‘Doen de Golfstaten dan echt niks voor de vluchtelingen?’

Uiteraard mag en moet meer verwacht worden van de Golfstaten in deze vluchtelingencrisis, schrijft Els van Doesburg (N-VA). Maar, Europa kan ook iets leren van hun aanpak: ‘De kleine Golfstaten besteden hun middelen efficiënter door die vooral te concentreren op de vluchtelingenkampen in de regio.’

Terwijl in Europa de discussie woedt over hoe open of gesloten de grenzen moeten zijn, een verdeelsleutel wordt uitgedokterd voor een gespreide opname van vluchtelingen en de fundamenten van de EU onder druk staan door de asielcrisis, blijven de poorten van de Golfstaten gesloten. De kritiek op deze rijke Arabische landen groeit wereldwijd na de publicatie van de foto van Aylan Kurdi – maar de deuren bleven even dicht. Doen de Golfstaten dan echt niks, vraagt Els van Doesburg (N-VA) zich af?

Vele media publiceerden de afgelopen weken cartoons, bijdragen en commentaren waarin kritiek werd geuit op Arabische landen die schijnbaar nog geen enkele Syrische vluchteling hebben opgenomen. Toen Saoedi-Arabië aankondigde toch een steentje te willen bijdragen door de bouw van 200 moskeeën in Duitsland te financieren, werd er al helemaal gesteigerd.

De Saoedische koning Salman maakte duidelijk dat hij de kritiek volledig onterecht vindt. Het Saoedische ministerie van Buitenlandse Zaken beweert dat het land al 2,5 miljoen Syrische vluchtelingen had verwelkomd en naar eigen zeggen 620 miljoen euro heeft uitgegeven aan vluchtelingenkampen in de regio.

Deze cijfers kloppen slechts gedeeltelijk. Het aantal opgenomen vluchtelingen wordt dan wel schromelijk overdreven, er zijn wel degelijk Syriërs in de Golfstaten. Het probleem is dat geen van deze landen het juridische concept van ‘vluchteling’ erkent. Dit heeft alles te maken met het feit dat de zes kleine Golfstaten en Saoedi-Arabië de conventie van Genève van 1951 niet hebben getekend.

Het aanvaarden van nieuwkomers is daar dus volledig vrijblijvend en zij die komen, krijgen enkel een gast- of werkvisum. Syrische ‘gasten’ krijgen bij wijze van uitzondering in bijvoorbeeld Saoedi-Arabië wel gratis toegang tot gezondheidszorg en onderwijs. Maar een werkvisum blijkt bijzonder moeilijk te verkrijgen. Dat is een belangrijke reden waarom deze landen een onpopulaire keuze blijft voor Syrische vluchtelingen.

De Britse denktank Chatham House merkt in een analyse van dit probleem op dat migranten reeds de overgrote meerderheid van de werkkrachten vormen in de Golfstaten – in Qatar zelfs meer dan 85 procent van de bevolking. De rijkdom van deze landen is dan ook verdeeld onder een kleine autochtone groep.

De migranten die zich nu in deze Arabische landen bevinden om te werken, blijven maar een paar jaar en worden dan verwacht terug naar huis te keren. Dit is moeilijker af te dwingen bij mensen die op de vlucht zijn voor oorlog en geweld. De migranten die zich nu in de Golfstaten bevinden, komen vaak ook uit onstabiele of repressieve landen. De vrees bestaat dus dat bij het binnenlaten van Syrische vluchtelingen er uit de andere groep ook allerlei claims zullen worden gemaakt om te kunnen blijven.

Bovendien willen de Golfstaten geen politieke problemen importeren door een actief asielbeleid te voeren. Daar heeft de kleine groep rijken die het er voor het zeggen heeft gewoon geen zin in. Ze willen het graag houden zoals het is.

Stel dat deze Arabische landen toch meer werkvisa beschikbaar zouden stellen (wat op zich een enorme last van de Europese en Turkse schouders zou kunnen nemen) dan nog zouden Syrische vluchtelingen meer geneigd zijn om naar Europa te komen dan naar de kleine Golfstaten volgens Chatham House.

Niet alleen economische voordelen, maar ook geografische redenen maken Europa aantrekkelijker. Syrië grenst aan de Middellandse zee en Damascus ligt dichter bij Griekenland dan bij pakweg Abu Dhabi. De Golfstaten zijn niet te bereiken via de Middellandse zee en delen ook geen landsgrenzen met Syrië (in tegenstelling tot Turkije, Libanon of Jordanië die dan ook de grootste stroom vluchtelingen binnen krijgen). Het is eenvoudigweg gemakkelijker om Europa te bereiken.

Daarom is het zo belangrijk dat we ons focussen op het ondersteunen van vluchtelingen in de regio zelf en daar kloppen de uitspraken van koning Salman wel.

De Golfstaten behoren tot de grootste donoren aan het VN-programma voor Syrische vluchtelingen in de regio. Koeweit alleen al staat in voor bijna een derde van de totale bijdragen met zo’n 700 miljoen euro. Ook de Verenigde Arabische Emiraten gaven al zo’n 320 miljoen euro.

Maar de prijs voor het ‘afkopen’ van gesloten grenzen blijkt een peulenschil vergeleken met de kost van het opnemen van vluchtelingen. Zo heeft Turkije naar eigen zeggen al zo’n 5 miljard euro opgehoest, Duitsland voorziet 6 miljard euro en in eigen land zal de rekening ook snel tot 1 miljard euro aantikken. We mogen hierbij niet vergeten dat 90 procent van de oorlogsvluchtelingen in kampen in het Midden-Oosten zit. Die overgrote meerderheid moet het dus stellen met een klein deel van de totale financiële inspanningen die geleverd worden.

De VN vraagt al veel langer om meer financiële steun. Er is nu slechts 37 procent van het nodige budget gedoneerd om de crisis te kunnen beheersen. Het wereldvoedselprogramma van de VN kan de vraag naar eten en drinken in kampen in de regio niet meer bijhouden, de middelen zijn er gewoonweg niet. Dus trekken veel meer vluchtelingen verder en dan is Europa de voorkeursbestemming.

Vooral het nabij gelegen Saoedi-Arabië kan (en moet) meer vluchtelingen opnemen. Dat land deelt deze verantwoordelijkheid met Europa en de VS. Samen dragen ze allemaal mee schuld aan de escalatie van het conflict in Syrië en Irak. De redenen achter de weigering van Saoedi-Arabië, en bij uitbreiding de hele Golf, om dat te doen wortelen in eigenbelang. Het lijkt bovendien te botsen met hun ambitie om een grotere rol willen spelen in internationale instellingen en de regio zelf.

Europa besteedt dan wel in totaal veel meer geld aan de problematiek, de kleine Golfstaten doen het echter een stuk efficiënter door hun middelen vooral te concentreren op de vluchtelingenkampen in de regio. Uiteraard mag meer verwacht worden van de Golfstaten, maar Europa zou er verstandig aan doen meer middelen vrij te maken voor vluchtelingenkampen in de regio. Dat zou de druk op onze landen sterk kunnen verminderen en bovendien is er ook heel wat humanitaire winst te boeken door deze aanpak.

Els van Doesburg schrijft dit stuk in eigen naam.