Een aangekondigde arrestatie en een ‘zombiezaak’: hoe Donald Trump voordeel haalt uit tegenslagen

Zaterdag slaagde Donald Trump er als vanouds in om verwarring te stichten. Hij zou dinsdag gearresteerd worden, liet hij zelf weten. Zijn medewerkers vielen uit de lucht, en preciseerden dat de ex-president wellicht geen reden had om dinsdag uit te kiezen. Maar dat er heel weldra schot komt in een van de rechtszaken tegen Trump – de ‘zombiezaak’ – lijkt wel erg waarschijnlijk.

Wat maakte dat Donald Trump in een boodschap op Truth Social dinsdag aangaf als dag van zijn arrestatie? De mededelingen van de ex-president werden korte tijd later gevolgd door een fondswervingsactie voor zijn derde presidentscampagne, die hij in november is gestart.

Trump verspreidde de aankondiging van zijn arrestatie zaterdag om 7.26 uur New York-tijd. Twee uur later gaf zijn woordvoerder Steven Cheung aan dat de gewezen president geen directe kennis had over de timing van zijn komende arrestatie.

Susan Necheles, een van Trumps advocaten, verklaarde dat zijn mededeling was gebaseerd op een mediaverslag. Ook voor haar was het niet duidelijk hoe hij bij dinsdag uitkwam.

Het mediaverslag waarvan sprake werd vrijdag uitgezonden door NBC. Het stelde dat meerdere overheidsagentschappen veiligheidsmaatregelen hadden besproken voor de rechtbank in Manhattan, New York. Dat was gebeurd, aldus NBC, voor het geval Trump ‘misschien al volgende week’ in beschuldiging zou worden gesteld. Of Trump naast dat mediaverslag eigen kennis had om te besluiten dat hij op dinsdag gearresteerd zou worden, is niet duidelijk. Zijn officiële bewakingsdienst, die op de hoogte moet worden gesteld van komende verplaatsingen, was volgens enkele media in de VS zaterdag nog niet geïnformeerd over een verplaatsing van Mar-a-Lago in Florida, waar Trump resideert, naar New York, waar hij in beschuldiging zou worden gesteld.

De voorbije jaren werden op diverse fronten rechtszaken tegen Trump voorbereid, die doorgaans zowel zo goed als klaar lijken te zijn als een eeuwigheid op zich laten wachten.  

Hoewel de diensten van de hoofdprocureur (district attorney) van Manhattan, Alvin Bragg, officieel geen commentaar geven (Trump beweerde in zijn mededelingen dat die diensten ‘illegaal lekken’), lijkt een ontknoping in de zaak rond Trump daar echter wel degelijk imminent. Het aantal getuigen dat recent in de zaak gehoord is, is groeiende. Trump zelf werd uitgenodigd om te getuigen. Deze stroomversnelling in de getuigenissen en de besprekingen rond veiligheid waarover NBC berichtte, wijzen erop dat iets op til is in Manhattan.

De ‘zombiezaak’

Voor wie al meteen Trump in de gevangenis ziet – zover is het nog lang niet. De zaak in Manhattan is wellicht de zwakste van de zaken die tegen de gewezen president lopen. Ze werd ooit de ‘zombiezaak’ genoemd omdat ze meer dood dan levend was.

Waarover gaat ze?

Trumps toenmalige advocaat Michael Cohen betaalde in 2016, in aanloop naar de presidentsverkiezingen die Trump zou winnen, 130.000 dollar zwijggeld aan pornoactrice Stormy Daniels. Daniels beweerde dat ze een affaire met Trump had gehad. Later beperkte ze dat tot eenmalige seks. Ze zou in de weken voor de verkiezingen naar buiten komen met die informatie. Trump ontkende, en had het over afpersing, maar liet Cohen wel het bedrag betalen. Cohen schoot het geld voor. Later betaalde Trump hem in schijfjes terug, wat onder het mom zou gebeurd zijn van ‘legaal werk’ dat Cohen verricht zou hebben. Dat is, als het bewezen kan worden, vervalsing, wat echter als ‘misdemeanor’ bestempeld wordt, een lager misdrijf waarop geen gevangenisstraf staat. Er moet iets extra’s aan een ‘misdemeanor’ toegevoegd worden om er een ‘felony’ van te maken, een hoger misdrijf met mogelijke gevangenisstraf. Of procureur Bragg iets extra’s achter de hand heeft, valt af te wachten.

