‘Donald Trump wil Groenland graag bij de VS: wat zullen Europa en België doen?’

Donald Trump wil graag Groenland bij de VS inlijven. Wat is de internationale status van Groenland en bij uitbreiding IJsland en Spitsbergen? Wat doen Europa en België ermee?

Het Deense gebied Groenland is het grootse eiland ter wereld. Met maar 60.000 inwoners is dit gebied geen deel van de Europese Unie, noch van de Schengenzone. Maar Groenland is wel NAVO-gebied met belangrijke Amerikaanse militaire basissen. Dit eiland bezit vele grondstoffen en is ideaal gelegen ten aanzien van het arctische gebied.

Daarom hebben de Russen en de Chinezen al langer hun oog laten vallen op dit eiland. De Amerikanen zijn duidelijker, zij willen geld op tafel leggen om het te kopen. In dat licht is het ook interessant om eens te zien wat voor rol de Europese Unie gaat spelen tegenover een autonoom deel van een lidstaat (Denemarken), dat niet behoort tot de Unie?  

IJsland  

De nieuwe IJslandse regering (bestaande uit sociaaldemocraten, liberalen en de volkspartij) willen een discussie opstarten over het lidmaatschap van de EFTA en het hebben van een eigen munt (Kroon). Over enige jaren wil men een beslissing over de toetreding tot de EU en de invoering van de euro op dit noordelijk eiland met zijn bijna 400.000 inwoners.  (Op dit moment maakt IJsland samen met Noorwegen, Lichtenstein en Zwitserland deel uit van de Europese Vrijhandelsassociatie EFTA)

IJsland is al een NAVO-lid sinds de opstart van het westers militair bondgenootschap in 1949. Maar het land heeft geen leger omdat het inwonersaantal zo laag ligt. Toch heeft dit Scandinavisch land een BBP van 30 miljard euro en dat is meer dan sommige huidige NAVO-lidstaten, die wel moeten voldoen aan de norm van minimaal 2 procent BBP te besteden aan defensie. Ook dit zal een discussie vergen in IJsland, wat zou betekenen dat er zowat 600 miljoen euro per jaar aan het leger zou moeten besteed worden vanuit de begroting. 

In 2025 zal de Belgische luchtmacht het luchtruim van dit eiland gaan verdedigen.  

De economische voordelen van IJsland: drie maal meer toeristen dan inwoners, goedkope elektriciteit door de geothermie en lucratieve visgronden.  

Spitsbergen 

Het zeer noordelijk gelegen Spitsbergen valt onder beheer van Noorwegen.  Maar het behoort niet tot de EFTA, noch de Europese Economische Ruimte en ook niet tot de Schengenzone.  Heel het statuut van Spitsbergen is vastgelegd in het verdrag van Parijs van 9 februari 1920, dat in werking is getreden vanaf 14 augustus 1925.   

Oorspronkelijk hebben maar negen landen dit verdrag geratificeerd, namelijk: de VS, het Verenigd Koninkrijk, Denemarken, Zweden, Nederland, Japan, Italië, Frankrijk en Noorwegen. Deze twee laatste landen zijn ook de archivarissen van dit verdrag.  Ondertussen zijn er 40 ondertekenaars van dit verdrag waaronder België en ook Rusland. In feite komt dit verdrag erop neer dat Noorwegen dit gebied beheert, doch alle ondertekenaars (bijvoorbeeld ook Afghanistan en Monaco) mogen er economische activiteiten ontplooien. Maar enkel Noorwegen en Rusland zijn er aanwezig.   

Men gaat ervan uit dat er veel grondstoffen zitten onder de grond en de wateren van Spitsbergen. Het verdrag stelt ook dat Spitsbergen niet mag gebruikt worden voor militaire doeleinden. Dit laatste staat al onder spanning door de geopolitieke ligging van dit gebied. Want stel dat de Russische president Poetin meer activiteiten begint te ontplooien op deze eilanden, wat zal de NAVO dan doen?

Merkwaardig genoeg heeft België zelfs geen observer bij de Arctische Raad, dat al jaren een beleid voert over de noordelijke arctische gebieden. De Arctische Raad is een intergouvernementeel forum voor samenwerking en coördinatie omtrent het noordpoolgebied.  Zeker voor een land met een niet onbelangrijke handelsvloot zou dit meer dan interessant zijn om toe te treden tot deze organisatie, die geleid wordt vanuit het Noorse Tromso.  

Besluit 

Ook België zal een visie moeten ontwikkelen over de geopolitieke-economische wijzigingen in het hoge noorden. De volgende regering zou best een akkoord vinden over de rol die België moet spelen ten aanzien van de Arctische Raad.