‘Doodsstrijd van de Britse Conservatieven: wat Rishi Sunak doet, of niét doet, maakt niets meer uit’

‘Als de Tories ervan langs krijgen zoals de polls voorspellen dan houdt de partij nauwelijks voldoende zetels over een fatsoenlijke oppositie te vormen’, schrijft Lia van Bekhoven vanuit Londen.

Als u het raam open had staan, dan had u het misschien kunnen horen. De knak in de Britse regeringspartij. ‘Er is deze week iets gebroken wat niet meer hersteld kan worden’, zeiden diverse fractieleden tegen diverse verslaggevers. Wat kapot gemaakt zou zijn, was het laatste restje hoop op een overwinning in de verkiezingen later dit jaar. (Toegegeven, het ging hier om een uiterst kleine kans.) In de aanloop naar het paasreces is er veel sprake van ‘doodsspiraal’ en ‘laatste adem’.

Kiezers en media zijn na veertien jaar klaar met de Tories. De aandacht heeft zich verlegd naar de oppositie. Wat premier Rishi Sunak doet, of liever niet doet, maakt niks meer uit. Er is is geen beweging in de peilingen te krijgen. Ieder initiatief ketst af op de toenemende voorsprong van Keir Starmers Labourpartij.

De langverwachte voorjaarsbegroting, die een oppepper moest zijn, was even deprimerend als het weer. De haastige toespraak-tot-de-natie van de premier over de gevaren van extremisme, werd grotendeels genegeerd en Sunaks opbeurende praatjes voor de partijtroepen werden bespot.

Des te meer aandacht was er voor een rel over de grootste Conservatieve partijdonor die in een besloten bijeenkomst zijn voorkeur had uitgesproken voor het doodschieten van een zwart Kamerlid.

Sunak weigerde de om de 10 miljoen pond terug te storten aan de gulle maar gifige donor. Met verkiezingen voor de deur kan hij zich een gat van 10 miljoen in de partijkas niet veroorloven.

Kort daarna stapte vice-voorzitter Lee Anderson over naar de populistische Reform partij.

En toen moest het nog weekend worden.

Voor Sunak was vorige week de ergste week sinds de laatste ergste week.

Een nieuwe peiling duwde het stemmenaandeel van de Tories tot onder 20%. Een record dat sinds het wanbestuur van eerste minister Liz Truss niet gezien was.

Conservatieve fractieleden die de hoop nog niet hebben opgegeven, doen wat ze doorgaans doen in een vermeende doodsstrijd: ze ‘gaan nucleair’, ze zoeken een nieuwe aanvoerder. Alsof een vierde fractieleider in vijf jaar het verschil zou maken. Sommigen zetten alles op Penny Mordaunt, een politica die ooit 85 dagen minister van Defensie was, maar meer furore maakte op de kroningsdag toen ze in Westminster Abbey kroning Charles III voorging met een zwaard. Op het rechtop dragen ervan had ze maandenlang geoefend.

Het duurde krap twee dagen voordat de fractie zich realiseerde dat het duizend jaar geleden misschien handig geweest was een landsbestuurder te hebben met intieme kennis van zo’n wapen, maar dat zwaardvaardigheid inmiddels geen bevoegdheid is waar veel vraag naar is. Penny Mordaunt, bijgenaamd Pretty Dormant, werd afgevoerd. ‘The Penny has dropped’, grapte iemand op social media over die realisatie.

Het zoeken van een deel van de fractie naar een alternatieve kandidaat gaat even desperaat als onverminderd door. Elders maande oud-minister van Defensie Ben Wallace zijn partij aan om de realiteit onder ogen te zien ‘en met open vizier het vuurpeloton tegemoet te treden’.

De verwarring en onderdrukte paniek zijn begrijpelijk. Als de Tories ervan langs krijgen zoals de polls voorspellen dan houdt de partij nauwelijks voldoende zetels over een fatsoenlijke oppositie te vormen.

De gedachte dat Sunak zijn partij uit zijn lijden zou verlossen door eerder liever dan later verkiezingen uit te schrijven, werd door Downing Street neergesabeld. Zoals de geschiedenis leert kan de stemming omslaan en van gedoodverfde verliezers onverwachte winnaars maken.

De Britse politiek zal de komende maanden even verlamd als chaotisch doorstrompelen. Maar het landsbestuur zoals de Britten dat kennen is opgeschort. Kamerleden laten zich steeds minder vaak in Westminster zien. Als ze niet vechten in hun kiesdistricten om zetelbehoud, zijn ze doende te solliciteren op banen buiten de politek. Oud-premier Theresa May was nummer  64 uit de Conservatieve volksvertegenwoordiging die zich uit de politiek terugtrok. Nieuwe wetsvoorstellen of initiatieve worden niet meer ingediend. De grote problemen, al lang verwaarloosd, blijven onaangeroerd.

Tot de campagne van start echt van start gaat, zal alle nieuws zich beperken tot speculatie over verkiezingsdata en complotten over paleiscoups. Gecompromitteerd en verdeeld zal de regering van Sunak doorgaan totdat ze door de kiezers uit haar lijden verlost wordt.