DubaiUncovered: waarom Dubai zo interessant is voor Belgische criminelen

Dubai is niet alleen een belangrijk financieel centrum in het Midden-Oosten. Het emiraat is ook uitgegroeid tot een toevluchtsoord voor veroordeelde criminelen en voortvluchtigen uit alle uithoeken van de wereld. België vraagt al langer de uitlevering van een aantal landgenoten die zich in Dubai schuilhouden. Een nieuw datalek met vastgoedgegevens over Dubai onthult nu de riante eigendommen van enkele Belgische criminelen en verdachten.

In een onderzoek naar de smokkel van bijna 35 ton cocaïne vielen politieagenten op 21 april binnen op zes plaatsen in de provincie Antwerpen. ‘Het onderzoek leidde de speurders naar de organisatie waarvan de opdrachtgevers wellicht in Dubai verblijven’, preciseerde het Antwerpse parket. Het sjeikdom Dubai, dat deel uitmaakt van de Verenigde Arabische Emiraten, duikt keer op keer op tijdens onderzoeken naar internationale cocaïnetrafiek via de haven van Antwerpen.

In maart 2020 voerde de Antwerpse politie al eens een grote reeks huiszoekingen uit in een onderzoek naar een criminele organisatie die kon worden gelinkt aan minstens 1,5 ton cocaïne. ‘Een van de vermoedelijke leiders van de organisatie verblijft permanent in Dubai’, klonk het toen in een persbericht. Een paar maanden later werd een Belg gearresteerd in Dubai. N.E.H. was verdachte in een onderzoek naar internationale cocaïnehandel en zou ook gelinkt kunnen worden aan verschillende geweldsdelicten in Antwerpen. België vroeg de uitlevering van de man.

In oktober 2021 voerde de Federale Gerechtelijke Politie van Antwerpen tien arrestaties uit, nadat informatie uit ontsleutelde berichten van SKY ECC het onderzoek naar granaatinslagen in Antwerpen had vooruitgeholpen. ‘Het onderzoek kon de criminele activiteiten van twee betrokken families, die mogelijk werden aangestuurd vanuit Dubai, in beeld brengen’, verduidelijkte het Antwerpse parket toen.

Begin 2022 voerde de Antwerpse politie opnieuw acht huiszoekingen uit in een onderzoek naar internationale drugshandel. Door informatie uit Sky ECC kregen speurders een beeld van een criminele organisatie die in 2020 grote drugsuithalingen organiseerde op twee containerterminals ten noorden van de haven van Antwerpen. ‘De hele operatie werd geleid door een 34-jarige man die in Dubai zou verblijven’, aldus het parket. En begin maart liet een onderzoeksrechter nog eens acht mannen arresteren omdat ze betrokken zouden zijn bij de invoer van ruim 11 ton cocaïne.

Waarom staat Dubai zo centraal in de Belgische drugsdossiers? Wat maakt het emiraat tot zo’n aantrekkelijke plek voor criminelen?

800.000 eigendommen

Knack kreeg toegang tot een uniek datalek met gegevens uit 2020 over 800.000 eigendommen en 191.000 buitenlandse vastgoedeigenaars in Dubai. De data zijn afkomstig van het Dubai Land Department en van nutsbedrijven. Ze werden ter beschikking gesteld door het Center for Advanced Defence Studies (C4ADS), een non-profitorganisatie in Washington (VS) die onderzoek doet naar transnationale misdaad en conflicten. C4ADS noemt de data ‘een venster op het grootste knooppunt ter wereld voor illegale activiteiten’. Ze bevatten gedetailleerde informatie over de vastgoedeigenaars – zoals geboortedatum, paspoortnummer, contactinformatie, het land van verblijf, de exacte locatie en grootte van appartementen en villa’s.

Lees verder onder de video

Het datalek vormt de basis van het onderzoeksproject #DubaiUncovered, een samenwerking tussen Knack, De Tijd en meer dan 20 partnermedia, gecoördineerd door de Noorse eco- nomische nieuwssite E24.