In deze affaire werd Cohen in 2018 door een federale rechtbank veroordeeld tot drie jaar cel, nadat hij schuldig had gepleit voor overtredingen van de wet op campagnefinanciering (de 130.000 dollar kon beschouwd worden als een poging om Trumps presidentscampagne negatieve publiciteit te besparen). Zijn baas, Trump, kon in 2018 als president niet in beschuldiging worden gesteld, en ook later maakten federale diensten duidelijk dat zij Trump in deze zaak niet zouden vervolgen. Het kan oneerlijk lijken dat de ondergeschikte veroordeeld wordt en de baas buiten schot blijft, maar zo scheen het in deze affaire te eindigen.

Sindsdien heeft de rechtbank in Manhattan, die een staatsrechtbank is en geen federale rechtbank, zich op de zaak geworpen. Maar kan ze dat wel? Verjaren inbreuken op campagnefinanciering niet na vijf jaar? Kan een staatsrechtbank inbreuken op federale kieswetten vervolgen, of zijn er specifiek wetten van de staat New York overtreden? ‘Het is niet gemakkelijk om een zaak die een federale rechtbank niet wil opnemen, succesrijk te laten vervolgen door een staatsrechtbank’, schreef Ruth Marcus, juriste, en langjarige columniste bij The Washington Post, eerder deze week.

Bovendien zijn de voornaamste getuigen in de zaak, Michael Cohen en Stormy Daniels, niet de meest geloofwaardige. De ene werkte jarenlang voor Trump als fixer, en stond bekend als iemand die over lijken ging of ten minste armen omwrong voor zijn baas. De andere probeerde munt te slaan uit haar ‘affaire’ met Trump, door publiciteit te zoeken of door zich met zwijggeld te laten afkopen.

Er waren dus redenen waarom vele onderzoekers in Manhattan geen goed oog hadden in deze zaak.

Ze hadden meer vertrouwen in een ander onderzoek dat in Manhattan werd gevoerd: naar financiële fraude van de familie Trump, die de waarde van haar eigendommen over- of onderschatte, al naargelang ze leningen nodig had (hoog) of belastingen moest betalen (laag).

Maar enige tijd nadat Alvin Bragg in 2021 district attorney van Manhattan werd, kwam, in de woorden van The Washington Post, de ‘zombiezaak’ weer tot leven, en bleek dat Bragg daarentegen de financiële fraudezaak zou laten vallen. Twee van zijn medewerkers namen uit protest ontslag.

Samengevat: we weten niet wat Bragg in handen heeft, maar het is de vraag of het genoeg zal zijn om een rechter te overtuigen dat de beschuldiging tegen Trump van het niveau is van een zwaar misdrijf.

Wat wel best kan, is dat de grand jury, die de voorbije weken de getuigen hoorde, op basis daarvan of onder impuls van de procureur beslist Trump in beschuldiging te stellen. In dat geval wordt de gewezen president verplicht voor de rechtbank te verschijnen, wat gelijkstaat met een arrestatie. Bij ‘felony’, schrijft The New York Times, is het gebruikelijk dat de beschuldigde geboeid wordt voorgeleid, maar van die regel kan worden afgeweken. De vingerafdrukken van de beschuldigde worden vastgelegd, er wordt een mug shot, een foto, van hem gemaakt, hij wordt ondervraagd en kan duidelijk maken hoe hij zal pleiten (onschuldig, valt te verwachten, in het geval van Trump). Maar echt in de gevangenis zal de voormalige president naar alle waarschijnlijkheid de dag van zijn voorleiding niet belanden. Dat gebeurt zelden tot nooit bij een beschuldiging voor een niet-gewelddadig vergrijp. Na een paar uur, of zelfs minder, kan de beschuldigde weer naar huis in afwachting van zijn proces. In dat geval zal Trump wel de eerste ex-president in de geschiedenis van het land zijn die in beschuldiging is gesteld.

Voor politiek gewin

Donald Trump verstaat de kunst om voordeel te halen uit slechte omstandigheden.  

Vorig jaar in augustus zamelde hij recordbedragen in nadat de FBI een huiszoeking hield in Mar-a-Lago en daarbij vertrouwelijke documenten terugvond die Trump aan de archiefdiensten had moeten overmaken. De gewezen president bracht zelf het nieuws over de huiszoeking, noemde het ‘een raid’ en deed alsof hem heel groot onrecht was aangedaan. Dat is plusminus ook dit keer het scenario. Hij brengt zelf het nieuws, en wel heel precies (hoewel af te wachten valt of de inbeschuldigingstelling inderdaad dinsdag gebeurt). Hij beklaagt zich over een ‘corrupte’, bovendien Democratische procureur, die gefinancierd wordt door George Soros. Miljardair Soros is het linkse, internationalistische en ook joodse schrikbeeld in Republikeinse kringen, symbool van bijna alles wat fout gaat in hun wereld.

