogst scoren de Palestijnse gebieden die ofwel door Israël worden bezet of onder het gezag van de Palestijnse Autoriteit vallen. Meer dan 90 procent zegt joden te haten, maar vrijwel zeker heeft men daarbij de Israëlische bezetter voor ogen.
Veruit het grootste deel van de Palestijnse populatie in die gebieden is onder de 30 jaar en heeft dus nooit anders dan bezetting gekend en is opgevoed in haat tegen Israël en joden. Dat Israël in 1967 die gebieden in een verdedigingsoorlog contre coeur heeft veroverd na door het leger van wijlen Koning Hoessein aangevallen te zijn is voor de huidige bevolking irrelevant. Als men er al kennis van zou hebben genomen.
Iran minst antisemitisch moslimland
Maar veruit het meest opzienbarende feit uit het onderzoek is dat van de moslimlanden Iran het laagste scoort in antisemitisme. Iets meer dan de helft van de Iraniërs voldoet aan de ADL-criteria om het stempel antisemiet opgeplakt te krijgen.
De haat van de satellietschotels
Kort na de moordaanslag in Brussel zei de Israëlische premier Nethanjahu dat die het gevolg was van ophitsing tegen de staat Israël in Europa. Later werd het ‘ophitsing in Europa en het Midden- Oosten’.
Nethanjahu heeft gelijk dat er in Europa door sommige politici en non- gouvernementele organisaties sprake is van ophitsing en demonisering. Dat moet inderdaad onverwijld worden gestopt omdat het de atmosfeer vergiftigt en joden een gevoel van onveiligheid geeft en in een isolement jaagt.
Maar echt levensbedreigend is de haat die via satellietschotels vanuit de Arabische wereld over de moslimpopulatie in Europa wordt uitgebraakt. Onder de zes miljoen moslims in Frankrijk blijkt slechts een op de duizend voor deze haatcampagnes en ophitsing bevattelijk. Dat betekent wel dat er zesduizend potentiële jihadisten klaar staan om opnieuw ergens binnen het Schengengebied toe te slaan.
Dolksteek
Angst is immer een slechte raadgever, maar helaas nopen de actuele feiten en geschiedenis de joodse gemeenschap en de overheid tot de uiterste vorm van alertheid. Jihadisten vormen primair een bedreiging voor joden, maar zijn in werkelijkheid een bedreiging voor de gehele Belgische rechtsstaat. Het is immers de staat die de burgers veiligheid en bescherming dient te bieden. Elke ‘geslaagde’ antisemitische aanslag is een dolk in het hart van onze rechtsstaat.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier