‘Echte mannen’ stemmen op Donald Trump: is dat het grote nadeel van Kamala Harris?

Met een ongezien misogyne campagne jaagt Donald Trump expliciet op de mannelijke stem. Zal de genderkloof de Amerikaanse presidentsverkiezingen bepalen?

Man made the cars to take us over the road
Man made the train to carry the heavy load
Man made electric light to take us out of the dark
Man made the boat for the water, like Noah made the ark

James Browns overslaande stem begeleidt Donald Trump terwijl hij de trappen naar het podium betreedt. Enorme beeldschermen verspreid over de zaal projecteren de slogan Make America Strong Once Again. Met zijn karakteristieke vuistbeweging, het verband nog om het rechteroor na de mislukte aanslag vier dagen eerder, genietend van het aanzwellende applaus, groet Trump de Republikeinse Nationale Conventie. De boodschap, bij monde van James Brown, kan niet duidelijker zijn: This is a man’s world.

Aan ‘échte mannen’ geen gebrek op de Republikeinse Conventie, waar Trump zich halfweg juli tot Republikeins presidentskandidaat liet kronen. Dana White, de voorzitter van het Ultimate Fighting Championship, ’s werelds grootste mixed martial artsorganisatie, noemde hem ‘de ruigste en meest veerkrachtige mens die ik ooit heb ontmoet’.

Tim Scott, de zwarte senator uit South Carolina die lange tijd in de running was om Trumps running mate te worden, vergeleek hem met een ‘Amerikaanse leeuw’ die ‘overeind krabbelde en brulde’. De episch besnorde worstelaar Hulk Hogan verscheurde bulderend zijn T-shirt om zijn bewondering voor Trump te onderstrepen.

Die focus op mannelijkheid is niet nieuw bij Trump. Sinds de voorverkiezingen in 2016 presenteert hij zich als de meest mannelijke der mannelijke presidentskandidaten. In de debatten met andere Republikeinen garandeerde hij dat hij stevig geschapen in het leven staat. Vrouwelijke journalisten die kritische vragen stelden, kregen het verwijt dat ze vast aan het menstrueren waren. Er was de gelekte audio-opname waarin Trump opschepte dat hij vrouwen straffeloos kon betasten.

Als president snoefde Trump ook over de grootte van zijn nucleaire lanceerknop en maakte hij er tijdens de coronapandemie bijna een punt van om zonder mondmasker te verschijnen. Toen Trump na zijn verkiezingsnederlaag toenmalig vicepresident Mike Pence onder druk zette om de uitslag te vervalsen, hield hij hem voor dat hij de geschiedenis in kon gaan als een patriot, of als een watje.

En ook tijdens deze campagne zet Trump zijn mannelijkheid maar wat graag in de verf. Er was natuurlijk de mislukte aanslag op zijn leven, waarbij Trump met bloedend aangezicht, de vuist opgeheven zijn aanhang ophitste: ‘Vecht! Vecht! Vecht!’ Er was de bizarre uiteenzetting tijdens een bijeenkomst in Pennsylvania, waar Trump twaalf minuten lang sprak over voormalig topgolfer en lokale legende Arnold Palmer, en diens imposante geslachtsdeel.

Er zijn de ronduit seksistische aanvallen op Kamala Harris, die door Trump en zijn aanhangers als zwak, dom en lichtzinnig wordt weggezet. Op de Republikeinse bijeenkomst in Madison Square Garden werd Harris voorgesteld als de antichrist, een volksvijand en een slet die ‘met haar pooiers ons land zal vernietigen’. De boodschap van de Trumps’ campagne werd perfect samengevat door de conservatieve podcaster Charlie Kirk: ‘Als je een man bent en je stemt niet voor Donald Trump, ben je geen man.’

De genderkloof

Er gaapt een enorme kloof tussen Amerikaanse mannen en vrouwen wat hun stemgedrag betreft. Volgens een peiling van het Pew Research Center uit april is 52 procent van de geregistreerde mannelijke kiezers Republikeins gezind – slechts 46 procent is Democratisch. 53 procent van de ondervraagde Republikeins gezinde mannen noemt zich ‘zeer mannelijk’, terwijl dat bij Democraten slechts 29 procent is. 45 procent van de Republikeinen vindt dat er te negatief gekeken wordt naar ‘mannelijke mannen’.

Bij de voorbije tien presidentsverkiezingen behaalde de Republikeinse kandidaat maar liefst acht keer het hoogste aantal mannelijke stemmen. Bill Clinton (in 1992) en Barack Obama (in 2008) zijn de enige Democratische presidenten van de voorbije veertig jaar die erin slaagden meer mannelijke kiezers voor zich te winnen dan hun tegenstanders.