Trump werpt zichzelf, zoals bij de huiszoeking, op als het slachtoffer van een heksenjacht. Hij kan zijn aanhang nog maar eens om geld vragen om campagne te voeren en om gerechtskosten te dragen. En hij kan die aanhang overtuigen, zoals bij de huiszoeking, dat zowel hun als zijn rechten door een uit de hand lopend justitieapparaat worden vertrappeld in een land dat ‘nu Derde Wereld is’.

In zijn mededelingen van zaterdag leek hij wat de bestormers van het Capitool overkwam te vergelijken met wat hem in Manhattan kan overkomen. ‘Amerikaanse patriotten worden gearresteerd en in gevangenschap vastgehouden als beesten’. ‘Protesteer, neem onze natie opnieuw over’, maande hij zijn aanhang aan. Het leek voor veel waarnemers op de oproepen die hij voor 6 januari 2021 had gelanceerd: ‘Het zal wild worden’. Aanhangers werden trouwens ook opgeroepen om volgend weekend naar zijn meeting in Waco, Texas, te komen – dus na de aangekondigde arrestatie hoopt Trump tegen volgende zaterdag op vrije voeten te zijn.

Wat het effect van die oproepen tot protest zal zijn, is onduidelijk. Er was zaterdag, zoals in de aanloop naar 6 januari 2021, verhoogde online activiteit vastgesteld van extreemrechtse groepen als de Proud Boys en de Three Percenters.

David Remnick, hoofdredacteur van The New Yorker, betwijfelt of de bereidheid van de aanhang, en zelfs van de harde kern ervan, om in Manhattan te protesteren en pal te staan voor de leider, nog heel groot zal zijn. Sommige van die aanhangers kregen juridische troebelen, of belandden zelfs in de gevangenis, omdat ze Trump op 6 januari 2021 ondersteunden.

Remnick citeert Ali Alexander, een van de organisatoren van de Stop the Steal-bijeenkomst (de manifestatie aan het Witte Huis, die voorafging aan de bestorming van het Capitool). Alexander schreef onlangs op sociale media: ‘Vroeger zou ik gezegd hebben: als Trump werd gearresteerd of bedreigd werd met gevangenis zouden 100.000 patriotten alle toegangswegen naar Mar-a-Lago moeten lamleggen. Nu ben ik met pensioen. Ik bid nog wel voor hem’.

Remnick betoogt dat ‘de strategie van het martelaarschap’ van Trump niet eindeloos blijft werken.

Anderen wachten toch liever eerst af of het echt zo zal gaan.

Trump zelf, en minstens een van zijn advocaten, lijken in elk geval te geloven dat een inbeschuldigingstelling zijn presidentscampagne zal helpen. Trump verwacht dat deze zaak, zoals de huiszoeking, en zoals eerder de twee impeachments, zijn populariteit de hoogte zal injagen.

Advocaat Joe Tacopina gaat nog een stap verder.

‘Ik geloof dat dit hem in het Witte Huis zal katapulteren’, verklaarde hij over een eventueel proces, tijdens een interview op nieuwszender MSNBC.

Dat is allicht iets te ver gerekend, maar een proces kan Trump zeker helpen in de primary’s. De meeste partijgenoten kiezen in deze zijn kant en van de anderen komt geen tegenwind.

Kevin McCarthy, de Republikeinse speaker van het Huis van Afgevaardigden, eiste zaterdag al een onderzoek om uit te maken of federaal geld wordt gebruikt voor ‘politiek gemotiveerde vervolging’.  

Tacopina stelde eerder dat Trump zeker op de rechtbank zal verschijnen als hij in beschuldiging wordt gesteld. En Trump liet weten dat hij hoe dan ook, en wat er ook gebeurt, presidentskandidaat blijft. Dat kan desnoods vanuit de gevangenis.

Andere rechtszaken

Met de ‘zombiezaak’ zullen de gerechtelijke problemen van Trump niet achter de rug zijn.

Er hangen hem nog twee rechtszaken boven het hoofd. In de staat Georgia kan een rechtszaak tegen hem aangespannen worden wegens poging om de verkiezingsuitslag in de staat ongedaan te maken.
En de speciale aanklager, Jack Smith, bundelt enkele federale zaken, onder meer de zaak van de vertrouwelijke documenten die Trump in bezit hield nadat hij het Witte Huis verliet, en het onderzoek naar Trumps rol in de bestorming van het Capitool.

Hoe snel deze twee zaken tot een proces kunnen leiden, is onduidelijk, al wordt al enige weken gesuggereerd dat ook in Georgia snel een inbeschuldigingstelling kan volgen.