Volgens de FOD Buitenlandse Zaken wonen zo’n 3600 Belgen officieel in de Verenigde Arabische Emiraten, van wie naar schatting twee derde in Dubai. Maar dat zijn natuurlijk niet allemaal eigenaars van vastgoed. In de gelekte vastgoeddata duiken 714 Belgen op, van de meest uiteenlopende profielen. Zakenlui, handelaars, consultants, verkopers, vliegtuigpersoneel, vastgoedmakelaars, store managers, marketeers, IT’ers en een fotografe. De Belgen zijn gelinkt aan 1154 eigendommen in Dubai. De overgrote meerderheid daarvan zijn appartementen, maar daarnaast zijn er ook een honderdtal villa’s, en verder kantoorruimtes, winkels en zelfs enkele hotelkamers.

De mediaanleeftijd van de Belgische eigenaars is 51 jaar. De oudste Belg op de lijst is 84 jaar. De jongste landgenoot is een meisje van amper negen jaar, met een appartement van 174 m2 op de Palm Jumeirah – de kunstmatige archipel voor de kust van Dubai in de vorm van een palmboom.

Panama Papers

22 Belgen uit onze Dubai-vastgoedlijst doken al eerder op in andere leaks. Ze bleken eigenaar van een Zwitserse bankrekening bij HSBC Genève of van postbusbedrijfjes op de Britse Maagden- eilanden, de Seychellen en de Cookeilanden. Dat blijkt uit SwissLeaks, de Panama Papers en de Pandora Papers.

En er zijn nog wel meer profielen die in het oog springen. Dat van een failliete pizzazaak-uitbater uit de regio Leuven bijvoorbeeld, die eerder al op de radar van de politie is verschenen. De man bezit volgens het datalek zomaar eventjes 7 residenties in Dubai. Op de lijst met 714 Belgen prijken ook de namen van enkele veroordeelde Belgische criminelen en van landgenoten die naar verluidt gezocht worden door onze politie.

Noorse en Amerikaanse academici, zoals Gabriel Zucman (Universiteit van Berkeley in Californië), schatten op basis van publieke gegevens uit anonieme transactierapporten in Dubai de waarde van elk afzonderlijk eigendom uit het datalek. De geschatte waarde van alle 1154 aan Belgen gelinkte eigendommen bedraagt zo’n half miljard euro. De Belg met het duurste vastgoed is een man die een paar jaar geleden in België nog veroordeeld is voor witwassen. Hij wordt gelinkt aan negen eigendommen in het emiraat, waaronder meerdere villa’s. Het duurste is een pand van liefst 1245 m2 op de Palm Jumeirah, met een geschatte waarde van 4,9 miljoen dollar. De Belg die aan de meeste vastgoedeigendommen wordt gelinkt – liefst 80, waarvan het gros in Al Warsan First, hartje Dubai – blijkt dan weer de zoon van een veroordeelde fraudeur.

Witte zandstranden

En dan is er nog een Belgisch koppel waarvan de man al jarenlang wordt gezocht door de Antwerpse politie in het kader van drugsonderzoeken. De man en zijn echtgenote (we konden niet nagaan of ze vandaag nog samen zijn) worden gelinkt aan liefst 30 eigendommen in Dubai. De 8 villa’s en 22 appartementen liggen op meer dan 10 verschillende locaties en hebben een geschatte waarde van in totaal ruim 18 miljoen dollar.

Volgens het datalek bezit de dame in kwestie onder meer een villa met vijf slaapkamers in District One, een luxueus condominium in het hart van Dubai. Het ligt in Mohammed Bin Rashid Al Maktoum City aan de Crystal Lagoon, de grootste kunstmatige lagune ter wereld. Die is omgeven door een 14 kilometer lange promenade en uitgestrekte witte zandstranden. Geschatte waarde van de villa: 3,5 miljoen dollar.