Bij de Republikeinen is het al van de overwinning van George Bush sr. in 1988 geleden dat de Republikeinse kandidaat meer vróúwelijke stemmen behaalde. Die genderkloof bereikte haar hoogtepunt in 2020, toen het verschil tussen vrouwen en mannen 12 procent bedroeg.

Dat de kloof tussen Republikeinen en Democraten zich in de jaren tachtig begint te manifesteren, heeft te maken met de opkomst van Ronald Reagan. ‘Reagan wilde de overheid zo klein mogelijk maken, terwijl Democraten vinden dat er een sociaal vangnet hoort te zijn’, zegt Kelly Dittmar, onderzoeksdirecteur bij het Center for American Women and Politics. ‘Vrouwen hebben dat sociale vangnet vaker nodig dan mannen, omdat ze vaker de zorg voor de kinderen hebben. Ze hebben er meer belang bij dat er een overheid is die gendergelijkheid probeert te bevorderen.’

Ook bij deze verkiezingen lijkt de meerderheid van de mannelijke kiezers voor Trump. Volgens de laatste YouGov-peiling zou 52 procent van de mannelijke kiezers op Trump stemmen, en slechts 43 procent op Harris.

De Amerikaanse politoloog Dan Cassino, verbonden aan de Fairleigh Dickinson University in New Jersey, deed onderzoek naar het verschil in stemgedrag tussen mannen en vrouwen. Hij verwacht dat de genderkloof op 5 november minstens even groot zal zijn als in 2020.

Trumps mannelijkheid lijkt vooral aantrekkelijk voor mannen die zichzelf als erg mannelijk identificeren. Opmerkelijk stemt ook een derde van de mannen die zichzelf niet per se als ‘echte venten’ zien voor Trump. ‘Zelfs als ze zichzelf niet als ultramannelijk zien, hebben veel mannen een zekere waardering voor mannelijkheid’, zegt Cassino. ‘Stemmen voor een übermannelijk type als Trump helpt hen om dichter bij die standaard te komen.’ Het is een fenomeen dat Cassino nerd masculinity noemt. Het zijn mannen die vaak in cryptomunten beleggen, online gokken en zich met wapens bezighouden. ‘Het is een vorm van mannelijkheid die nog sterker antivrouw en antihomo is dan de klassieke vorm van masculiniteit.’

Mannentaak

Dat Republikeinen hun kandidaten graag zo mannelijk mogelijk in de markt zetten, is van alle tijden. In 1988 verloor de Democratische presidentskandidaat Michael Dukakis de verkiezing nadat hij zich met een lichtjes belachelijke helm had laten fotograferen op een tank. Hoewel Dukakis een stevig defensie-investeringsprogramma voorstond, slaagde de campagne van George Bush sr. erin om om hem af te schilderen als een lulletje rozenwater.

Veel heeft ermee te maken dat Amerikanen het presidentschap als een ‘mannentaak’ zien. ‘Onbewust associëren we de eigenschappen van politiek leiderschap met mannelijkheid’, zegt Valerie Sperling, professor politieke wetenschappen aan Clark University in Worcester. ‘Kracht, stoerheid, besluitvaardigheid en rationaliteit zijn kwaliteiten die gecodeerd worden als mannelijk. Daardoor lijkt het dat mannen meer geschikt zijn als leiders dan vrouwen.’ Het is meteen de reden waarom presidentskandidaten voortdurend elkaars mannelijkheid ter discussie stellen, vervolgt Sperling. ‘Het is een manier om de legitimiteit van je tegenstander te ondergraven. Wie niet mannelijk genoeg is, kan niet sterk zijn.’

Het is een truc die ook de Democraten toepassen. Tijdens een speech op de Democratische Nationale Conventie maakte voormalig president Barack Obama een grap over Trumps obsessie met de grootte van zijn toeschouwersaantallen – niet het enige waarover Trump onzeker is, aldus Obama.

Kandidaat-vicepresident Tim Walz maakte een referentie aan de complottheorie dat de Republikeinse vicepresidentskandidaat J.D. Vance seks zou hebben gehad met een zitbank. En ook Kamala Harris had het over de ‘liefdesbrieven’ die Trump naar de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un schreef, waarmee ze Trump als verwijfd wegzette.

Barack en Michelle Obama, de echte sterren van de Democraten in deze verkiezingscampagne

In zekere zin is Trump niet echt een masculiene man. ‘Hij gaat niet jagen, zoals George Bush dat deed’, merkt Cassino op. Hij doet niet aan sport. Hij uit zijn mannelijkheid door ruw, agressief en vrouwonvriendelijk gedrag. En laten we wel wezen: veel kinderen hebben bij verschillende vrouwen is voor veel mannen een teken van viriliteit.’

