‘Een rijbewijs is geen doorbraak voor vrouwenrechten’

‘Het rijbewijs voor vrouwen wordt voorgesteld als bewijs van de vooruitgang voor mensen- en vrouwenrechten in Saudi-Arabië’, schrijft Wies De Graeve, directeur van Amnesty International. ‘Maar achter het rookgordijn is er weinig reden tot gejuich.’

Groot nieuws uit Saudi-Arabië: daar hebben autoriteiten deze week de eerste rijbewijzen uitgereikt aan vrouwen. Het koninkrijk laat zo zijn dubieuze status varen van enige land waar vrouwelijke autochauffeurs uit den boze waren. Het wordt voorgesteld als bewijs van de vooruitgang voor mensen- en vrouwenrechten sinds de nieuwe kroonprins Mohammed bin Salman er de lakens uitdeelt.

De hervormingen van Mohammed bin Salman worden in de Westerse wereld breeduit in de etalage gezet, met onder meer charmebezoeken van de kroonprins en advertentiecampagnes. Ook het glossy magazine Vogue werd ingeschakeld. Op de cover van de Arabische editie van juni 2018 prijkt een prinses van het huis van Saud onder de heldhaftige titel ‘Driving Force‘. Een waarnemer die niet beter weet, zou denken dat de lente eindelijk is aangebroken voor vrouwenrechten in het Arabische schiereiland.

Achter het rookgordijn is er weinig reden tot gejuich. Halfweg mei werd een groep Saudische mensenrechtenverdedigers opgepakt als zoveelste stap in een aanhoudende repressie tegen elke vorm van dissidentie. Onder hen zijn drie bekende vrouwenrechtenactivistes: Loujain al-Hathloul, Aziza al-Yousef en Iman al-Nafjan. Zij strijden al vele jaren voor meer gelijke rechten. En ja, niet toevallig waren zij ook de drijvende krachten achter de beweging die opkwam voor het recht om met de wagen te rijden. Loujain al-Hathloul zat in 2014 al enkele maanden in de cel omdat ze het aangedurfd had achter het stuur te kruipen en dat te laten zien op sociale media.

Dat de vrouwenrechtenactivisten werden vastgezet net op het moment dat het verbod op autorijden wordt afgeschaft, is pijnlijk absurd. De boegbeelden van de sociale veranderingen die de Saudische machthebbers tot hervormingen hebben gedreven, vliegen achter de tralies. De kroonprins mag de pluimen op zijn hoed steken terwijl hij hen die de doorbraak forceerden, in de boeien slaat.

Voor de kroonprins overigens niets dan goed nieuws voorlopig. Van deze activisten hoeft hij alvast geen actie meer te verwachten rond de vele andere (en voor hem delicatere) mensenrechtenproblemen in het land: het voogdijschap van mannen over vrouwen, de golf van executies, de afwezigheid van een functionerende rechtsstaat, het ontbreken van publieke ruimte voor maatschappelijk middenveld en ga zo maar door.

En Saudi-Arabië lijkt er nog mee weg te komen ook. Wie op zoek gaat naar kritische geluiden vanuit Europese regeringen over wat de jongste weken aan de gang is in Saudi-Arabië, zal zeer weinig vinden. Het Europees Parlement liet zich vorige week kritisch uit en ook de regering van Noorwegen toonde zich bezorgd. Dat is het zowat.

Ook België doet er voorlopig het zwijgen toe. Nochtans verwachten we uitgerekend van onze regering hierover leiderschap. In de campagne voor een zitje in de VN-Veiligheidsraad in 2019, schuift minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders (MR) mensenrechten terecht als speerpunt naar voor. En kort na de heisa over de plaats van Saudi-Arabië in de VN-Commissie voor de Status van de Vrouw nam de Kamer vorig jaar zo goed als unaniem een resolutie aan om mensenrechten als prioriteit te behouden in de relatie met Saudi-Arabië. Maar over de recente golf van arrestaties geen spoor van reactie.

Enkel toeteren over het uitreiken van de eerste rijbewijzen aan vrouwen is dus niet te verantwoorden. Dat dat onrecht wordt rechtgezet, is maar normaal. Het is bijlange geen doorbraak voor de vrouwenrechten. Wat werkelijk een doorbraak zou kunnen betekenen, is wanneer vrouwen (en mannen) in Saudi-Arabië vrij hun mening kunnen uiten. Of wanneer ze zich mogen verenigen voor sociale verandering. Dergelijke hervormingen lijken niet op het lijstje van de kroonprins te staan. De prijs die Lujain, Aziza , Iman en vele anderen daarvoor op dit moment betalen in een Saudische cel, verdraagt geen stilzwijgen.