Donald Trump, de onverschillige president

In de voorbije week omarmde Donald Trump een extreme vorm van realpolitik, of was het onverschilligheid?

In een land en politieke carrière waar mijlpalen niet veel meer dan een meter uit elkaar staan, zou dit wel eens echt een mijlpaal kunnen blijken. Dinsdag liet Donald Trump via een presidentiële mededeling weten dat het economisch en geopolitiek belang van Saoedi-Arabië dusdanig is dat hij geen sancties zal treffen tegen de Saoedische kroonprins Mohammed bin Salman na de moord op columnist Jamal Khashoggi.

De mededeling, nokvol uitroeptekens, werd ogenschijnlijk gedicteerd door de Amerikaanse president, en was in meerdere opzichten opmerkelijk.

Donald Trump, de onverschillige president

Ze begint met niet ontypisch Trumpiaans geschal: ‘Amerika Eerst! De wereld is een gevaarlijke plaats!’

Maar ook verderop blijft de mededeling verbijsterende lectuur.

Uit meerdere perslekken was gebleken dat de Amerikaanse inlichtingendiensten het bewezen achten dat Mohammed bin Salman de opdracht had gegeven voor de moord op columnist Jamal Khashoggi. Deze conclusie van de CIA kreeg de stempel ‘groot vertrouwen’ mee, wat een hoge graad van betrouwbaarheid impliceert.

Khashoggi was een Saoedische dissident, die in de VS verbleef en columns schreef voor de Washington Post. In zijn columns en lezingen was hij kritisch voor het Saoedisch regime in het algemeen en voor de hervormingen van de kroonprins in het bijzonder. Hij had officiële documenten nodig om te kunnen trouwen. Khashoggi werd op 2 oktober naar het consulaat van zijn land in Istanboel gelokt en daar gemarteld, gedood en in stukken gesneden door een gespecialiseerd Saoedisch team. Zijn lijk is onvindbaar gebleven. Enkele leden van het doodseskader kwamen uit de directe omgeving van de kroonprins. Het hele team reisde met privévliegtuigen over en weer tussen Saoedi-Arabië en Turkije.

In zijn mededeling neemt president Trump afstand van de conclusies van zijn eigen CIA. Of de kroonprins weet had van ‘deze tragische gebeurtenis’? ‘Maybe he did and maybe he didn’t!‘ Misschien wel en misschien niet.

Maar het doet er niet toe, aldus Trump, want de VS heeft een band met het land, dat een goede bondgenoot is gebleken en dat beloofd heeft (volgens de mededeling, het cijfer wordt betwist) voor 450 miljard dollar in de VS te kopen of te investeren, waarvan ruim 100 miljard in de wapensector.

‘Vijand van de staat’

Nog een bizar element in de mededeling: de president citeert de beschuldiging van de Saoedische regering dat Khashoggi een ‘vijand van de staat’ was en lid van de Moslimbroeders. ‘Maar mijn beslissing had daar niets mee te maken’.

‘Vijand van het volk’ is een term die Trump al vaak gebruikte om binnenlandse journalisten en de klassieke pers aan te duiden. Robespierre en Stalin gingen Trump voor in het gebruik van deze frase. Bij Robespierre en Stalin leidde de beschuldiging ‘vijand van het volk’ bijna volautomatisch tot een doodstraf. Trump herneemt een gelijkaardige term van de Saoedi’s, die net een journalist/columnist aan stukken hebben gesneden.

Maar bovenal toont de mededeling een president die helemaal geen schijn meer ophoudt van mensenrechten of rechten tout court. Alles is belang, macht en gewin, en de rest is ballast. Saoedi-Arabië is een betrouwbare bondgenoot tegen Iran, die ook de Amerikaanse politiek inzake Israël ondersteunt. De schuld voor de oorlog in Jemen legt Trump helemaal bij Iran. En, gaat de president in zijn mededeling verder, dankzij Saoedi-Arabië worden in de VS ‘honderdduizenden banen gecreëerd’. ‘Als we domweg deze contracten opzeggen, worden Rusland en China de enorm bevoordeelden – en heel blij die nieuwe opdrachten op te strijken. Het zou een wonderbaarlijk geschenk voor hen zijn, direct van de VS!’

‘Trump zegt ten gronde: wij zijn te koop’

De Saoedi’s ‘hebben nauw met ons samengewerkt en waren heel ontvankelijk voor mijn vraag om de olieprijzen op een redelijk niveau te houden – zo belangrijk voor de wereld. Als president van de VS heb ik het voornemen te garanderen dat Amerika, in een gevaarlijke wereld, zijn nationale belangen nastreeft, en landen dwarsboomt die ons willen schaden. Dat is eenvoudigweg Amerika Eerst!’

De reacties op de presidentiële mededeling lieten niet op zich wachten. ‘Het kan president Trump niet schelen dat de kroonprins een journalist heeft laten vermoorden’, gnuifde Ben Rhodes, topmedewerker van de vorige president, Barack Obama, tijdens een uitzending van nieuwszender MSNBC. ‘Hij zet het licht op groen voor elke dictator die letterlijk een journalist aan mootjes wil hakken’.

