Eerste presidentsdebat: houdt Biden zich staande? welke Trump daagt op?

Het debat is recordvroeg, gaat vannacht om 3 uur Belgische tijd in Atlanta van start zonder publiek, en wil zich houden aan strenge regels. De voorafgaande psychologische oorlog was pittig, zij het onbeslist. Wat wordt het met het debat zelf?

Toen op 15 mei in enkele uren tijd over de debatten werd beslist, leek het evident wie gewonnen had. Donald Trump, de Republikeinse presidentskandidaat, had maandenlang gejend dat Democratische rivaal en zittende president Joe Biden te bang was om te debatteren. Hijzelf was bereid ‘om het even wanneer, om het even waar’ een debat aan te gaan. Op het moment dat Biden toehapte, ging Trump verregaand in op diens eisen. Er werd overeengekomen slechts twee debatten te houden: een op 27 juni en een tweede op 10 september. Doorgaans wil de verkiezingscommissie in de VS drie presidentiële debatten houden, maar die commissie werd niet bij de discussies betrokken. Ook zorgden de twee hoofdvogels van de verkiezingen ervoor dat geen andere kandidaten, zoals onafhankelijke Robert Kennedy, of groene, kleinlinkse en libertaire kandidaten tot het debat zouden worden toegelaten. Dat was in het voordeel van beide kandidaten. Maar de zenders (CNN voor het eerste debat en ABC News voor het tweede), die werden uitgekozen, zijn pro-Biden eerder dan pro-Trump. Het format van de debatten, 90 minuten, zonder publiek, en met microfoons die op stil staan tenzij de kandidaat aan het woord is, speelden in het voordeel van Biden. Ook het recordvroege tijdstip voor het eerste debat – juni, ruim vier maanden voor verkiezingsdag – werd geacht in het voordeel van Biden te spelen. Als hij zwaar afgaat, heeft hij nog alle tijd om de schade te herstellen.

Met het vroege tijdstip had Biden ook de bedoeling de stille hoop van partijgenoten de kop in te drukken dat hij alsnog een stap opzij zou zetten om baan te ruimen voor een jongere kandidaat. Al kan een wanprestatie die hoop weer doen opleven.

De twee kandidaten moeten gedurende 90 minuten rechtstaan. Ze mogen geen nota’s meebrengen, maar krijgen behalve water wel een notaboek waarin ze hun replieken kunnen neerkrabbelen. Ook tijdens twee voorziene reclameblokken mogen de kandidaten geen contact hebben met medewerkers. Op een vraag mag een antwoord van twee minuten volgen, waarna de repliek een minuut mag duren. Biden begint vannacht, werd bij lottrekking beslist, en Trump eindigt.

De regeling heeft ook enige voordelen voor Trump. Dat hij bereid is op niet-bevriende zenders te verschijnen, geeft hem naderhand de kans om de schuld voor een gebeurlijk falen in de schoenen van vooringenomen journalisten te schuiven.

In 2020 golden andere regels, en vooral in het eerste debat viel Trump zijn uitdager Biden voortdurend in de rede. Dat maakte Trump tot een onsympathieke bullenbak, beseft hij nu zelf. De dichtgedraaide microfoon voor de niet-spreker maakt een dergelijke uitschuiver nu moeilijker. Trump is een publieksspeler, maar het feit dat er geen publiek is, kan betekenen dat hij minder op applaus mikt, zich eerder ‘presidentieel’ zal gedragen en bij de les zal blijven. Dat legde hij het voorbije weekend aan een kiesmeeting voor: is het best de eerste, agressieve aanpak te volgen of de tweede? Is het best Biden de huid vol te schelden, of juist niet?

‘Spuit in de kont’

De vraag maakte ongetwijfeld deel uit van de psychologische oorlogvoering die aan het debat voorafging. De Biden-campagne liet weten dat de president zich voorbereidt op ‘alle scenario’s’.

Maandenlang had Trump Biden afgeschilderd als iemand die ze niet allemaal meer op een rijtje heeft, die geen zin meer kan vormen, laat staan een beslissing treffen. Zo stelde hij de verwachtingen voor Biden zo laag, dat die laatste bijna niet anders kan dan ze overtreffen. De Republikeinen en Trump hadden zich daar eerder aan mispakt tijdens de State of the Union: Biden wist de lage verwachtingen met gemak te overstijgen door niet alleen een coherente boodschap te brengen maar ook te reageren op tussenkomsten van het publiek.

De voorbije week is de strategie in het Trumpkamp helemaal omgeslagen. Minder Trump zelf maar medestanders hebben het nu over Biden als een ‘ervaren debater’, iemand die met 50-60 jaar ervaring het debatteren in de vingers heeft.

Trump valt terug op iets wat hij ook al in 2016 tegenover Hillary Clinton gebruikte: zij (en nu Biden) is niet fysiek in orde. Men zegt dat Biden zich voorbereidt op het debat, zei hij tijdens een meeting in het weekend. ‘In werkelijkheid slaapt hij’, aldus Trump. Op de dag van het debat maakt men hem wakker, en ‘geeft men hem een spuit in de kont’ zodat hij weer functioneert. Trump suggereerde voor Biden, zoals eerder voor Hillary, een drugtest, die hijzelf met plezier zou ondergaan.

