Met massale aanvallen in Syrië heeft Israël het luchtruim richting Iran vrijgemaakt en richt zijn blik nu op het Iraanse atoomprogramma. ‘Iran is in vele, vele jaren niet zo zwak geweest.’
De explosie zondagavond in de buurt van de Syrische havenstad Tartus was zo groot dat de vuurgloed tot in Libanon te zien was. Ook de enorme knal was daar hoorbaar. Meetapparatuur in de regio registreerde trillingen die vergelijkbaar zijn met een kleine aardbeving. Israëlische gevechtsvliegtuigen hadden een groot munitiedepot in de bergen bij de Middellandse Zeekust geraakt.
De aanvallen van Israël op het buurland gaan verder, meer dan een week na de val van dictator Bashar al-Assad. Het Syrisch Observatorium voor de Mensenrechten, een in Groot-Brittannië gevestigde ngo, meldde dat het ging om de zwaarste Israëlische luchtaanvallen op Syrië sinds 2012. Volgens de organisatie heeft de Israëlische luchtmacht het buurland sinds de vlucht van Assad al 473 keer gebombardeerd.
Na de val van Bashar al-Assad: wie zal Syrië regeren?
Wapens vernietigen
Israël is sinds zondag bezig om de strategische wapens van het Assad-regime te vernietigen, voordat ze in handen zouden kunnen vallen van rebellen of andere potentieel vijandige groeperingen. Daarbij beperkt de Israëlische luchtmacht zich niet tot grote wapens- en munitiedepots, maar heeft ze bijvoorbeeld ook de Syrische marine vernietigd. VN-experts noemen de ontwapeningscampagne ‘wetteloos’.
Veel zal afhangen van wat Donald Trump doet na zijn inauguratie over een maand.
Het Israëlische leger mikt extra op luchtverdedigingseenheden en radarsystemen. Vorige week werd gemeld dat Israëlische gevechtsvliegtuigen 86 procent van de Syrische luchtverdediging hebben vernietigd. Israël zou de nieuw verworven vrijheid in het luchtruim binnenkort kunnen gebruiken om het Iraanse atoomprogramma aan te vallen. Veel zal afhangen van wat de nieuwe Amerikaanse president Donald Trump doet na zijn inauguratie over een maand.
Midden-Oostenexperte Brigitte Herremans: ‘Natuurlijk is Syrië nog niet veilig’
Grijpt Teheran naar de atoombom?
Sinds Israël eind november, na bijna 14 maanden oorlog met de Libanese sjiitische militie Hezbollah, een wapenstilstand heeft gesloten, richten het leger en de regering van premier Benjamin Netanyahu hun aandacht steeds meer op Iran. Nu Teheran met Assad zijn belangrijkste bondgenoot heeft verloren en de zogenaamde ‘as van verzet’ in puin ligt, lijkt de Israëlische motivatie om zich op de aartsvijand te richten alleen maar sterker te worden. Israël vreest dat het islamistische regime na zijn zware nederlagen naar de atoombom zal grijpen.
Minister van Defensie Katz heeft het leger opgedragen zich voor te bereiden op een bezetting van de bufferzone, minstens tot het einde van de winter.
Israël lijkt weinig interesse te hebben in een akkoord met de nieuwe politieke leiding in Damascus. Behalve uit de voortdurende bombardementen in verschillende delen van Syrië blijkt dat vooral uit de Israëlische aanwezigheid op de Golanhoogten. Israël bezette in de Zesdaagse Oorlog van 1967 ongeveer tweederde van dat plateau. Vorige week rukten Israëlische troepen verder op in de bufferzone die voorheen door de Verenigde Naties werd bewaakt, en zelfs daarbuiten. Daarnaast namen Israëlische speciale eenheden het Syrische deel van de Hermonberg in, de hoogste piek van het buurland. Minister van Defensie Israel Katz heeft het leger opgedragen zich voor te bereiden op een bezetting van de bufferzone, minstens tot het einde van de winter.
Tegen verzoening
Netanyahu zei zondag ook dat zijn regering het aantal Israëlische inwoners op de in 1981 geannexeerde Golanhoogten wilde verdubbelen. Gezien de aanhoudende spanningen, de afgelegen ligging en de gebrekkige infrastructuur in dat gebied lijkt dat nauwelijks haalbaar. De aankondiging van de premier lijkt meer een verkiezingsslogan voor zijn rechtse achterban, die zich verzet tegen verzoening met de Arabische buren.
De VN verklaarden dat de Israëlische opmars in de bufferzone in strijd is met het wapenstilstandsakkoord tussen Israël en Syrië uit 1974. Internationale diplomaten beschouwen Israëls militaire operaties in Syrië als schendingen van het internationaal recht. Ze vrezen dat de Israëlische voortgang op de Golan een nieuwe, onbeperkte bezetting van Syrisch grondgebied zal inluiden, en dat de voortgezette bombardementen de opbouw van een nieuwe Syrische staat zullen bemoeilijken.
