‘Een tweede People’s Vote zal niet leiden tot verbroedering in diep gepolariseerd brexitland’

Na ruim twee jaar onderhandelen is er dan eindelijk een brexitakkoord, maar daar is alles mee gezegd, zegt Lia van Bekhoven. ‘Er is voor het akkoord van premier Theresa May geen meerderheid in het Britse parlement. Er is voor geen enkele vorm van een brexit een meerderheid in het parlement. En dus, is een suggestie: als de politiek er niet uitkomt, waarom het volk dan niet laten stemmen over het akkoord? Maar kan een tweede referendum de knoop doorhakken? Kan het helen of juist nog meer verdeeldheid zaaien?’

De meeste Britten zijn brexit – of brexshit, zoals The Sun vorige week kopte – beu. Ze kunnen de term niet meer horen en hebben er veel voor over er vanaf te zijn. Maar voor anderen is brexit een obsessie geworden. Een overtuiging die beleden wordt met een passie tot voorheen vooral geassocieerd met lidmaatschap van een eredivisieclub. Zo hebben de Remainers (of Remoaners) nog nooit zoveel van de EU gehouden. Terwijl de Uittreders de club nog nooit zo sterk hebben gehaat.

Brexit, of het tegenhouden ervan, is een heilig doel geworden. De antibrexiteers krijgen de grootste demonstraties in vijftien jaar op de been. De brexiteers hebben er het opbreken van het Verenigd Koninkrijk voor over om uittreding te verwezenlijken. Zevenenzeventig procent van Engelse Conservatieve partijleden zien liever dat Schotland zich afscheurt van het Verenigd Koninkrijk dan dat ze brexit opgeven. Sta daar eens bij stil. En van Ulster ligt niemand wakker. Bijna de helft van de Engelse kiezers zou het vredesproces van Noord-Ierland onder de trein gooien als daarmee brexit op de rails bleef staan. Aldus een onderzoek van Future of England Survey vorige maand.

Een tweede People’s Vote zal niet leiden tot verbroedering in diep gepolariseerd brexitland.

Conservatieve partijleden hebben de volksvertegenwoordiger van hun kiesdistrict het afgelopen weekeinde bestookt met aanmaningen om hun handtekening te zetten onder een motie om Theresa May af te zetten. Deze groep Brexiteers is immuun voor compromissen. John Curtice, de meest gerespecteerde pollster van het land, vertelde de BBC vrijdagochtend dat 70 procent van kiezers die voor uittreden stemden, de chaos prefereert van No Deal boven May’s brexitakkoord. En dat percentage ‘is stabiel. Het is in maanden niet veranderd’.

Met May’s referendum aan de beademing en voorbereidingen van de regering om het leger in te zetten bij een No Deal in volle gang, worden koortsachtig alternatieven uit de kast getrokken. Een nieuwe premier? Op zijn best een afleiding. Een nieuw regeringshoofd blijft immers met hetzelfde brexitakkoord zitten. Verkiezingen? Idem. Een nieuwe regering verandert de realiteit van brexit niet. Volgens de laatste peilingen heeft een kleine meerderheid van Britse kiezers het antwoord. Een tweede referendum. Of, zoals de schrijver Robert Harris het noemde, het teruggeven van de krijsende, poepende, kotsende baby aan de ouders.

Nou kan ik me het eerste referendum over uittreding nog goed herinneren. En wat je ook van een tweede People’s Vote kan verwachten, het zal niet leiden tot verbroedering. Het referendum van 2016 trok vriendschappen en gezinnen uit elkaar. Ik weet van een familie die geen gezamenlijke kerst meer viert omdat voor- en tegenstanders van uittreding elkaar niet langer in hetzelfde huis, laat staan om dezelfde tafel verdragen. Bij een echtpaar in mijn buurt veroorzaakte brexit bijna een scheiding in hun 38-jarig huwelijk. Hij was tegen uittreding, zij voor. Ze zijn nog bij elkaar nadat ze hun handtekening zetten onder een plechtige belofte niet meer over brexit te praten. Rechters en Remainers zijn beschuldigd van landverraad en muiterij. Parlementariers worden dagelijks online bedreigd met de dood.

Een tweede referendum gaat niet alleen de discussie over de rol van het VK in de wereld opnieuw oprakelen. Het zal ervaren worden als een poging het resultaat van het eerste referendum te ondermijnen. Het zal gevoeld worden als een belediging van de miljoenen die voor uittreding stemden omdat ze zich genegeerd voelden door een pro Europese politieke klasse. ‘Als onze bestuurders de wil van het volk dwarsbomen, gaat dat tot rellen leiden’, gelooft Peter Hill in de Daily Express. ‘Als we brexit ombrengen, brengen we democratie om’, schrijft Brendan O’Neill in The Spectator. ‘De vraag zal zijn: waarom onze stem uitbrengen als we genegeerd worden?’

Misschien dat een People’s Vote de politieke impasse kan doorbreken, maar het zal geen toenadering brengen in diep gepolariseerd Brexitland.