‘Trump zegt ten gronde’, aldus Rhodes: ‘Wij zijn te koop’.

In verklaringen die hij sindsdien heeft afgelegd, ontkent de president dat de CIA een eensluidende conclusie heeft getrokken over de moord op Khashoggi. Hij verklaarde ook de wereld misschien schuldig is aan de dood van Khashoggi, ‘Ik haat de misdaad en ik haat wat gebeurd is en ik haat de doofpot, en ik zal je nog iets vertellen: de kroonprins haat het nog meer dan ik’. Waarbij hij ineens de verdediging op zich leek te nemen van de kroonprins.

Hij verklaarde eerder dat hij niet geluisterd heeft naar de geluidopnames van de moord. ‘Het is erg gewelddadig, erg gemeen en vreselijk’.

Trumphotels

Er zijn nog elementen die spelen in Trumps omarming van de kroonprins. Bij de recente midterm verkiezingen hebben de Democraten de meerderheid verworven in het Huis van Afgevaardigden, wat betekent dat ze naar goeddunken onderzoeken en ondervragingen kunnen bevelen. Nicolle Wallace, anker voor MSNBC, en gewezen communicatieverantwoordelijke onder de Republikeinse president George W. Bush, stelt dat leden van de geheime diensten staan te popelen om het bewijsmateriaal te tonen dat ze aan president Trump hebben voorgelegd en dat volgens hen aantoont dat de kroonprins de moord bevolen heeft. Zo kunnen ze niet alleen bewijzen dat de mededeling van Trump op leugens gestoeld is, maar dat ook medewerkers van het Witte Huis, die bij de verspreiding van de mededeling betrokken waren, de eigen bevolking moedwillig hebben belazerd. Of dat indruk maakt op de president is zeer de vraag, maar het kan erger zijn voor medewerkers, die kunnen bestraft worden voor meineed, als ze voor een commissie van het Huis op leugens worden betrapt.

https://twitter.com/DeadlineWH/status/1064990827389296641Deadline White Househttps://twitter.com/DeadlineWH

"Trump has now effectively turned over U.S. national security considerations [to Saudi Arabia]… one fmr. nat sec official described the president’s statement as displaying an ignorance of how the world works & says we are now on fundamentally new ground." – @NicolleDWallace pic.twitter.com/rBUiYtIPeK

— Deadline White House (@DeadlineWH) November 20, 2018

Bij vreemd gedrag worden financiële vragen gesteld. Trump was als zakenman ooit bedolven onder een schuldenberg. Die schulden werden mede door buitenlands geld geminderd. Was het Russisch geld? Was het Saoedisch geld? En heeft dat momenteel politieke gevolgen?

Het is momenteel enkel speculatie.

Tijdens de verkiezingscampagne ging kandidaat Trump er prat op dat Saoedi’s bakkenvol geld spendeerden aan zijn appartementen, ’40 tot 50 miljoen per appartement’, pochte hij. Hij had ook – dat is wél gedocumenteerd – zijn jacht aan Saoedi’s verkocht, trouwens aan een telg van de familie Khashoggi. Sinds de Khashoggi-moord beweert de president dat hij geen zakelijke relaties met de Saoedi’s heeft. Saoedi’s maken wel gretig gebruik van zijn hotels. Na twee belabberde jaren kon het Trump International Hotel in Manhattan, New York, in het eerste kwartaal van 2018 betere cijfers voorleggen omdat een Saoedische delegatie er op het laatste moment een resem kamers had geboekt. Door die delegatie steeg de omzet met 13 procent tegenover het eerste kwartaal van 2017. De delegatie vergezelde de kroonprins, die niet zelf in het hotel logeerde, omdat de grootste Trumpsuite voor hem niet groot genoeg was.

Het Trumphotel in Chicago toont even slechte resultaten, die gedeeltelijk gecompenseerd worden door een quasi verdubbeling van het aantal Saoedische overnachtingen.

Ook omtrent de oude en eventueel nieuwe financiële banden kan het nieuw verkozen Huis van Afgevaardigden onderzoek verrichten, en onder meer de belastinginformatie opvragen die de president altijd geheimgehouden heeft.

Zijn eigen aanhang beschouwt de houding van de president inzake de vermoorde Khashoggi als realistisch en resoluut, moedig zelfs. Trump doet openlijk wat voorgangers verbloemden. Zijn onverschilligheid is gewoon een poker face.

‘Saoedi-Arabië Eerst’

Maar zelfs binnen zijn eigen partij is kritiek hoorbaar.