Verder heeft de echtgenoot volgens de gelekte data ook een appartement in Akoya Oxygen, een van de groenste plekken in het emiraat. De nabijgelegen golfbaan is nog ontworpen door Tiger Woods. En ook vlak bij de legendarische wolkenkrabber Burj Khalifa – met zijn 828 meter het hoogste gebouw ter wereld – bezit hij twee appartementen met drie slaapkamers. De geschatte waarde van die twee appartementen schommelt telkens rond het miljoen dollar.

Lakse reglementering

In de jaren negentig daalden de olie-inkomsten van Dubai pijlsnel en het emiraat ging in het buitenland op zoek naar investeerders. De voorbije decennia werden gekenmerkt door enorme vastgoedontwikkelingen. Maar na de financiële crisis van 2008 werden veel vastgoedprojecten stilgelegd door tekorten aan krediet.

Vastgoedontwikkeling is een belangrijke bron van inkomsten geworden voor Dubai. Het trekt buitenlands kapitaal aan en wekt de interesse van financieel geprivilegieerde mensen wereldwijd. Maar het trekt dus ook kapitaal aan van verdacht allooi.

‘Vastgoed is al lang een middel voor criminelen om geld wit te wassen of om te genieten van onrechtmatige inkomsten. De dataset van C4ADS over eigendommen in Dubai biedt een uniek inzicht in de wijze waarop de lakse reglementering in Dubai wordt gebruikt en misbruikt door de criminele elite’, zegt Isaac Zukin, senior analyst bij C4ADS.

‘De aantijgingen met betrekking tot de vastgoedeigendomgegevens in Dubai zijn feitelijk onjuist’, reageert de regering van Dubai. ‘De VAE hanteren duidelijke regelgevingskaders die voldoen aan de internationale wetten en normen ter bestrijding van financiële criminaliteit. De processen en activiteiten van het Dubai Land Department vormen een hoeksteen van deze inspanningen.’

265 miljard euro

Dubai is een sjeikdom met een bepaalde mate van autonomie en wordt bestuurd door sjeik Mohammed bin Rashid Al Maktoum. Het emiraat telt zo’n drie miljoen inwoners, waarvan slechts een kleine minderheid de Emirati-nationaliteit heeft. Dubai is de voorbije jaren uitgegroeid tot een populaire toeristische bestemming en staat bekend als een trekpleister voor de wereldwijde economische elite. Het emiraat geldt bovendien ook als een belangrijk financieel centrum in het Midden-Oosten.

Dat laatste merkt ook de Belgische FOD Financiën. Bedrijven moeten immers aan de overheid aangeven wanneer ze betalingen doen aan belastingparadijzen. We vroegen bij Financiën de bedragen op die zijn aangegeven voor de Verenigde Arabische Emiraten. Hou u vast: de betalingen zijn opgelopen van 44 miljard euro in 2017 tot liefst 265 miljard euro in 2021. Dat is bijna evenveel als álle gemelde betalingen aan álle belastingparadijzen het jaar voordien, want toen ging het om 266 miljard euro. Commentaar geeft de FOD bij de cijfers niet. Voor alle duidelijkheid: het gaat niet noodzakelijk om verdacht geld – de betalingen zijn immers aangegeven. Ze benadrukken vooral de rol van Dubai als financiële hub. Maar Dubai heeft wel de reputatie een witwasparadijs te zijn.

Begin dit jaar nog plaatste de Financial Action Task Force (FATF), die toeziet op de antiwitwasverplichtingen van landen, de Verenigde Arabische Emiraten op een ‘grijze’ lijst van landen die intensiever gecontroleerd zullen worden omdat ze te weinig doen om illegale geldstromen tegen te gaan. Andere landen op die lijst zijn onder meer de Kaaimaneilanden en Panama. De FATF beoordeelde de vastgoedsector in de VAE als erg kwetsbaar voor witwaspraktijken – omdat het er mogelijk is de identiteit van betrokkenen en de herkomst van geld verborgen te houden.