Volgens Sperling speelt Trump vooral zijn bevoorrechte positie uit. ‘Hij straalt uit dat hij kan doen en zeggen wat hij wil, zonder daar gevolgen voor te hoeven dragen. Voor veel mannen is dat een enorm aantrekkelijk idee. In 2016 dachten we dat die vrouwenhaat en grofheid hem de overwinning zou kosten. Achteraf bleek dat hij de verkiezing erdoor heeft gewonnen.’

Tegelijk portretteert Trump zich graag in de traditionele patriarchale rol, waarin vrouwen vooral bescherming nodig hebben. Tijdens een verkiezingsbijeenkomst in Pennsylvania richtte hij zich tot de vrouwen in het publiek. ‘Je zult je nooit meer verlaten, eenzaam of bang hoeven te voelen’, zei Trump. ‘Je zult beschermd worden, en ik zal je beschermer zijn.’

‘Honderd jaar aan de macht’

Trumps aanpak mag verbazen. Vrouwen maken het grootste deel uit van het Amerikaanse electoraat. Bij de vorige presidentsverkiezingen gingen 10,2 miljoen meer vrouwen dan mannen stemmen. In alle cruciale swingstaten – met uitzondering van Wisconsin – waren vrouwelijke kiezers in 2020 in de meerderheid. Een studie van het Brookings Institute becijferde al dat Harris de presidentsverkiezingen zal winnen als de verhouding tussen mannelijke en vrouwelijke kiezers dezelfde blijft als in 2020.

Knack spreekt met Amerikaanse kiezers: ‘Mensen zullen op tijd ontwaken, hoop ik’

Een van de voornaamste redenen voor Trumps verlies in 2020 was het afhaken van blanke, hoogopgeleide vrouwen. ‘De hoogopgeleide blanke vrouwen die in 2012 nog voor Mitt Romney stemden, stemmen sinds 2016 voor de Democraten’, zegt Dittmar. ‘Het is hoogst opmerkelijk dat Trump geen enkele moeite doet om die vrouwen terug te winnen.’

Naast zijn eigen indrukwekkende trackrecord van misogyne uitspraken koos Trump met J.D. Vance een running mate die meermaals verklaarde dat vrouwen enkel bijdragen aan de maatschappij door middel van hun baarmoeder, en dat Amerika gerund wordt door ‘kinderloze kattenvrouwen’ die een ‘een zodanig miserabel leven’ leiden dat ze ieders leven miserabel willen maken.

Aanvankelijk zorgde die uiterst mannelijke aanpak voor verdeeldheid in het Trumpkamp. Verschillende adviseurs zouden Trump aangeraden hebben om zijn houding te milderen. Finaal lijkt het Steve Bannon, Trumps oude campagnemanager, te zijn die de voormalige president aanraadde om de voet stevig op het gaspedaal te duwen.

De Republikeinen kunnen prima zonder vrouwelijke kiezers in de suburbs, benadrukte Bannon. ‘Er zijn tientallen miljoenen mannen die uit het systeem zijn gesloten door de manier waarop de hele maatschappij tegen hen gericht is. (…) Als je die mannen aan je kant krijgt, blijf je honderd jaar lang aan de macht.’

Door vooral in swingstaten meer mannen aan zijn kant te krijgen, hoopt Trump de balans net voldoende te laten doorslaan om te winnen. Daarbij lijkt hij enig succes te boeken. Zijn hypermasculiene boodschap blijkt niet alleen laaggeschoolde blanke arbeiders aan te spreken, maar ook zwarten en latino’s met traditionelere ideeën over mannelijkheid. ‘Het zijn groepen die tot voor kort vrijwel automatisch voor de Democraten kozen’, zegt Cassino. ‘Het belang van ras als voorspeller van kiesgedrag neemt af.’

Zelfs als de meeste zwarte kiezers voor Harris stemmen, is de genderkloof nergens groter. 76 procent van de zwarte vrouwen is van plan om voor Harris te stemmen, tegenover 67 procent van de zwarte mannen, een verschil van 9 procentpunt. Ter vergelijking: bij witte kiezers bedraagt het verschil tussen de geslachten 3 procentpunt. In een cruciale staat zoals Georgia, waar een derde van de kiezers zwart is, kan dat Harris pijn doen.

En ook jonge mannen tonen zich niet ongevoelig voor Trumps stoerdoenerij. Het is een segment waarop de campagne van Trump expliciet focust. Zijn team startte recent met reclame op SnapChat, en Trump zelf schuimde verschillende podcasts af van populaire Gen Z-influencers zoals Theo Von, Adin Ross en Logan Paul. Op 25 oktober gaf Trump een twee uur durend interview aan de razend populaire podcaster Joe Rogan.