De route over Syrië ligt nu open voor Israëlische aanvallen op Iran.
Ahmed al-Sharaa (beter bekend onder zijn strijdnaam Abu Mohammad al-Jolani), de leider van de dominante islamistische rebellengroep Haiat Tahrir al-Sham (HTS) bij de val van Assad, bleef dit weekend opmerkelijk mild in zijn kritiek. Hij verklaarde slechts dat de Israëlische luchtaanvallen ‘rode lijnen overschrijden’ en spanningen in de regio zouden doen escaleren. Syrië is echter niet geïnteresseerd in een conflict met het buurland.
Israëlische media juichten zondag over de vernietiging van de Syrische luchtverdediging. Israëlische piloten zouden nu vrij boven Syrië kunnen opereren. De route over het buurland ligt open voor aanvallen op Iran.
Aanvalsplannen
De militaire correspondent van de Israëlische legerradio schreef op X dat het Israëlische leger en andere veiligheidsdiensten momenteel een plan uitwerken voor een aanval op de Iraanse nucleaire installaties. Het leger deed vorige week veel moeite om diei boodschap in de binnenlandse pers te verspreiden.
De onlangs ontslagen minister van Defensie Yoav Gallant zei in een interview met The Washington Post dat de Israëlische luchtmacht al op 26 oktober, met bombardementen op doelen in Iran, ‘een opening had gecreëerd om tegen Iran op te treden’. Bij die vergeldingsaanval, naar aanleiding van een eerdere Iraanse aanval met ballistische raketten, hadden 120 Israëlische gevechtsvliegtuigen radarsystemen, luchtafweergeschut en brandstoffaciliteiten voor zulke raketten aangevallen.
Maar enkele dagen nodig
‘Iran is in vele, vele jaren niet zo zwak geweest’, zegt Raz Zimmt, Iran-kenner bij de denktank Institute for National Security Studies in Tel Aviv. De aanvallen van Israël hebben de luchtafweer ‘verlamd’, en bovendien heeft Iran door de nederlaag van Hezbollah zijn afschrikkingsmacht verloren. Zimmt: ‘En door de val van Assad in Syrië heeft het regime ook nog zijn logistieke knooppunt verloren.’
Het regime in Teheran zou kunnen proberen om zijn strategie aan te passen door bijvoorbeeld wapens via Jordanië naar militante Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever te transporteren, of de sjiitische milities in Irak verder te versterken. Maar volgens Zimmt zal dat de recente zware nederlagen ‘nauwelijks compenseren’.
Teheran zou echter ook stappen in de richting van een atoombom kunnen zetten, bijvoorbeeld door uit het non-proliferatieverdrag te stappen of de uraniumverrijking op te schroeven tot 90 procent. Waarnemers gaan ervan uit dat Iran in geval van nood slechts enkele dagen nodig zou hebben om genoeg hoogverrijkte splijtstof voor een kernwapen te produceren. Maar het daadwerkelijke bouwen van een bom zou meer tijd kosten. Zelfs de productie van een eenvoudige kernbom zou volgens Zimmt minstens zes maanden duren. ‘In die tijd zou Iran nauwelijks beschermd zijn tegen aanvallen van Israël en de VS, en zou het ook nauwelijks in staat zijn om terug te slaan als het gebeurt.’
Wellicht krijgt Israël komende zomer groen licht van de VS om Iran aan te vallen.
De Israëlische analist denkt dat de Opperste Leider van Iran, Ali Khamenei, op onderhandelingen met de regering-Trump zou kunnen aansturen. Trump begint op 20 januari aan zijn tweede ambtstermijn. Hij heeft al aangekondigd dat hij zijn campagne van ‘maximale druk’ op Iran wil voortzetten. Hij zou met name kunnen proberen de economische sancties tegen de Islamitische Republiek strenger te handhaven door Iraanse olieverkopen aan China te blokkeren. ‘Maar ik verwacht niet dat het atoomprogramma kan worden teruggedraaid’, zegt Zimmt.
De analist gaat ervan uit dat Israël nog enkele maanden geduld zal moeten hebben voordat de VS wellicht komende zomer groen licht geven om Iran aan te vallen. ‘Pas dan zal duidelijk worden wat er gaat gebeuren’, aldus Zimmt.
Een gezamenlijke, uitgebreide aanval door Israëlische en Amerikaanse gevechtsvliegtuigen, met als doel een regimewisseling in Teheran, lijkt niet ondenkbaar. In de tussentijd zal Israël de diplomatieke druk wellicht zo hoog mogelijk houden.
Met medewerking van Mohannad Alnajjar en Michal Marmary.
Israëlisch-Palestijns conflict
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier