‘Het enige wat ik over oorlog kan zeggen is dat ik het niet begrijp’

Het enige wat ik over oorlog kan zeggen is dat ik er niks over weet. Dat ik het nog nooit heb meegemaakt en dat ik het mij ook niet kan voorstellen.  Dat ik begrepen heb van de mensen die het wel al hebben meegemaakt dat pijn een diepte kent die mijn verbeelding ver voorbij gaat. Dat pijn en verlies eindeloos kunnen zijn, dat winnaars alleen op papier bestaan. Dat je uit oorlog niet echt lessen kunt trekken – behalve dan hoe mogelijk het is dat je er morgen niet meer toe doet. En dat een uniform van een mens een machine kan maken.

Wat ik weet over oorlog is dat in ‘slachtoffers’ het woord offers zit en in ‘dodentol’ het woord tol. Aan wie? Waarvoor? Wat ik weet over oorlog is dat het geld kost. Genoeg om op al het andere te besparen. Maar dan natuurlijk ook dat het geld oplevert, geld dat verdwijnt in de hoogste regionen van de macht. Wat ik weet over oorlog is dat het geplot wordt door mannen die hun vijand bevechten door er zo veel mogelijk op te lijken. Maar dat het gevoerd wordt door jongetjes, kinderen met geweren.

Men zegt dat oorlog verschrikkelijk is maar wel ‘the lesser of two evils’, want wie niet meespeelt is pas echt verloren. Men zegt dat wie zichzelf respecteert zich moet bewapenen, want alleen meer defensie geeft garantie op vrede. Waar die race van altijd meer, meer slagkracht dan de ander, kan eindigen – behalve in waanzin – dat weet niemand. Op sommige vragen hoort een politicus geen antwoord hebben.  

Het enige wat mij duidelijk is over oorlog is dat we religieus horen te geloven dat het doel de middelen heiligt. Tot uiteindelijk niemand nog weet wat het doel is en de middelen worden begrepen in het tellen van de lijken, het opmaken van destructie.  

Het enige wat ik over oorlog kan zeggen is dat ik het niet begrijp. Dat ik inderdaad zo naïef ben als ze zeggen, niet slimmer dan een kind dat vraagt: maar het was toch verboden om te doden? Dat ik het niet begrijp omdat oorlog voor mij als een ver afdwalen voelt van alles wat op iets slaat. En natuurlijk ook omdat het zo hoog boven mijn hoofd gebeurt dat ik er niets over kan begrijpen. Op een niveau van politiek die ik alleen maar als vanzelfsprekend hoor te beschouwen. Want zonder macht dreigt chaos, zelfs als macht oorlog vraagt? 

Wat ik heb begrepen over oorlog is dat we het eigenlijk moeten zien als een verlengde van vrede. Dat er geen alternatief bestaat voor oorlog als ultieme scheidsrechter van internationale politiek. Dat dit de verbeelding is die alles rechthoudt.  

Er is mij verteld dat de overheid het zich niet kan permitteren om zich niet op oorlog voor te bereiden. Het is de logica van de macht. Ik denk dat wij het ons niet meer kunnen permitteren om met die logica vrede te sluiten.