‘Een verschrikkelijk lange en gevaarlijke tocht naar een onzekere eindbestemming.’ Dat vertelt Mexicaans journalist Pedro Ultreras over de jaarlijkse mars die plaatselijke ngo’s organiseren om de tocht van vele Centraal-Amerikanen naar de Verenigde Staten onder de aandacht te brengen.
Hoewel het al de vijfde editie van de karavaan was, was de mediabelangstelling nog nooit zo groot. De reden? Een boos twitterende president die sprak over een exodus uit Centraal-Amerika en een ‘overrompeling’ in zijn thuisland. Geëngageerd journalist Pedro Ultreras slaagde erin samen met zijn cameraploeg de hele tocht mee af te leggen. Hij ondervond zo zelf de grote gevaren en uitdagingen van deze tocht via goederentreinen, maar wat hem vooral zal bijblijven is de grote solidariteit van de vele Mexicanen die de tocht van hun zuiderburen draaglijker maken.
Op het einde van de maand maart dit jaar verzamelden er meer dan duizend migranten in het zuiden van Mexico om aan de karavaan deel te nemen. Hoe komt het dat er zich zo’n grote groep verzameld had?
PEDRO ULTRERAS: In een van de meest zuidelijke steden van Mexico, Tapachula, startte op 25 maart de karavaan. Vijf jaar geleden was het de ngo Pueblo Sin Fronteras (volk zonder grenzen, nvdr.) die deze karavaan organiseerde en zo de aandacht wou vestigen op alle gevaren die Centraal-Amerikanen moeten doorstaan wanneer ze Mexico doorreizen op zoek naar een beter leven in de Verenigde Staten.
Er ligt een grote verantwoordelijkheid bij de Mexicaanse autoriteiten om deze mensen te beschermen. Veel migranten worden namelijk het slachtoffer van allerlei misbruiken. Om dit aan te klagen trekken ngo’s dus een keer per jaar met zo’n groep migranten mee. Meestal zijn het groepen van zo’n 200 à 300 migranten, maar dit jaar waren er maar liefst 1500 à 2000 migranten in Tapachula toegekomen om zich bij de karavaan te vervoegen.
De eerste dagen ontstond er een enorme chaos en dat trok veel media-aandacht, waardoor finaal ook president Donald Trump lucht kreeg van de karavaan. Via zijn geliefkoosd medium, Twitter, liet hij weten dat er een ‘invasie’van een grote groep migranten uit Centraal-Amerika zat aan te komen en dat hij extra grenswachters naar de Amerikaanse grens met Mexico zou sturen.
De grootte van de groep maakte het voor de migranten onmogelijk zich te verstoppen en ook de Mexicaanse autoriteiten konden niet langer wegkijken. Onder grote internationale druk zijn ze onderhandelingen met de Verenigde Staten opgestart. Uiteindelijk hebben ze in het kleine stadje Matias Romero, 400 kilometer van de zuidelijke grens met Guatemala, een groep van zo’n 1500 a 1700 migranten opgevangen. Ze hebben er een tijdelijk kamp geïnstalleerd en aan verschillende mensen hebben ze een humanitair visum gegeven waardoor ze recht kregen op 30 dagen legaal verblijf in Mexico. Vrouwen met kinderen kregen prioriteit. Andere migranten werden dan weer aangemoedigd terug huiswaarts te keren.
Veel migranten verplaatsen zich door op goederentreinen in Mexico te klimmen. Zo’n trein wordt ook vaak El Bestia (het beest, nvdr.) genoemd. Wat zijn de gevaren?
ULTRERAS: Het is zo gevaarlijk omdat het over goederentreinen gaat. De mensen die op deze treinen klimmen, ontvluchten armoede, geweld, doodsbedreigingen en politieke onderdrukking. Tachtig procent van deze vluchtelingen komen uit Honduras. Er bestaat vandaag een exodus van Hondurezen richting de Verenigde Staten. Door wijzigingen aan de grondwet in te voeren, is president Juan Orlando Ordoñez er in dat land in geslaagd zich te laten herverkiezen. Hondurezen zijn wekenlang gaan betogen omwille van de fraude en corruptie die hem omringen, maar dat bracht geen zoden aan de dijk. Volgens enkele mensenrechtenorganisaties zijn er bij deze protesten zeker dertig doden gevallen door buitensporig politiegeweld. Het land wordt daarenboven ook nog eens geteisterd door grote armoede en geweld. Mensen kiezen er uiteindelijk voor om op de vlucht te slaan.
Ze komen in Mexico toe zonder enige bezittingen of geld. Hoewel verschillenden onder hen een humanitair visum hebben gekregen, kunnen ze nog steeds niet simpelweg bijvoorbeeld een bus nemen. Ze hebben namelijk geen geld. Er is geen alternatief, geen andere optie dan de gevaarlijke goederentreinen te beklimmen. Al dertig jaar vormen deze treinen samen het meest gebruikte transportmiddel voor Centraal-Amerikanen op doortocht naar de Verenigde Staten. Op deze treinen reizen zelfs vrouwen van 65 jaar of ouder mee, maar ook families met vier, vijf, zes of zelfs zeven kinderen. De grootste groep migranten zijn moeders met kinderen die de gevaren trachten te trotseren op zoek naar betere overlevingskansen.
Het grootste risico tijdens de tocht is dat je van de trein valt en voor de rest van je leven zwaar verwond bent. Er zijn honderden Centraal-Amerikanen die met zware amputaties door het leven gaan omwille van El Bestia. Velen onder hen zijn op een goederentrein geklommen en door uitputting in slaap gevallen of van de trein geduwd waardoor ze onder de wielen beland zijn.
Daarnaast zijn deze migranten sinds enkele jaren ook een doelwit van criminele bendes. Deze bendes hebben geleerd dat ze zeer gemakkelijke slachtoffers zijn. Al het geld dat deze migranten bezitten, hebben ze op zak en dus worden ze vaak bestolen. Je moet weten dat ik moeders met baby’s van enkele weken oud op treinen heb zien klimmen. Gelukkig zorgen de ngo’s er tijdens deze tocht voor dat ze afspraken kunnen maken met machinisten en treinorganisaties waardoor de treinen lang genoeg stoppen zodat de migranten er veilig kunnen op- en afklimmen. Vele migranten zijn in het verleden immers gestorven omdat ze probeerden om op treinen te klimmen die reeds aan het rijden waren.
Hoe werd jij door deze mensen ontvangen toen je samen met je cameraploeg op de treinen klom?
ULTRERAS: Er waren dit jaar enorm veel journalisten aanwezig, zowel bij de start als bij de aankomst van deze karavaan, maar alleen wij hebben de migranten ook gefilmd tijdens hun tocht op de treinen.
Wanneer je ongeveer een maand met deze mensen optrekt en interviews van hen afneemt, leer je hen bijna allemaal kennen. Hoe dichter we bij het noorden kwamen, hoe kleiner de groep ook werd. Ik schat dat we met 1500 mensen vertrokken zijn, maar dat er slechts 600 overbleven op het einde van de tocht. Slechts enkele migranten vroegen dat we hen niet zouden filmen omdat ze bang waren dat ze herkend zouden worden door deigenen voor wie ze op de vlucht waren, maar de meese mensen vertelden zeer open hun verhaal.
Aangezien we samen met deze mensen reisden en zelf ook dezelfde gevaren trotseerden, werden we al snel bevriend. Misschien riskeerden wij wel nog meer ons leven aangezien we soms tien tot veertien uur boven op deze treinen bleven zitten om interviews te doen. Je moet dan zeer goed opletten dat je je alertheid niet verliest en van de trein valt.