Lang wachten

Ook bij de Belgische antiwitwascel kennen ze Dubai maar al te goed. Tussen 2018 en 2020 wisselde de Cel voor Financiële Informatieverwerking (CFI) 67 keer informatie uit met zijn partnerorganisatie in de VAE. ‘De cijfers voor 2021 liggen in dezelfde grootteorde als de jaren voorheen, met tussen de 10 en 15 uitwisselingen van info per jaar’, zegt secretaris-generaal Kris Meskens. ‘Soms moeten we maandenlang wachten op een antwoord. Maar we krijgen het wel. Formeel werkt het. Een derde van de dossiers waarin we inlichtingen opvroegen bij de VAE hebben we doorgemeld aan onze parketten omdat er ernstige aanwijzingen van witwassen waren.’

In de periode 2018-2020 meldde de CFI 38 dossiers gelinkt aan de VAE aan Belgische parketten, goed voor een totaalbedrag van zo’n 480 miljoen euro. ‘De bedragen zijn zeer groot maar omvatten alle vermoedelijke witwasverrichtingen in het dossier, niet enkel de geldstromen die verband houden met de Emiraten’, zegt Meskens. ‘Bovendien kan één enkel dossier voor een groot bedrag – bijvoorbeeld in de diamantsector – sterk doorwegen in de statistieken.’ Opmerkelijk: alle 38 doorgemelde dossiers maakten uiteindelijk het voorwerp uit van een gerechtelijk onderzoek, bevestigt de CFI.

Voetballers en criminelen

De Dubai-dossiers die de CFI behandelt, gaan onder meer over diamant, ernstige fiscale fraude en kunstmatige vennootschapsconstructies die met behulp van professionele witwassers zijn opgezet. En dan heb je nog de dossiers over georganiseerde misdaad. ‘Die bevestigen de aantrekkingskracht van vastgoed in Dubai voor het witwassen van geld uit georganiseerde criminaliteit, in het bijzonder in verband met handel in verdovende middelen’, schrijft de CFI in zijn laatste jaarverslag.

‘De gemeenschappelijke factor in al die dossiers is dat de Emiraten – en vooral Dubai – héél veel buitenlands geld willen aantrekken, en daar ook veel voor over hebben’, zegt Kris Meskens. ‘Het beleid van Dubai om meer buitenlands geld aan te trekken startte omstreeks 2002. Na de financiële crisis van 2008 kreeg Dubai zware klappen. Dat versterkte de wil om zo veel mogelijk investeringen aan te trekken. En precies dat maakt Dubai interessant voor mensen die geld hebben en het ergens willen onderbrengen. Je hebt er trouwens ook nul procent vennootschapsbelasting, tenzij voor specifieke sectoren. En ook op vastgoed betaal je weinig belastingen in Dubai.’

Maar voor alle duidelijkheid: Dubai heeft wel degelijk een eigen antiwitwaswetgeving. ‘Op papier’, zegt Meskens. ‘Je kunt regels hebben maar ze ruim gaan toepassen. En dan ga je makkelijker mensen met slechte bedoelingen aantrekken. Als je geld hebt, is Dubai ook een heel aangename plek om te verblijven. Voor voetballers, maar ook voor drugscriminelen.’

Diamant

Pittig detail: van de 22 Belgische vastgoedeigenaars uit onze gelekte Dubai-lijst die eerder al opdoken in andere leaks en papers zijn er 13 actief in de diamantindustrie.

Sowieso speelt diamant een sleutelrol in de bilaterale handel tussen België en de VAE. In 2021 exporteerde België volgens VN-statistieken voor zo’n 3,2 miljard dollar naar de VAE. Liefst 2 miljard dollar daarvan betrof de handel in diamant. Ook omgekeerd geldt hetzelfde patroon: België importeerde voor ruim 1,4 miljard dollar uit de Emiraten, waarvan 1,2 miljard dollar diamanthandel.

