Dilemma voor Westerse politici: eigenbelang met boostershot of eerste prik voor derde wereld?

Het Westen vaccineert aan recordtempo. Jongeren worden ingeënt en boostershots liggen in het verschiet. Terzelfdertijd blijft de derde wereld verstoken van vaccins.

De Europese Unie gaat hard. Ruim zeven maanden na het begin van de vaccinatiecampagne kreeg vrijdagmiddag ruim 60 procent van de Europese bevolking een eerste prik. Iets meer dan de helft is volledig gevaccineerd. Of de Unie haar doelstelling zal bereiken om 70 procent van de bevolking volledig te vaccineren tegen het einde van de zomer, blijft afwachten. Niettemin maakt commissievoorzitter Ursula von der Leyen zich sterk dat de Unie voldoende vaccins heeft opgeleverd en het momenteel aan de lidstaten is om de inenting te vervolmaken.

En die ziet er best goed uit. Als de vooruitgang van de afgelopen week zich de komende periode blijft doorzetten, dan heeft de Europese Unie nog 67 dagen nodig totdat 70 procent van de bevolking volledig gevaccineerd is. In het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten bedraagt dat aantal respectievelijk 55 en 264 dagen – ook al gaat het geenszins om een wedloop tussen verschillende landen. Wel zijn de verschillen in de Unie relatief groot. In Bulgarije en Roemenië gaat het tergend traag, terwijl Malta met stip wereldwijd koploper is. België prijkt op een erg respectabele vierde plaats.

Werkzaamheid

Maar de transmissie van de deltavariant baart zorgen. Op de kaart van het Europees Centrum voor Ziektebestrijding en -Preventie (ECDC) kleurt bijna heel het zuiden en het westen van de Unie opnieuw oranje of (donker)rood. Ook in Duitsland neemt het aantal dagen waarin het aantal bevestigde besmettingen verdubbelt steeds verder af. In sommige lidstaten of regio’s worden de regels ofwel aangescherpt of wordt de vaccinatie al dan niet via omwegen verplicht. Gelukkig bewijzen de cijfers in onder meer het Verenigd Koninkrijk en België dat de vaccins doorgaans erg goed beschermen tegen een ernstig ziekteverloop.

Maar voor hoelang? Volgens het Israëlische ministerie van Volksgezondheid is de doeltreffendheid van het BioNTech/Pfizer-vaccin sinds juni beginnen afnemen. Ruim een maand geleden is de effectiviteit van een dubbele prik tegen infectie en symptomen gedaald tot 64 procent, al blijft het vaccin erg goed beschermen tegen hospitalisaties. Israël is intussen begonnen aan zijn campagne voor een derde prik voor zestigplussers. Afgelopen vrijdag kreeg Israëlisch president Isaac Herzog als eerste Israëliet zijn derde spuit.

In de Europese Unie zijn de meningen over een derde prik momenteel nog verdeeld. BioNTech-oprichter Ugur Sahin liet in een interview met The Wall Street Journal optekenen dat een derde prik momenteel nog niet aan de orde is. Ook Emer Cooke, hoofd van het Europees Medicijnenagentschap (EMA) vertelde aan Politico dat we – voorlopig – geen boostershots nodig zullen hebben. Duits minister van Volksgezondheid Jens Spahn kondigde echter aan dat er toch een boostershot komt. Ook Frankrijk wil een derde prik voor risicopatiënten. Dirk Ramaekers, hoofd van de vaccinatietaskforce, liet reeds in mei weten dat dat ook hier erg waarschijnlijk is. ‘Naar alle waarschijnlijkheid ook voor risicopatiënten’, vertelt viroloog Marc Van Ranst.

‘Verfoeilijk’

Vraag is in die context of het Westen voornamelijk voor zichzelf kan blijven rijden. Een derde prik uitdelen terwijl anderen er nog geen hebben gekregen, is weinig solidair. First World Problems, schrijft het Duitse weekblad Der Spiegel daar deze week over. Terwijl wij nadenken hoe we vaccintwijfelaars over de streep kunnen trekken, zijn zulke discussies wegens een louter gebrek aan prikjes in armere delen van de wereld gewoonweg ondenkbaar. Momenteel zijn er in Duitsland meer mensen volledig gevaccineerd dan in heel Afrika. ‘Belachelijk en verfoeilijk tegelijkertijd’, aldus Der Spiegel.

‘Soevereiniteit’

De Europese Unie moet in dat opzicht in eigen boezem kijken. Uit documenten die Politico kon bemachtigen blijkt dat de Europese Unie nauwelijks dosissen heeft geschonken via het COVAX-platform van de Verenigde Naties. De lidstaten hebben samen een kleine acht miljoen dosissen weggegeven, goed voor slechts vier procent van hetgeen de 27 landen opgeteld hebben beloofd. Ter vergelijking: de VS hebben er een kleine zestig miljoen geschonken en China ruim 24 miljoen. Al zijn ook die laatste aantallen verwaarloosbaar. Het klopt natuurlijk dat de Unie in tegenstelling tot bijvoorbeeld de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk voortdurend heeft geëxporteerd, maar dat doet het voornamelijk naar welvarende landen zoals Japan, Canada, het Verenigd Koninkrijk , Saudi-Arabië en Singapore.

Pas enkele weken geleden sloten Senegal, de Verenigde Staten en de Unie een akkoord om in eerstgenoemde een productiefaciliteit op te richten. Een welgekomen initiatief aangezien Afrika momenteel 99 procent van de vaccins moet importeren. Amadou Hott, Senegalees minister van Economie, sprak bij de aankondiging niet toevallig over ‘farmaceutische en medische soevereiniteit’ voor zijn land en continent. Maar ook dat zal niet volstaan. De fabriek, waar de regering-De Croo vier miljoen euro voor heeft uitgetrokken, zal tegen het einde van volgend jaar 25 miljoen dosissen per maand kunnen voorzien. Ruimschoots onvoldoende.

Woensdag vroeg de WHO om een moratorium op boostershots tot september opdat andere delen van de wereld een eerste prik kunnen krijgen. Volgens viroloog Marc Van Ranst een terechte oproep. ‘Ook wij moeten ons die vraag stellen nu we eerstdaags een beslissing over de boostershots zullen nemen. Met een pandemie ben je pas klaar als de buitenwereld ermee klaar is. Maar natuurlijk zullen politici daar anders op antwoorden. Zij worden niet herverkozen in Afrika en opteren voor het eigenbelang op korte termijn. Dat merken we nu al: grote woorden maar weinig resultaten. Nochtans moeten we onze verantwoordelijkheid nemen’, klinkt het.