Senator Rand Paul, iemand die Trump vaker wel dan niet ondersteunt, vond de houding van de president ‘Saoedi-Arabië Eerst, niet Amerika Eerst’. Trump deed in zijn mededeling alsof de Saoedi’s de touwtjes in handen hebben, terwijl zij veel meer van de VS afhankelijk zijn dan omgekeerd. Marco Rubio, zoals Paul een gewezen presidentskandidaat in de Republikeinse voorverkiezingen, hekelde de mededeling van Trump om andere redenen: ‘Onze buitenlandse politiek moet ons nationaal belang dienen. Het is in ons nationaal belang om mensenrechten te verdedigen. Schendingen van mensenrechten leiden tot massamigratie, brengen extremisme tot bloei en eindigen dikwijls met nieuwe regeringen die vijandig staan tegenover de VS omdat we hun verdrukkers ondersteunden’.

https://twitter.com/RandPaul/status/1065385545533190144Senator Rand Paulhttps://twitter.com/RandPaul

How can anyone look at these starving children in Yemen and continue to supply the Saudis with bombs? https://t.co/Juvvr6f3Td

— Senator Rand Paul (@RandPaul) November 21, 2018

Je kon nog andere elementen horen. Waarom is Trump copain copain met Saoedi-Arabië (en met Vladimir Poetin, nog iemand voor wie hij informatie van de CIA negeert) terwijl hij de Canadese premier Justin Trudeau voortdurend het vuur aan de schenen legt? Als olie en economisch belang primeren, is dat onlogisch, want Canada levert veel meer olie aan de VS dan Saoedi-Arabië, en Canada is een veel belangrijker handelspartner. 40 procent van de olie-import van de VS is uit Canada afkomstig tegen 9 procent uit Saoedi-Arabië.

Trump is nooit heel coherent geweest, maar tegenwoordig doet hij zelfs geen moeite meer om coherent te lijken. De karavaan met vluchtelingen uit Latijns-Amerika was een gruwelijk gevaar voor de veiligheid tot de midterms waren afgelopen, en daarna veel minder. Maar als hij politieke tegenwind krijgt, wordt het ineens opnieuw een thema. Dat dochter Ivanka Trump als topadviseur van het Witte Huis honderden zakelijke e-mails verstuurde vanuit een privésysteem, met een privémailadres vond pa Trump een bagatel, ‘fake news’, terwijl hetzelfde gebruik van privé-e-mails bij Hillary Clinton voor hem reden was tot een gevangenisstraf. Er waren inderdaad enkele verschillen, maar de president deed niet veel moeite om die aan te duiden. En Ivanka kon in ieder geval niet inroepen, zoals Clinton eerder had gedaan, dat ze niet beseft had dat privésystemen om veiligheidsredenen uit den boze waren.

Een land kan een journalist (of gewoonweg een burger) vermoorden, de Amerikaanse president zal er geen contract voor annuleren.

Hij had zijn voorganger verweten dat hij te veel golfde, en dat hij te weinig aandacht had voor briefings, maar Trump golft veel meer en heeft minder aandacht voor briefings.

Hij wil de meest legerminnende president in de geschiedenis zijn, maar hij kan zichzelf niet zover brengen een oorlogszone te bezoeken en vindt slecht weer een reden om een begraafplaats van Amerikaanse oorlogsslachtoffers in Frankrijk niet te bezoeken.

Het kan hem niet schelen, was de algemene conclusie van Rhodes. Aanhangers zeggen: hij staat daarboven, hij heeft zijn redenen. Andere observatoren denken: hij wil onverstoorbaar en machtig en angstaanjagend lijken, en dat doe je beter als de gewetenloze schurk in de film dan als de held met de goede inborst. Die onverschilligheid naar buiten staat overigens in schril contrast met de lichtgeraaktheid als het kritiek op zijn eigen persoon betreft.

Doorgaans verkiezen Amerikanen de meest optimistische presidentskandidaat. Trump was in vele opzichten de meest sombere kandidaat, voorverkiezingen en eindronde inbegrepen. Hij was de kandidaat van het bedreigde, angstige Amerika.

Doorgaans verkiezen Amerikanen iemand die hen de indruk geeft dat ze goed zijn, goed bezig, maar ook goed zonder meer. In het verleden werden mensenrechten gekoppeld aan die gedachte van goedheid. Al minstens sinds 1976 en president Jimmy Carter willen de VS een voorbeeld zijn inzake mensenrechten. Dat was een werk van lange, en soms ook van stokkende adem, maar het werd ten minste officieel het doel om mensenrechten te promoten. Het was niet altijd lippendienst, hoewel vaak genoeg wel.

Trump heeft altijd respect, macht, vrees en succes belangrijker gevonden dan rechtsregels. Tijdens de campagne jutte hij, halflachend, aanhangers op om protesterde bezoekers een pak slaag te geven. Hij zei dat hij de gerechtskosten zou betalen. Hij pleitte voor de herinvoering van ‘waterboarding en erger’. Zo wist de wereld dat mensenrechten bij hem geen prioriteit waren.

De consequenties werden deze week duidelijk. Een land kan een journalist (of gewoonweg een burger) vermoorden, de Amerikaanse president zal er geen contract voor annuleren.

Dat heeft Donald Trump met zoveel woorden, en met nog meer uitroeptekens, gezegd.