‘Drugsbendes als verklaring voor de plaag van steekmoorden in Londen? De werkelijkheid is ingewikkelder’

‘Dit jaar werd er al gemiddeld iedere drie dagen een persoon vermoord in Londen. Dat is een nieuw record. De meeste slachtoffers werden omgebracht door messteken en waren jonger dan 25 jaar. Maar er is een oplossing’, schrijft Lia Van Bekhoven vanuit Londen.

Is Londen gevaarlijker dan New York? Hell, no. Is de kans groter aan het mes geregen te worden in de Britse hoofdstad dan in de Belgische? Niet voor een doorsnee Londenaar, en zeker niet voor een toerist. Maar ben je jong en zwart en ver verwijderd van Londens roze bloesemende wijken, dan voel je je vaak vogelvrij. In die buurten loop je doorgaans zonder mes de voordeur niet uit.

Wat me het meest opviel toen ik jaren geleden een radioreportage maakte over steekmoorden in Londen (want dit fenomeen is niet nieuw, enkel verergerd) is de angst. Aanraking met fysiek geweld verhoogt de angst op straat. Jongeren die in wijken wonen met hoge misdaadcijfers voelen zich onbeschermd en onveilig. Het mes in de sok geeft de illusie tenminste jezelf te kunnen verdedigen. ‘Een jongen met een mes op zak rent niet door de straten op zoek naar een slachtoffer’, zegt hoofdcommissaris van de Londense politie Cressida Dick. ‘Hij heeft een mes omdat hij bang is dat een andere jongen hem neersteekt’.

Iets anders wat we bijgebleven is, is het antwoord van een bendelid op de vraag waarom. Waarom had hij zich bij een bende aangesloten? Zijn moeder verdiende weinig, zei hij, de koelkast was vaak leeg, dus wat doe je als je gevraagd wordt na school wat bij te verdienen door op de fiets cocaïne aan huis te bezorgen?

Het is makkelijk de verklaring voor steekmoorden bij drugsbendes te leggen. Het is vooral verleidelijk in een stad die de wel eens de ‘cocainehoofdstad van Europa’ genoemd wordt. De werkelijkheid is ingewikkelder. Volgens de Londense politie heeft driekwart van de steekwonden bij jongeren onder de 25, niets te maken met bendes. En die conclusie is pas echt angstaanjagend . Het suggereert normalisering van een criminele cultuur die mensen infecteert die steeds jonger worden.

Martin Griffiths, traumachirurg in de Royal London Hospital, vertelde in de Britse media dat ambulances kinderen met messteken binnenbrengen die hun schooluniform nog aanhebben. Sommigen zijn negen jaar oud. ‘De kinderafdeling heeft meer slachtoffers van steekpartijen opgenomen dan de afdeling voor volwassenen’, twitterde hij na een nachtdienst vorige week: ‘Hou op elkaar de schuld te geven en help me dit op te lossen!’

Steekmoorden zijn een virus. Ze zijn symptomatisch voor een versnipperde samenleving, met een onderklasse waar jonge zwarte mannen 30% vaker werkloos zijn en tien keer meer kans lopen in elkaar gestoken te worden dan jonge witte mannen.

Epidemie

Leven in kansarme milieus is stressvol. Kinderen uit chaotische gezinnen hebben meer kans van school gestuurd worden, in tehuizen terecht te komen en betrokken te raken bij straatmisdaad. Of, zoals een rapport van de Wereld Gezondheids Organisatie in Europa het formuleert: ‘Blootstaan aan geweld en mentale trauma in jeugd kan leiden tot atypische neurologische ontwikkeling… met als gevolg onthechting, agressie en gewelddadig gedrag. Kinderen die door ouders verwaarloosd zijn hebben meer risico om later agressief, asociaal en gewelddadig gedrag te vertonen’.

Als je straatgeweld wil aanpakken kun je er evengoed een psychiater opzetten als een agent, zeggen sommigen. In Glasgow, nog niet zo lang geleden een van de gewelddadigste steden van Europa, zijn het afgelopen decennium steekmoorden met 40% teruggebracht. De Schotse stad volgde de richtlijnen van de Wereld Gezondheids Organisatie. Gewelddadige misdaad werd benaderd alsof het een epidemie was. En net zoals bij een ziekte is het de prioriteit om te voorkomen dat het virus zich verspreidde. ‘Eerst werden diegenen geïdentificeerd die het grootste risico hadden besmet te raken’, zegt Karyn McCluskey van de politie van Strathclyde. ‘Vaak waren dat jongeren die heel boos waren en op hun mobiele telefoon al een wraakactie aan het plannen waren’. Meer dan eens waren ze drugsverslaafd, hadden therapeutische hulp nodig of een dak boven het hoofd. Glasgow bracht hen in aanraking met hulporganisaties, woningbouwverenigingen, scholen, artsen en psychische hulpverleners ‘en bleef hen begeleiden’.

Niet zo makkelijk als het klinkt, natuurlijk, en de betrokken hulpverleners benadrukken voortdurend hoe duur, traag en frustrerend het proces is. Maar het goeie nieuws is dat het werkt. Dat geweld niet onvermijdelijk is en voorkomen kan worden. En dat is niet niks.