‘Een béétje minder consumeren is het beste wapen tegen Poetin dat we in handen hebben’

‘Hadden we de groene fabrieken vroeger opgeschaald, dan zat Poetin nu minder in onze nek te hijgen’, meent Knack-hoofdredacteur Bert Bultinck.

De Russische stukken van de taart zijn rood ingekleurd, de kleur van een stoplicht. Maar de taartdiagrammen die Ursula von der Leyen vorige week vrijgaf, laten ons weinig illusies. 45,6 procent van de Europese steenkoolimport kwam in 2020 uit Rusland, net als 25,7 procent van onze olie en 38,1 procent van het gas. In het licht van de sancties tegen het Russische regime, die begin deze week nog werden opgevoerd, onderstrepen de kille cijfers van de voorzitster van de Europese Commissie nog maar eens wat we al wisten. We kunnen zand in de financiële machine strooien, de tegoeden van oligarchen bevriezen en hun jachten aan de ketting leggen, maar Europa blijft zeer afhankelijk van Rusland voor zijn energievoorziening. Optreden tegen Poetin? Ook als er geen nucleaire dreiging was, zou dat Brussel verplichten om met twee woorden te spreken. Die woorden zijn: ‘ja, maar’. Terwijl het ook ‘ja, minder’ zou kunnen zijn.

‘REPower EU’, het plan met te veel hoofdletters dat de Europese Commissie afgelopen week voorstelde, moet korte metten maken met de Russische almacht op onze energiemarkt. Maar op korte termijn zal er niet veel veranderen. Ja, we gaan twee derde minder gas invoeren. Maar dat zal pas tegen het einde van dit jaar kunnen. En ja, uiteindelijk willen we helemaal onafhankelijk zijn van Russische fossiele brandstoffen. Maar verwacht dat niet voor 2027. De uitfasering is zo complex dat het nog tot mei zal duren voor er zelfs maar een plan op tafel ligt.

Dit is dus het uitgelezen moment om af te kicken van onze verslaving aan fossiele brandstoffen. We willen niet alleen van de Russische import af, maar smachten naar minder CO2-ellende tout court. Vorige week dinsdag legde Frans Timmermans uit hoe de nieuwe maatregelen tegen Rusland in de al bestaande Green Deal-plannen passen. Zon, wind, waterstof: de reddingsplannen van de Nederlandse vicevoorzitter van de Europese Commissie botsten de laatste jaren op onbegrijpelijk veel weerstand, maar worden nu toch druppelsgewijs uitgevoerd. De vertragingsmanoeuvres van de afgelopen jaren: spijtig, spijtig, spijtig. Hadden we de groene fabrieken vroeger opgeschaald, dan zat Poetin nu minder in onze nek te hijgen.

Maakt de oorlog ons wijzer? Misschien wel. Van links tot rechts pleiten energiespecialisten, economen en politici plotseling voor een nog snellere en radicalere oplossing: niet alleen minder fossiele brandstoffen verbranden, maar gewoon in zijn geheel minder energie gebruiken. De voorstellen om onze thermostaten wat lager te draaien lopen uiteen: van 21 graden kamertemperatuur naar 20, naar 19 of zelfs minder. Dat zoiets doeltreffend is in de strijd tegen het Kremlin – in één klap 10 procent minder gasverbruik – betwist niemand. Wie tegen Poetin wil vechten, kan gewoon een dikkere trui aantrekken, of zijn huis isoleren. Die tegenzet is zoveel slimmer dan de btw op energie te verlagen, een fausse bonne idée van verschillende Europese politici, vooral Belgische.

Waar zitten de politici die de verwarming een paar streepjes lager willen draaien, of de Europeanen aanraden om eens een postpakketje minder binnen te halen? Hoeveel uren de Vlaming de laatste maanden ook in het bos, op de fiets, of zelfs op de yogamat heeft doorgebracht: de boodschap dat zelfs maar een béétje minder produceren en consumeren ons weleens beter, sterker en gelukkiger zou kunnen maken, wil er bij onze verkozenen niet in.

In zijn klimaatboek Wat we toen al wisten vertelt de Belgische hoogleraar Geert Buelens hoe de befaamde ‘Club van Rome’ vijftig jaar geleden wees op de grenzen van de groei. Maar hij citeert ook de Nederlandse politicus Sicco Mansholt – geen groene politicus, wel een sociaaldemocraat – die eind 1989 al het politieke probleem van de beoogde ‘nulgroei’ op scherp stelde. ‘Geen enkele politieke partij verdedigt het inkrimpen’, zei Mansholt. Maar ergens in de volgende eeuw, zo voegde hij eraan toe, zou er misschien wel een mogelijkheid komen. Het zou zo erg vastlopen dat we wel zouden moeten.

‘Eerst gaan we door een diep dal’, voorspelde Mansholt vlak na de Val van de Muur. Zitten we al diep genoeg? Als we afgaan op de voorstellen van de Vlaamse en de Belgische regering: nee, niet echt. Toch is een béétje minder consumeren het beste wapen tegen Poetin dat we in handen hebben. Durven Alexander De Croo en Jan Jambon dat hardop te zeggen?