Econoom Hanno Lustig over de plannen van Trump: ‘Ook voor Vlaanderen zouden hogere importheffingen zeer negatieve gevolgen hebben’

De Belg Hanno Lustig, professor economie aan de vermaarde Stanford University in Californië, woont al zijn halve leven in de VS. De uitslag van de presidentsverkiezingen heeft hem niet verrast. ‘Dat de Democraten verliezen van een figuur zoals Donald Trump, toont aan hoe erg het met die partij is gesteld.’

Hoe kijkt u naar de overwinning van Donald Trump?

Hanno Lustig: Met weinig vreugde, maar zonder verbazing. Ik ben geen Trumpfan, maar je moet toegeven dat de man een zeer goede neus heeft voor wat leeft bij de kiezer, en in die zin een buitengewoon politiek talent is. Maar het opmerkelijkste is dat iedereen met wie je praat – of die nu progressief of conservatief is, Republikeins of Democraat – het erover eens is dat Trump niet het juiste temperament heeft om in het Witte Huis te zitten. Dat meer dan de helft van de Amerikanen daar toch nog liever Trump ziet dan Kamala Harris, illustreert hoe groot het probleem van de Democraten is. Niet alleen hadden ze een zwakke kandidaat, ze hebben ook geen project meer.

Het verbaast me trouwens enigszins dat jullie in Europa met grote ogen kijken naar wat hier gebeurt. Net zoals in Europa is de sociaaldemocratische partij hier een groot deel van haar electorale invloed kwijtgeraakt omdat de partijtop de voeling met de basis – arbeiders en bedienden – heeft verloren. Hadden de verkiezingen enkel op de universiteitscampussen plaatsgevonden, dan hadden de Democraten gewonnen. Maar ze zijn er niet in geslaagd om de rest van de Amerikanen warm te krijgen voor hun programma.

In de aanloop naar 5 november hebben we heel wat Amerikanen horen zeggen dat hun leven beter was onder Trump, tussen 2016 en 2020, dan onder Biden. Was dat inderdaad zo?

Lustig: Voor de gemiddelde kiezer klopt het dat het onder Trumps vorige ambtstermijn beter was. Tot covid uitbrak, in maart 2020, deed de Amerikaanse economie het zeer goed. Of Trump daarvoor het krediet verdient, is nog maar de vraag. Waarschijnlijk was het voor een stuk toeval, als politicus moet je soms ook wat geluk hebben.

Wat is er dan veranderd onder Biden?

Lustig: De economische problemen zijn begonnen door de sterke stijging van de overheidsuitgaven tijdens de coronapandemie. Net als in Europa heeft de Amerikaanse overheid toen gezinnen in nood willen helpen. Maar dat is hier, op zijn zachtst gezegd, niet zo efficiënt gebeurd. De federale regering heeft er gewoon een smak geld tegenaan gegooid, in de hoop dat het ook terecht zou komen bij wie het nodig had. Zo zijn er ook veel cheques uitgeschreven voor mensen die het geld helemaal niet nodig hadden. Die enorme extra uitgaven hebben de inflatie aangewakkerd. Dat is niet alleen de schuld van Biden, maar de kiezer heeft hem er wel verantwoordelijk voor gehouden. En dat heeft Harris cash betaald.

Met zijn ‘America First’-verhaal is Trump van plan om importheffingen in te voeren of te verhogen. Een goede zaak?

Lustig: Zeker niet voor de landen die naar de Verenigde Staten exporteren. Zij zullen de negatieve impact van de importtarieven onmiddellijk voelen. Maar ook voor de VS zelf is het geen goede zaak, want uiteindelijk zal de Amerikaanse consument meer moeten betalen voor de geïmporteerde goederen. Wie voor Trump heeft gestemd vanwege de prijsstijgingen onder Biden, zou dus wel eens bedrogen uit kunnen komen.

Trump denkt door die heffingen meer jobs te creëren in de Amerikaanse industrie.

Lustig: Amerikaanse arbeiders die onder Biden hun job zijn kwijtgeraakt, zullen die niet terugkrijgen door die importheffingen. Die jobs waren sowieso verloren gegaan, ook zonder concurrentie van China, om de eenvoudige reden dat veel van die taken worden geautomatiseerd. Maar Trump heeft wél de perceptie gecreëerd dat hij de mensen wil helpen die bij de verliezers van de voorbije twintig jaar horen, en die boodschap hebben de kiezers goed ontvangen.

De vraag is welke tarieven hij wil opleggen voor import van goederen uit Europa. Tijdens zijn eerste ambtstermijn heeft hij zijn Europese bondgenoten nog wat gespaard, maar dat zou in de toekomst niet meer het geval zijn?

Lustig: Dat is de grote vraag. Hij heeft al het idee gelanceerd om een minimumtarief van 10 procent op te leggen voor alle import in de VS. Dat zou bijzonder slecht nieuws zijn voor de Europese Unie, want de Verenigde Staten is een van haar belangrijkste exportmarkten. Ook voor Vlaanderen, dat nog meer dan het gemiddelde EU-land afhankelijk is van de internationale handel en belangrijke handelsrelaties heeft met de V.S., zou dat zeer negatieve gevolgen hebben.

Zullen andere landen dan niet reageren met soortgelijke maatregelen tegen de VS?

Lustig: Uiteraard. Alleen zijn voor de VS, een land met een zeer grote binnenlandse markt, import en export veel minder belangrijk dan voor een kleine open economie zoals de Belgische.

Een van uw onderzoeksdomeinen is de overheidsschuld. Die is in de Verenigde Staten behoorlijk hoog, maar toch was dat geen thema in de campagne.

Lustig: Merkwaardig genoeg niet, nee. Ik krijg aan mijn Amerikaanse vrienden en collega’s moeilijk uitgelegd dat een politicus die in België of Frankrijk aan verkiezingen deelneemt, moet kunnen voorleggen hoeveel zijn of haar plannen gaan kosten. Dat wordt hier vreemd genoeg niet verwacht. De Amerikaanse staatsschuld bedraagt nu 99 procent van het bruto binnenlands product. Daarmee zou een land in de Europese Unie al op de budgettaire strafbank zijn beland. In de Verenigde Staten gaan we er blijkbaar van uit dat we de begrotingstekorten kunnen blijven opstapelen.

Hoe verklaart u dat?

Lustig: De Amerikanen zitten in een bevoorrechte positie. De Franse oud-president Giscard d’Estaing noemde dat het ‘privilège exorbitant’: de VS bevinden zich in het centrum van het internationale financiële systeem, en de dollar wordt door buitenlandse investeerders gekocht zonder dat die zich vragen stellen over de garanties erachter. De Amerikaanse dollar bezit dus een status van ‘veilige munt’, terwijl het financiële beleid van de Verenigde Staten eigenlijk niet houdbaar is.

Een onpartijdig agentschap, het Congressional Budget Office (CBO), heeft onlangs een projectie gemaakt waaruit blijkt dat het overheidstekort in de volgende dertig jaar zal oplopen tot 166 procent van het bbp. Dat is veel hoger dan Italië nu. Het is de obligatiemarkt die zal bepalen of Trump zijn plannen zal kunnen uitvoeren. Als die obligatiemarkt op een bepaald moment beslist dat het genoeg is geweest, en dat ze de rente zal verhogen, dan zal de regering-Trump wel iets móéten doen aan de begrotingstekorten.

Wat betekent Trumps vlotte zege voor onze economie en uw portemonnee?