Glocks en zondags gebraad

In tegenstelling tot Hillary Clinton in 2016 benadrukt Harris nooit dat ze de eerste vrouwelijke president van de Verenigde Staten kan worden. Ze speelt in haar campagne zelfs geregeld haar ‘mannelijke’ kant uit. Zo refereert ze graag aan haar voormalige job als openbare aanklager ter illustratie van haar stoerheid.

Tijdens haar passage in de populaire The Late Show trok Kamala samen met talkshowhost Stephen Colbert een biertje open. Ze pakte er ook mee uit dat ze thuis een Glock-pistool had liggen, om inbrekers op een afstand te houden. ‘Het is soms ridicuul’, lacht Cassino. ‘Zelfs als onze Secret Service de laatste tijd wat steken liet vallen, heeft een vicepresident echt geen Glock nodig om zichzelf te beveiligen.’

Ook de keuze voor Tim Walz, Harris’ aaibare running mate, is bedoeld om een mannelijke toets te geven aan haar campagne. Walz is een Midwesterner die met een pick-up rijdt, kalkoen als een vegetarische maaltijd beschouwt en de indruk geeft dat hij in staat is een tuinhuis te timmeren. Maar hij is niet te beroerd om een biggetje te knuffelen voor de foto. Hij benadrukt zijn verleden als coach, maar toont tegelijk zijn emoties over het moeilijke ivf-traject dat zijn vrouw en hijzelf hebben doorgemaakt.

Het neemt niet weg dat Harris zich in een moeilijke spreidstand bevindt. Ze moet tonen dat ze mannelijk genoeg is om president te zijn, maar mag ook niet té mannelijk overkomen. Ze moet vrolijk zijn, maar kan maar beter niet te vaak en te luid schaterlachen. Ze moet een biertje kunnen drinken, maar moet ook laten zien dat ze een zondags gebraad kan bereiden. In die evenwichtsoefening lijkt ze wonderwel te slagen. Uit Cassino’s onderzoek blijkt dat Harris mannelijke kiezers voorlopig niet afschrikt, en tegelijk haar vrouwelijke kiezers aan boord houdt.

Mannendiscriminatie

Dat Trump inzet op traditionele mannelijkheid is ook een gevolg van een evolutie in de Amerikaanse samenleving die al even aan de gang is. Uit recent onderzoek van het Pew Research Center blijkt dat een meerderheid bij Republikeins én Democratisch georiënteerde mannen vindt dat de traditionele invulling van mannelijkheid aan vernieuwing toe is.

De Amerikaanse man heeft niet langer de bevoorrechte positie die hij ooit had. Vrouwen doen het beter dan mannen aan hogescholen en universiteiten. Mannen onder de dertig jaar zijn vaker alleenstaand dan hun vrouwelijke leeftijdsgenoten, plegen vaker zelfmoord en hebben meer gezondheidsproblemen. ‘Zelfs als de maatschappij veranderd is, is het idee over wat het betekent om man te zijn blijven steken in de jaren zeventig’, zegt oud-journalist en professor geschiedenis Andrew L. Yarrow, die met Man Out een boek schreef over mannen die zich door de maatschappij in de steek gelaten voelen. ‘Voor sommige mannen is het niet langer duidelijk om te weten wat een man zijn nu precies inhoudt.’

Het is een voedingsbodem voor ressentiment die Trump genadeloos uitbuit, stelt Cassino. ‘De huizenprijzen in de Verenigde Staten gaan door het dak, veel banen zijn naar China verdwenen en wie weet verdient jouw vrouw wel meer dan jij.

Dat staat allemaal in schril contrast met het mannelijke ideaal dat ze hebben meegekregen van hun vaders en grootvaders, die hun gezin in hun eentje konden onderhouden. Veel mannen voelen zich gediscrimineerd, en Trump is de enige kandidaat die hen in dat idee bevestigt.’

Dittmar vergelijkt de huidige situatie met die van 2016, toen Trump verkozen werd na een campagne tegen een vrouwelijke presidentskandidaat, nadat Amerika acht jaar lang een zwarte president had gehad. ‘In zekere zin waren dat twee symbolen van hoe de traditionele machtsverhoudingen waren verschoven. Trump is toen verkozen met de belofte om de oude balans te herstellen. Die belofte herhaalt hij ook in deze campagne.’

Tegelijk kan een verkiezing van Harris die traditionele definitie van leiderschap veranderen. ‘De enige manier om de connectie tussen leiderschap en mannelijkheid door te knippen, is om meer vrouwen te verkiezen’, besluit Cassino. ‘Hoe meer vrouwen in het politieke systeem, hoe normaler een vrouwelijke leider wordt. You just gotta push through.’