Ook op fysiek vlak hebben we geleden: ’s nachts daalden de temperaturen gemakkelijk tot het vriespunt, terwijl we overdag last hadden van de hitte van de brandende zon. Ik herinner me nog dat ik op een nacht lag te klappertanden van de kou. We hadden ons niet voldoende voorbereid op deze tocht en hadden in tegenstelling tot de migranten geen dekens meegenomen. Een oudere vrouw zag me liggen en bood me een klein deken aan dat ze zelf droeg om zich te beschermen. Nadien zei ze me ook dat ik het best naast haar kleinkinderen van zes en twaalf jaar zou liggen zodat hun lichamen me wat warme zouden geven.
Deze mensen waren ongelooflijk vriendelijk. Zelf probeerden we hen ook wat te ondersteunen door onderweg fruit en energierepen te kopen. Wanneer we lange tijd geen eten hadden, deelden we die zaken uit aan de vele kinderen op de trein. Het gebeurde immers regelmatig dat al het eten op was en we moesten wachten totdat we in een grote stad arriveerden of enkele behulpzame Mexicanen ons water en eten aanreikten.
Het zal niet de bedoeling van president Trump geweest zijn, maar door zijn negatieve uitspraken op Twitter heeft hij deze karavaan meer bekendheid gegeven dan ooit tevoren.
Hoelang duurt het om van het zuiden naar het noorden van Mexico te trekken?
ULTRERAS: De reis duurt gemiddeld toch wel een maand. Maar liefst 5000 kilometer moeten er afgelegd worden. Alles hangt af van het transport dat je onderweg kan vinden. Soms zit je in ergens vast in een stadje en moet je wel twee dagen wachten vooraleer er een trein passeert waar je kan opklimmen.
Voldoende eten en drinken meenemen voor een maand lijkt me onmogelijk. Hoe houden deze mensen de hele tocht lang vol?
ULTRERAS: Het zal niet de bedoeling van president Trump geweest zijn, maar door zijn negatieve uitspraken op Twitter heeft hij deze karavaan meer bekendheid gegeven dan ooit tevoren. Dit zorgde ervoor dat er een golf van solidariteit vanuit Mexico voor deze migranten ontstond. Gouverneurs van enkele staten zoals Jalisco en Sonora legden zelfs bussen in waardoor vrouwen met kinderen niet via de treinen moesten reizen. In vele steden waar de karavaan toekwam, werden de mensen warm onthaald. Vele Mexicaanse burgers stonden een slaapplaats af en overal stroomden er mensen toe met voedsel, water, kledij, schoenen, luiers en medicatie om de migranten te ondersteunen.
Wat staat de migranten na de tocht te wachten?
ULTRERAS: De eerste migranten zijn eind april aan de grens in de stad Tijuana toegekomen. We weten dat er al honderden migranten zijn geïnterviewd door de Verenigde Staten maar slechts enkelingen toegelaten zijn in het land. Wie asiel aanvraagt in de Verenigde Staten, moet ongelooflijk strenge interviews ondergaan. Van migranten die nu in het land wonen heb ik vernomen dat ze zich ongelooflijk bang voelden tijdens deze gesprekken en dat de manier van ondervragen erg agressief is. Het zijn rechters die worden aangestuurd door minister van Justitie Jeff Sessions die uiteindelijk beslissen over de asielaanvraag van deze mensen. Wie familieleden heeft in de Verenigde Staten kan tijdens de procedure bij hen gaan wonen, anderen worden naar een opvangcentrum gestuurd.
Verschillende advocaten en juristen van over de hele wereld zijn naar Tijuana getrokken om de migranten bij te staan met juridisch advies. Velen onder hen worden erop gewezen dat hun kansen op asiel erg klein zijn. Het is immers niet evident om aan te tonen dat ze echt bedreigd worden met geweld of politieke onderdrukking in hun thuisland. De zone waar de gesprekken plaatsvinden is volledig afgeschermd voor de media. Het enige wat we hierover weten is wat de migranten ons vertellen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