Het is geen geheim dat Dubai de ambitie heeft om hét wereldwijde diamantcentrum te worden – ten nadele van Antwerpen. In de discussie over mogelijke sancties tegen Russische diamant naar aanleiding van de Oekraïne- oorlog speelde dat argument herhaaldelijk op: ‘Als Antwerpen de Russische diamanten niet koopt, dan neemt Dubai die handel gewoon over.’

Antwerpen is nog altijd het wereldcentrum voor ruwe diamant. Maar Dubai wordt steeds belangrijker. Zelfs de Hoge Raad voor Diamant, een toonaangevende autoriteit op het gebied van diamantcertificering, opende eind februari een kantoor in de DMCC Free Trade Zone in Dubai. En ook de voorbije decennia verruilden al heel wat diamantairs de Scheldestad voor de skyline van Dubai.

De exodus begon met de opkomst van de DMCC Free Trade Zone in Dubai, rond 2002. Fiscale motieven maken Dubai aantrekkelijk voor diamantairs – al is voor volgend jaar ook een vennootschapsbelasting van 9 procent aan- gekondigd. Het is er voor diamantairs ook makkelijker om een bankrekening te openen. Verder speelt ook de nabijheid van India, waar de polijstindustrie gevestigd is. Rechtstreeks diamanten uitvoeren van België naar India stoot op een Indiase importtaks, die omzeild kan worden door via Dubai te passeren. En ten slotte speelt ook de laksere controle op de herkomst van diamanten een rol.

‘Fraude en witwaspraktijken behoren tot de belangrijkste redenen waarom diamantairs naar Dubai trekken’, zegt een insider uit de Antwerpse diamantindustrie. ‘België is het enige land ter wereld dat effectief elke zending van diamanten openmaakt en controleert. Dat gebeurt in Dubai niet. Je krijgt gewoon een stempel en je kunt doorgaan. Je ziet daar dus toestanden die wij hier 20 jaar geleden ook hadden.’

Domiciliefraude

En dan is er nog het hele fiscale luik dat samenhangt met Belgen in Dubai. Zoals gemeld staan er 741 Belgen op de gelekte lijst met vastgoedeigenaars in Dubai, gelinkt aan 1154 eigendommen. Maar is al dat buitenlands vastgoed ook aangegeven bij de fiscus? Vanaf inkomstenjaar 2021 moeten Belgische belastingplichtigen buitenlands vastgoed immers aangeven voor de vaststelling van een kadastraal inkomen van die onroerende goederen.

‘Momenteel is 92 procent van de in- gediende aangiften verwerkt. 77 Belgische belastingplichtigen hebben voor Dubai in totaal 116 onroerende goederen aangegeven, voornamelijk appartementen’, zegt Francis Adyns, woordvoerder van de FOD Financiën.

Of dat betekent dat er ook Belgen zijn die hun eigendommen in Dubai níét hebben aangegeven bij de Belgische fiscus, is niet duidelijk, omdat van de 741 Belgen op de gelekte lijst niet aangegeven staat waar zij officieel inwoner zijn.

Een andere vraag is of Belgen enkel op papier naar Dubai verhuizen, maar in werkelijkheid gewoon in België blijven wonen. In dat geval zou er sprake zijn van domiciliefraude. De FOD Binnenlandse Zaken laat weten dat sinds 2017 liefst 1229 mensen officieel verhuisden van België naar de VAE. We identi- ficeerden samen met dataleveranciers Graydon en Creditsafe ook 783 mensen met bestuursmandaten in Belgische vennootschappen die een officieel thuisadres opgeven in de Verenigde Arabische Emiraten.

Of zij daar allemaal écht wonen, kan de fiscus uitzoeken. ‘De problematiek van domiciliefraude is een belangrijk aandachtspunt voor de Bijzondere Belastinginspectie’, zegt Adyns. ‘De BBI houdt zich daar al enkele jaren mee bezig en zal de strijd tegen deze fraude opvoeren.’

