‘Dit opent de weg naar het presidentieel systeem waar Erdogan van droomt’

Journalist Mete Öztürk kijkt bezorgd naar wat in Turkije gaande is. ‘In scène gezet? Ik weet het niet, maar kijk naar de gevolgen.’

Journalist Mete Öztürk is bezorgd over wat gaande is in Turkije, zegt hij aan Knack.be. ‘Er is heel wat volk op straat, vol haat en opgefokt door de enige informatie die ze krijgen: die van de pro-Erdoganmedia. Ze worden aangespoord om actie te ondernemen tegen de aanhangers van Fethullah Gülen, de prediker die kritisch is voor president Recep Tayyip Erdogan.’

Öztürk is hoofdredacteur van de Turkse krant Zaman Vandaag België, die er duidelijk over is dat ze geïnspireerd is door Gülen Beweging. De moederkrant werd op 4 maart 2016 in Turkije onder staatstoezicht geplaatst was. De redactie werd zelfs bestormd door de politie. De druk op de kranten neemt toe sinds begin 2014, toen er een corruptieonderzoek begon naar ministers uit Erdogans partij, de AKP.

Vandaag groeit de druk nog, zegt Öztürk, die zich bedreigd voelt. Onder meer door de uitlatingen van Veysel Filiz, de persattaché van de Turkse ambassade in Brussel. Die noemde op Twitter journalisten van Zaman ‘verraderlijke voorstander van de coup’: ‘Zij moeten samen met de coupplegers worden berecht’. Hij stelt er zich ook vragen bij dat Zaman-journalisten opgevoerd worden in onze media.

Öztürk: ‘Dit komt van iemand met een officiële functie. In Turkije zien we het begin van de heksenjacht al: er wordt opgeroepen om Gülen-aanhangers aan te geven en zelfs te lynchen. Ik vrees voor mensen in Turkije. Maar ook in Europese steden, zoals in het Limburgse Beringen, zijn al Güleninstituten aangevallen. Dus voel ik me ook bedreigd ja.’

Het is volgens Öztürk problematisch dat veel Turken niet te zien krijgen dat iedereen – ‘ook Gülen zelf’ – deze coup veroordeelt. ‘Iedereen staat achter de regering tegen deze poging tot staatsgreep, ook de oppositie. Maar niemand ziet dat: er is enkel nog informatie die pro-Erdogan is, en anti-Gülen.’

De gevolgen zijn er dan ook al naar, weet Öztürk: ‘Militairen met een Gülen-achtergrond worden al uit het leger gezet. En ook zij die in de running waren om volgende week benoemd te worden in de Hoge Militaire Raad weten dat ze daarop geen aanspraak meer maken. De geruchten gaan al dat Erdogan die raad naar zijn hand zal zetten. Hij wil een regeringsgetrouw leger. Tot voor kort had het leger redelijk wat onafhankelijkheid, maar dat zal het nu verliezen.’

‘Kijk naar de gevolgen van wat gebeurd is’

Een en ander doet Öztürk opperen dat Erdogan wel veel baat heeft bij deze mislukte coup. Gisteren al alludeerde hij erop dat Erdogan dit misschien in scène gezet heeft. Maar is dat geen complottheorie, een van de zovelen die in de Turkse politiek circuleren? ‘Het is een aanvoelen, maar kijk naar de gevolgen. Dit opent de weg naar het presidentieel systeem waar Erdogan van droomt. Een systeem dat hem de ultieme macht geeft.’

Een ander element die de these van de mise en scène aanneembaar maakt, is volgens Öztürk de vreemde communicatie van Erdogan. De wereld keek vol verbazing toe hoe de man die de sociale media aan banden legt, zijn eerste reactie moest geven middels een interview via FaceTime. Dat gaf de indruk dat Erdogan wankelde, toch?

‘Niet meteen,’ werpt Öztürk tegen. Hij vindt dat deze coup qua communicatie verdacht veel lijkt op die uit de jaren ’80. ‘Toen werd de staatsgreep via de openbare omroep TRT gecommuniceerd. Logisch, want dat was de enige zender. Nu zijn er zoveel middelen, maar hebben ze toch enkel via de TRT gewerkt. Alle andere media, die in de zak van Erdogan zitten, bleven probleemloos uitzenden.’

Waar deze coup dan weer wel verschilde van die uit de jaren ’60 en ’80 is de effectieve machtsgreep, onderstreept Öztürk: ‘Er is geen enkele politicus opgepakt. Dat deden ze toen meteen. Je kan dan wel zeggen dat je de macht hebt, maar het enige wat ze deden was een elektronische boodschap.’ Bovendien werd onmiddellijk naar de Gülen Beweging gewezen, nog voor er een onderzoek was geweest.

De omvang van de actie doet Öztürk dan weer twijfelen. ‘Misschien is het van binnenuit gestuurd en zijn die soldaten blindelings gevolgd.’ Hij is als journalist wel beducht voor complottheoriën. ‘Maar hoe dan ook spint Erdogan hier garen bij. Hij heeft deze aanval overwonnen, met steun van het volk. En dus zegt mijn buikgevoel dat er twee mogelijkheden zijn. Erdogan heeft dit geënsceneerd of het leger heeft dit zeer slecht voorbereid.’