‘Een onuitvoerbare wet, een verdeelde partij en een premier op de wip: Brexittijden zijn terug in de Britse politiek

‘Rishi Sunak won dinsdagavond de eerste ronde in de slag om zijn omstreden wetsvoorstel dat het Verenigd Koninkrijk moet toelaten om asielzoekers naar Rwanda te sturen. Maar het heeft nog meerdere ronden te gaan’, schrijft Lia van Bekhoven vanuit Londen. ‘Maar net als het politieke voortbestaan van de Britse premier, kan het voorstel nog voortijdig sneuvelen.’

Een onuitvoerbare wet, fractieleden die elkaar de tent uit vechten en een partijleider die op de wip zit. De Brexittijden zijn terug in de Britse politiek. De wet over uittreding uit de EU is vervangen door het voorstel om asielzoekers naar Rwanda te sturen. Maar al het overige – een hitsige stemming in de regeringsfractie, met complotten over moties van wantrouwen en verkiezingen voor een nieuwe leider – is hetzelfde.

Het is niet toevallig dat het de Brextremisten zijn die hun voet op de noodwet van Rishi Sunak hebben gezet. De kamerleden die destijds ijverden voor de puurste vorm van de Brexit, eisen nu dat Londen internationale afspraken over mensenrechten negeert als die verwijdering van vluchtelingen in de weg staan. Asielzoekers dienen, zodra ze aangespoeld zijn op de Engelse zuidoostkust, in ontvangst gesteld worden van een enkele reis richting Oost-Afrika.

Britse rechters staken daar eerder deze maand een stokje voor. Rwanda was geen veilig land, zei de hoogste juridische instantie van het land. Behalve dat de regering er geen oppositie duldde, mensen deed verdwijnen en journalisten mishandelde, mengde het zich in asielprocedures. Sommige vluchtelingen uit onveilige landen als Afghanistan en Syrië waren door Kigali terug naar huis gestuurd. De Supreme Court in Londen was er niet gerust op.

(Lees verder onder de preview.)

Premier Sunak bestreed de uitspraak van de rechters door ze weg te toveren. Hij haalde een wetsvoorstel voor de dag waarin staat dat Rwanda een veilig land is. Ja, dat kan. Het parlement is soeverein. Het kan wetten aannemen die stellen dat de aarde plat is. Of dat Engeland alle WK’s sinds 1966 gewonnen heeft. Wat het niet kan, is van een Alice in Wonderland-achtige fantasie, realiteit maken.

Sunaks wetsvoorstel heeft de regelmatige oplaaiende burgeroorlog in de Conservatieve kamerfractie, nieuw leven gegeven. Sinds de Brexit is de regeringspartij niet zo verdeeld geweest. De rechtse vleugel heeft gaten gevonden in de wet over Rwanda. Ze dreigt bij de volgende stemming af te haken, tenzij het wetsvoorstel zo dicht getimmerd wordt dat geen enkele asielzoeker tegen uitwijzing in beroep kan.

Om dat te verwezenlijken moet het VK zich terugtrekken uit het Europese Hof voor Mensenrechten en andere internationale verdragen waar de rechten van de mens in zijn opgenomen. Het is de nucleaire optie; de middelvinger naar de wereld buiten de krijtrotsen die de Brextremisten destijds ook niet in hun broekzak konden houden.

De gematigde Tories mogen er niet aan denken om terecht te komen in internationale clubs met bondgenoten als Rusland en Wit-Rusland. Als nieuwe amendementen het huidig wetsvoorstel verharden, zullen zij tegen stemmen.

Sunak heeft, om redenen waar je alleen naar kunt raden, van de uitleveringswet aan Rwanda het speerpunt van zijn beleid gemaakt. Het kan hem zijn politieke hoofd kosten. De wet is in zijn huidige vorm niet te verwezenlijken.

Nog voordat er een vluchteling is uitgewezen, is de deal met Rwanda duur en onpraktisch gebleken. De bootjesmensen die illegaal Het Kanaal oversteken en voor wie de wet bedoeld is, vormen niet meer dan 0.5% van immigranten die zich vorig jaar in Groot Brittannie vestigden. Rwanda kan bovendien maar honderd asielzoekers verwerken. Desondanks heeft Londen de afgelopen jaren Kigali ruim € 250 miljoen betaald voor die klus.

Maar net als met de Brexit gaat het om het principe, en om vage hoop. Het gaat over het principe van de controle over de landsgrenzen. De hoop van de voorstanders bestaat er in dat een enkele reis naar Rwanda afschrikwekkend genoeg is om migranten in Calais te houden.

Sunak gokt waarschijnlijk dat hij met compromissen de hardliners aan zijn kant kan houden. Maar als de Brexit één ding heeft laten zien, is het dat de nationalisten in zijn partij ieder appèl aan internationale, humanitaire afspraken zien als een aantasting van hun visie op de Britse soevereiniteit.

De Britse Conservatieven kunnen zeggen wat ze willen. Maar net zoals ze destijds stelden dat iedereen van de Brexit rijker zou worden, gebeurde het tegendeel. En als ze nu zeggen dat Engelse rechtbanken de wetten van het Hof in Straatsburg kunnen vermijden, hoeft dat niet te gebeuren. In de wereld van de tories is wensdenken troef. De overige Britten, jammer of niet, moeten erin leven.