Zonder verder in detail te treden bevestigt Adyns dat de Belgische fiscus informatie heeft over vastgoedeigenaars in Dubai en dat ze die info onderzoeken.

Italiaanse maffia

In december 2021 trok minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open VLD) naar de Verenigde Arabische Emiraten. Hij ondertekende er een uitleveringsverdrag en een verdrag rond wederzijdse rechtshulp. In februari 2022 volgde ook minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V), die in Dubai een memorandum of understanding afsloot over politiesamenwerking. Het mag duidelijk zijn: België stelt alles in het werk om Dubai over te halen mensen uit te leveren. Volgens goedgeïnformeerde bronnen zijn er een zevental uitleveringsverzoeken hangende.

‘Over concrete dossiers kunnen we ons natuurlijk niet uitlaten’, zegt Edward Landtsheere, woordvoerder van Van Quickenborne. ‘Maar in het algemeen kan ik zeggen dat het meestal gaat om personen die grof geld hebben verdiend met de cocaïnezwendel, op kap van de volksgezondheid, en die bewust de Belgische justitie trachten te ontlopen. Meer zelfs: in sommige gevallen hebben we aanwijzingen dat ze hun criminele activiteiten vanuit de VAE voortzetten. Bovendien beschikken we ook over geloofwaardige aanwijzingen dat het gaat om personen die betrokken zijn bij het blind geweld in Antwerpen.’

In januari, niet lang nadat Van Quickenborne in de Emiraten was gepasseerd, weigerde Dubai nog de uitlevering van een Belg. Het Dubai High Court oordeelde in de zaak-N.E.H. dat de rechtsgrond voor die uitlevering ontbrak. Maar eigenlijk staat die zaak los van de recent onderhandelde verdragen. Want die moeten in België nog geratificeerd worden door de ministerraad en het parlement.

‘De vraag op welke manier onze politiediensten de samenwerking met de VAE hebben zien veranderen, komt dus nog wat vroeg’, zegt Jana Verdegem, woordvoerster van de Federale Politie. Volgens Verdegem duikt een connectie met Dubai vooral op in dossiers van economische en financiële criminaliteit, gerelateerd aan internationale drughandel en in het bijzonder cocaïnehandel. Ze licht toe dat de uitwisseling van informatie met de VAE verloopt via de Nederlandse verbindingsofficier in Dubai, en via het Interpol-kanaal. ‘De uitgewisselde berichten hebben vooral betrekking op internationale signaleringen. In 2020 was er een lichte stijging van het aantal uitgewisselde berichten. Onder meer met betrekking tot een aantal bekende gezochte drugscriminelen die zich in de VAE schuilhouden.’ In vijf jaar heeft België ook vijftien verzoeken voor rogatoire commissies naar Dubai gestuurd, vernam Knack uit goedgeïnformeerde bronnen.

Europol van zijn kant meldt dat de samenwerking met Dubai toeneemt. Woordvoerder Jan op gen Oorth: ‘De laatste jaren zien we dat de overheid in Dubai een toenemende interesse heeft om in samenwerking met Europese lidstaten en handhavingsdiensten over te gaan tot de uitlevering van high value targets’, zegt Op Gen Oorth. ‘Zoals de Nederlandse Marokkaan Ridouan Taghi en Raffaele Imperiale van de camorra. Beiden zijn door Dubai uitgeleverd. Ik denk dat de samenwerking met Dubai zelfs nog zou kunnen verbeteren in de komende jaren.’

In de week van 21 maart trok een gemengde delegatie van de FOD Justitie, het Federaal Parket én het Antwerpse parket alvast naar de VAE om best practices uit te wisselen, én om verder te spreken over concrete dossiers en structurele samenwerking. Of die démarche tot successen leidt, zal nog moeten blijken.