Donald Tusk over EU-top: ‘Er staat heel veel op het spel’

Europees president Donald Tusk heeft de staatshoofden en regeringsleiders in de aanloop naar hun topbijeenkomst in Brussel opgeroepen om de rangen te sluiten en snel een antwoord te bieden op de illegale migratiestromen naar Europa. Zo niet dreigen meer en meer mensen zich tot anti-Europese en illiberale bewegingen te wenden, waarschuwt de Pool.

Tusk verstuurde woensdag zijn traditionele uitnodigingsbrief voor de Europese top van donderdag en vrijdag in Brussel. Bovenaan de agenda prijkt de migratiekwestie. Want hoewel het aantal illegale overschrijdingen van de Europese buitengrenzen sinds de vluchtelingencrisis van 2015 met 96 procent is gedaald, zorgt de aanpak van de migratiestromen meer dan ooit voor grote politieke spanningen onder de lidstaten, zoals het gehakketak rond de opvang van de migranten van de ngo-schepen Aquarius en Lifeline illustreerde.

Tusk wijst erop dat sommigen claimen dat een inefficiënte controle van de buitengrenzen een inherent kenmerk van de Europese Unie en de liberale democratie is. ‘Meer en meer mensen beginnen te geloven dat enkel een krachtige autoriteit, anti-Europees en anti-liberaal van geest, met een neiging tot openlijk autoritarisme, in staat is de golf van illegale immigratie te stoppen. Als mensen hen geloven, dat enkel zij een effectieve oplossing voor de migratiecrisis hebben, zullen ze ook alle andere zaken geloven die ze zeggen’, waarschuwt hij. ‘Er staat heel veel op het spel. En er is weinig tijd.’

De eerste vereiste van een echt Europees migratiebeleid is dat de Europeanen beslissen wie er het Europese grondgebied mag betreden, meent Tusk. Het ‘gevoel van veiligheid’ van de Europese burgers moet worden hersteld. ‘Mensen verwachten dit van ons, niet omdat ze plots xenofoob zijn geworden en muren willen optrekken tegen de rest van de wereld, maar omdat het de opdracht van elke politieke autoriteit is om de wet te handhaven en het grondgebied en de grens te beschermen’, schrijft de president.

Eerder raakte al bekend dat Tusk de leiders wil overtuigen van de nood aan zogenaamde ‘regionale ontschepingsplatforms buiten Europa’, waar op zee geredde migranten opgevangen zouden worden in afwachting van een eventuele hervestiging in Europa voor zij die recht op bescherming hebben, of een repatriëring naar het land van oorsprong. Zo’n aanpak ondermijnt volgens Tusk ‘het businessmodel van mensensmokkelaars’ en vormt ‘de meest doeltreffende manier om de stromen te stoppen en het tragische verlies van mensenlevens op zee te beëindigen’.

Het idee is echter omgeven met juridische bedenkingen en tot dusver zijn er geen derde landen in zicht die dergelijke centra op hun grondgebied willen. Dat maakte Albanië bijvoorbeeld woensdag nog eens duidelijk. ‘We moeten onze partnerlanden geruststellen dat de Europeanen geen kampen willen bouwen op hun grondgebied’, zo verduidelijkte een Europese bron. ‘We hebben het niet over kampen. We willen geen pullfactor creëren.’

Hoe die ontschepingsplatforms er dan wel zouden uitzien, blijft hoogst onduidelijk. Op de top zullen de leiders naar verwachting het licht op groen zetten voor de ontwikkeling van het concept, in samenspraak met landen van oorsprong en transitlanden en met de VN-vluchtelingenagentschap UNHCR en de Internationale Organisatie voor Migratie. Dat concept moet vooral een ontradend effect hebben. De Europese bron verwijst naar de deal met Turkije, die de instroom van Syrische vluchtelingen naar Griekenland op spectaculaire wijze heeft ingedamd.

Dublinregels

Daarnaast wil Tusk dat de Europese Unie na 2020 een speciale begrotingslijn krijgt voor de strijd tegen illegale migratie en de samenwerking met landen van oorsprong en transitlanden. De crisis van 2015 heeft volgens hem aangetoond dat de Unie daarvoor sneller en flexibeler centen moet kunnen uitgeven. De Europese president denkt ongetwijfeld aan het aanslepende getouwtrek over de vrijmaking van een nieuwe enveloppe van drie miljard euro voor vluchtelingen in Turkije en de terughoudendheid van verscheidene lidstaten om geld over te maken voor het Afrikaanse trustfonds. Tusk hoopt in die dossiers vooruitgang te boeken op de top.

Tenslotte breekt de Pool ook een lans voor een versterkte ondersteuning van de Libische kustwacht. De focus op de versterking van de buitengrenzen en het indammen van de migratiestromen moet verhullen dat de lidstaten het nog steeds grondig oneens zijn over de spreiding van asielzoekers. De regeringsleiders hadden zich voorgenomen om op deze top een deal te maken over de hervorming van de zogenaamde Dublinregels die bepalen welke lidstaat verantwoordelijk is voor de behandeling van een asielaanvraag. Er blijft grote onenigheid bestaan over verplichte quota voor asielzoekers en de verantwoordelijkheid van het land van aankomst. ‘Dit is een bron van verdeeldheid sinds 2015 en levert geen resultaat op. Laten we ons concentreren op de illegale instroom. Op dat vlak hebben we succes gehad en in consensus resultaten gehaald’, klinkt het. De hervorming wordt nog net niet begraven, maar aan een nieuwe deadline wagen de regeringsleiders zich niet meer.

Het indammen van de illegale migratiestromen moet ook de kopzorgen van de Duitse bondskanselier Angela Merkel oplossen. Haar minister van Binnenlandse Zaken Horst Seehofer dreigt er immers mee om vanaf 1 juli asielzoekers die al geregistreerd zijn in een andere lidstaat terug te sturen aan de grens. Dat dreigt een domino-effect te veroorzaken dat de Schengenzone opnieuw onder druk zou zetten en dat wil Merkel vermijden. Daarom probeert de bondskanselier, jarenlang één van de pleitbezorgers van de spreiding van asielzoekers, andere landen aan te sporen om bilaterale afspraken te maken over de heropname van geregistreerde asielzoekers en te vermijden dat asielzoekers vertrekken uit de lidstaat waar ze het eerst geregistreerd werden. Frankrijk is daartoe bereid. Uit Wenen kreeg Merkel dan weer weinig opbeurend nieuws. ‘Als ze in Duitsland zijn, dan moeten ze in Duitsland blijven. Voor ons is er geen enkele reden om deze personen terug te nemen’, zei minister van Binnenlandse Zaken Herbert Kickl van de FPÖ woensdag op televisiezender Puls 4.