De werkelijkheid is dat zowel Biden als Trump wellicht niet in topvorm aan dit debat beginnen. Ze hebben allebei geweigerd tijdens hun primary’s in debat te gaan met tegenkandidaten. Het is in hun beider geval geleden van 2020 dat ze nog een debat gehouden hebben. In het verleden bleek dat zittende presidenten vaak een moeizaam eerste debat hebben na vier jaar van niet-debatteren. Onder meer de begenadigde debater Barack Obama bakte er niet veel van in 2012, tegen Mitt Romney.

Trump heeft, als we hem mogen geloven, een minimale voorbereiding op het debat gehad. Hij bleef kiesmeetings houden en interviews geven aan bevriende journalisten. De laatste twee dagen voor het debat ging hij in afzondering. Maar hij zou het beperkt hebben tot inhoudelijke discussies, en geen specifieke debatvoorbereiding gehad hebben. ‘In zekere zin’, zei hij aan een interviewer, ‘was mijn hele leven de voorbereiding’.

Dan gaat het er bij Biden anders aan toe. De president ging ongeveer een week in afzondering in presidentieel buitenverblijf Camp David, waar hij proefdebatten houdt, met een nep-Trump en stand-ins voor de interviewers Dana Bash en Jake Tapper van CNN, die hij 1,5 uur staand van repliek moet dienen.

Trumpamnesie, elektrocutie of haaien?

De twee campagnes geven hun geheimen niet prijs, maar op basis van lekken (die kunnen behoren bij de psychologische oorlogvoering) komen toch enkele lijnen naar voor.

Trumps adviseurs lekken hun wensen naar pers. Dat hij zich verbindend zou tonen, Biden met gerichte kritiek inzake economie, migratie en buitenlands beleid onder vuur zou nemen, en tegelijk schetsen hoe hij het anders zal doen. Maar, dat geven zelfs die adviseurs toe, het kan natuurlijk bij hem altijd het tegenovergestelde zijn, dat hij rondjes draait in ressentiment over de verloren verkiezingen van 2020, of over zijn veroordeling in New York. Hij kan ook uitkomen bij het onderwerp dat uitvoerig opdook in zijn recente campagnespeeches: welke dood zou hij op een zinkende elektrische boot verkiezen – elektrocutie of haaien? (antwoord: elektrocutie).

Biden moet volgens zijn adviseurs direct contact met de kiezer zoeken, en misschien direct in de camera kijken in plaats van te debatteren. In 2020 trok hij de kaart van de competentie, maar kan hij dat volhouden na een regeerperiode waarin binnenlands de inflatie woekerde, de migratie niet onder controle kwam, en in het buitenland het ene conflict het andere opvolgde, zonder dat hij snelle oplossingen wist af te dwingen? Een meerderheid van kiezers vindt dat het land in een slechte conditie verkeert.

In dit geval, zei David Axelrod op CNN, moet je geen referendum organiseren maar de kiezers een keuze voorhouden. Axelrod, de topadviseur van president Barack Obama, zou willen dat Biden het eerder over de toekomst heeft, ingaat op de problemen van de kiezers en hun frustraties inzake koopkracht niet begraaft onder positieve statistieken. Ook: hij moet het verschil tonen tussen de chaoskandidaat Trump en hemzelf. Dat was het sleutelwoord van zijn medewerkers: chaoskandidaat.

Want dat is een van de problemen waar het team van Biden mee kampt. Vele kiezers vertonen Trumpamnesie. Ze denken dat de economie onder Trump beter was dan ze echt was. Ze vergeten ook diens uitschuivers, zijn voorstel voorstel om bleekwater tegen covid te gebruiken, of zijn houding tijdens de bestorming van het Capitool.

Er hangt veel af van het debat. Trump heeft een lichte voorsprong in de nationale peilingen, en heeft volgens regionale peilingen een grotere voorsprong in staten die over winst en verlies beslissen. Maar die voorsprong is iets kleiner geworden sinds zijn veroordeling in New York. Volgens de peilingen wordt Trump als competenter beschouwd inzake economie en migratie, en heeft Biden een (minder grote) voorsprong als het om verdediging van de democratie gaat. Wat weegt door?

‘Double haters’

Een meerderheid van kiezers had liever andere kandidaten gehad dan Biden en Trump. Een cruciale groep daarbij zijn de ‘double haters’, mensen die geen van de twee kandidaten verteerbaar vinden. Velen van die ‘double haters’ stemmen liever niet op een derde kandidaat, die toch geen kans maakt. Deze groep zou in november wel eens de doorslag kunnen geven. Een menselijke, gematigde Trump, of een vitale, optimistische Biden kan de twijfelende kiezers misschien over de brug trekken.

Nog een interessant element: hoeveel kijkers weet dit debat te bereiken? En hoelang blijven ze kijken? Dat is een evident nadeel aan de vervroegde datum: vele Amerikanen zijn nog niet in verkiezingsstemming. Zullen ze toch kijken, al was het maar om de sparpartij mee te maken van twee personen op leeftijd, die een hartstochtelijke hekel hebben aan elkaar? En die het mogelijk op de man zullen spelen, met de veroordelingen van Trump en Hunter Biden als munitie.