Litouwen is niet onder de indruk van de Russische dreigementen, zegt Litouws buitenlandexpert Vytis Jurkonis. ‘Een wereld waar corrupt geld en geweld vrij spel hebben, is supergevaarlijk voor kleine landen als het onze.’
De spanningen tussen Litouwen en Rusland lopen dezer dagen hoog op. Als deel van de Europese sancties blokkeert Litouwen het Russische transport van goederen die onder de Europese sancties vallen. Daardoor kan Rusland de enclave Kaliningrad niet meer bereiken. Volgens het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken gedraagt Litouwen zich ‘vijandig’. Nikolaj Patroesjev, de voorzitter van de Russische Veiligheidsraad en zowat de opperhavik van het Russische regime, liet tijdens een bezoek aan Kaliningrad weten dat Rusland ‘gepaste maatregelen’ zou nemen. ‘De gevolgen zullen een ernstige negatieve impact hebben op de bevolking van Litouwen.’
Het is niet de eerste keer dat Litouwen en Rusland openlijk bonje hebben. In 2005 crashte er nog een Russische straaljager in de buurt van Kaunas, wat serieuze vragen deed rijzen over het vermogen van de NAVO om het Baltische luchtruim te verdedigen. In 2014 sleepte de Russische marine een Litouws vissersschip weg dat volgens Rusland illegaal op krab aan het vissen was. Op 8 juni 2022 diende het Russische parlementslid Jevgeni Fjodorov zelfs een wetsvoorstel in om de erkenning van de Litouwse onafhankelijkheid in te trekken.
Vytis Jurkonis, expert internationale relaties aan de Universiteit van Vilnius, toont zich allesbehalve onder de indruk van de dreigende Russische taal. ‘Dit is een redelijk doorzichtige poging van het Kremlin om Litouwen te intimideren. Wij zijn dat ondertussen wel gewoon. Rusland heeft de voorbije jaren verschillende militaire oefeningen gehouden aan de Litouwse grens. Er staan Iskanderraketten in Kaliningrad. Russische gevechtsvliegtuigen schenden voortdurend ons luchtruim, en Russische gezagsdragers spreken voortdurend harde taal. Rusland bedreigt ons voortdurend. Op den duur verliest dat zijn effect.
Waarom doet Rusland dit?
Vytis Jurkonis: Rusland denkt – ten onrechte – dat het Litouwen gemakkelijker onder druk kan zetten dan de Europese Unie. Ik denk dat Rusland ons vooral wil afleiden van de belangrijkste kwestie van het moment: de oorlog in Oekraïne. Rusland creëert op verschillende plaatsen tegelijk problemen, waardoor de Europese Unie haar aandacht moet verdelen. De kwestie Kaliningrad, de stijgende voedselprijzen, de gasprijzen: het zorgt ervoor dat we minder gefocust zijn op hoe we de oorlog in Oekraïne kunnen stoppen. Ze proberen ons te verdrinken in de details, terwijl het duidelijk is dat er één reden is voor de instabiliteit in de regio: het Kremlin.
Hoe afhankelijk is Litouwen van Rusland?
Jurkonis: Om lid te mogen worden van de Europese Unie, hebben we onze kerncentrale in Ignalina moeten afsluiten. Daardoor werden we na 2009 bijna volledig afhankelijk van Rusland. Ondertussen hebben we ons energiebeleid gediversifieerd. We hebben energiebruggen gebouwd met Polen en Zweden om energie te kunnen importeren. We hebben een LNG-terminal in Klaipeda om vloeibaar gas te importeren. We hebben de voorbije jaren alles gedaan om ons los te maken van het oude Sovjetnetwerk, omdat we maar al te goed wisten dat Rusland zijn energie inzet als chantagemiddel.
Dat heeft natuurlijk een economische impact.
Jurkonis: De Amerikaanse senator John McCain noemde Rusland ooit ‘een benzinestation dat zich voordoet als land’. Waarom zouden we verplicht zijn dat ene benzinestation te gebruiken? Niets is goedkoop, en gratis bestaat niet. Russische olie en aardgas zijn goedkoop omdat ze gebaseerd zijn op ecologische vernietiging, en tegen je gebruikt kunnen worden als wapen. Chinese goederen zijn goedkoop omdat ze gebaseerd zijn op uitbuiting. Ik denk dat Europa en Amerika stilaan beginnen te beseffen dat dit een kwestie van nationale veiligheid is. Een wereld waar corrupt geld en geweld vrij spel hebben, is supergevaarlijk voor kleine landen zoals het onze.
Rusland creëert op verschillende plaatsen tegelijk problemen, waardoor de Europese Unie haar aandacht moet verdelen.
Hoe kwetsbaar is Litouwen?
Jurkonis: Dat valt mee. Er is natuurlijk de Suwalski-corridor, een moeilijk te verdedigen zone waar Rusland de Baltische staten in theorie kan afsluiten van de rest van Europa. Maar Litouwen maakt deel uit van de NAVO, en valt dus onder artikel vijf. De veiligheidsgaranties zijn de voorbije jaren opgevoerd: er is een Duits legercontingent in Litouwen, en er zijn Canadese, Britse en Amerikaanse soldaten in de andere Baltische staten. Litouwen besteedt al enkele jaren meer dan twee procent van zijn budget aan defensie. Onze special forces zijn bij de sterkste van alle NAVO-landen. De wil om het land te verdedigen, is niet minder sterk dan in Oekraïne.
Binnen de EU preken landen als Duitsland en Frankrijk voor voorzichtigheid. Begrijpen ze de situatie verkeerd?
Jurkonis: De tijd dat Litouwers weggezet werden als hysterisch, is gelukkig al even voorbij. In 2007 kreeg Litouwen het verwijt dat het nog steeds in de Koude Oorlog leefde, omdat het samen met Polen het Europese partnerschapsakkoord met Rusland blokkeerde. Maar kort daarna startte Rusland oorlogen in Georgië en Oekraïne, en was er de interventie in Syrië. Achteraf gezien had Litouwen dus gewoon gelijk om zo sceptisch te zijn. Zeker sinds de grootschalige inval in Oekraïne is het duidelijk dat het Kremlin enkel de harde aanpak begrijpt.
Welke rol speelt de Russische minderheid in Litouwen?
Jurkonis: Die is zeer klein: minder dan vijf procent van de bevolking. Estland en Letland zijn kwetsbaarder, omdat ze een aanzienlijke Russische minderheid hebben. Vandaar ook dat de Russische civil society en liberale oppositie massaal onderdak vinden in Vilnius. Ook Svjatlana Tsichanowskaja, de Belarussische oppositieleidster, woont hier nu.
U lijkt eerder onbewogen onder de Russische dreiging.
Jurkonis: Kent u de film Bridge of Spies? Daarin zit een prachtige scène tussen een Amerikaanse advocaat en de Russische spion die hij verdedigt. ‘Maakt u zich ooit zorgen?’ vraagt de advocaat, waarop de spion antwoordt: ‘Zou dat dan helpen?’ Het helpt niet om ons zorgen te maken. Het Kremlin wil net dat we panikeren. De best mogelijke tegenmaatregel is kalm blijven, en blijven gaan. We moeten natuurlijk ons huiswerk maken, zodat we niet in de verleiding komen om voor oplossingen naar autoritaire landen te kijken. Het alternatief is dat we angst en intimidatie vrij spel geven.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
