Het lot van Kilmar Abrego Garcia blijft de gemoederen in de VS verhitten. De man die door Amerikaans president Donald Trump illegaal werd gedeporteerd, groeit uit tot een symbool van verzet tegen de falende rechtstaat. ‘Rechters drukken op de pauzeknop,’ zegt Amerika-kenner Kenneth Manusama, ‘omdat de regering-Trump telkens te snel gaat.’
Het trieste lot van de gedeporteerde Kilmar Abrego Garcia (29) was de voorbije weken wereldnieuws. De man ontvluchtte het bendegeweld in El Salvador en vroeg asiel aan in de VS. ‘Zo had hij een bepaalde status waardoor hij in de VS mocht blijven, een zogenoemde Withholding of Removal Order’, zegt de Nederlandse jurist en Amerika-kenner Kenneth Manusama, die deze zomer een boek publiceert over het Amerikaanse Hooggerechtshof.
‘Toch pakte de Amerikaanse immigratiedienst hem midden maart op en zette hem op een vliegtuig naar El Salvador. Volgens de VS wordt Garcia verdacht van lidmaatschap van MS-13, een beruchte bende uit El Salvador.’
Terwijl hij daarvoor nooit veroordeeld is, noch in de VS, noch in El Salvador.
Manusama: De grote verontwaardiging gaat niet alleen maar over Garcia persoonlijk, maar over hoe de regering-Trump mensen het land uitzet. Garcia heeft geen enkele procedure doorlopen – wat volgens de wet én grondwet wel moest gebeuren. Nadat hij opgepakt werd, hadden ze hem eigenlijk voor de rechter moeten brengen. Maar Garcia werd gewoon het land uitgezet, en dat doet de Amerikaanse overheid nu met veel meer mensen. Denk aan de vliegtuigen vol Venezolaanse bendeleden die naar El Salvador zijn gestuurd. Ook dat gebeurde zonder voorafgaande hoorzittingen.
Garcia zit in El Salvador al weken in de cel. Donderdag kreeg hij bezoek van Chris Van Hollen, een Democratische senator uit Maryland. Een kleine overwinning voor de Democraten?
Manusama: Verrassend is dat Garcia heel even uit de gevangenis mocht, blijkbaar met goedkeuring van Salvadoraans president Nayib Bukele. Maar de vraag is of je als Democraat wilt optrekken met iemand die beschuldigd wordt van lidmaatschap van een van de beruchtste bendes ter wereld – ook al is hij daar nooit voor veroordeeld. Ik weet niet of dat voor hun imago wel de meest handige zet was van de Democraten. Misschien waren ze beter blijven hameren op het hele juridisch-procedurele aspect: deze mensen, ongeacht wat ze hebben gedaan, hebben het recht om hun zaak te bepleiten voor een rechter voordat ze worden worden uitgezet.
‘Een rechter moet het laatste redmiddel zijn. Maar al sinds dag één van de regering-Trump zijn we met rechtszaken bezig. Amerika beleeft een constitutionele crisis.’
Intussen hebben al verschillende rechtbanken zich over de zaak-Garcia gebogen.
Manusama: Begin april had je een eerste uitspraak van een lagere rechter (Paula Xinis van de Amerikaanse arrondissementsrechtbank voor het district Maryland, nvdr). Zij oordeelde dat de Amerikaanse regering Garcia’s terugkeer uit El Salvador moet ‘faciliteren’. Maar wat dat concreet betekent, daarover bestaat nu discussie. Moet de overheid alleen maar een vliegtuig sturen? Of moet ze er alles aan doen om de regering van El Salvador zover te krijgen dat ze Garcia vrijlaten? Om die kwestie uit te klaren, trok de regering-Trump naar het Hooggerechtshof.
Dat sprak zich vorige week donderdag al uit over het hele dossier.
Manusama: Ja, maar niet ten gronde. Al heeft het Hooggerechtshof wel aangestipt dat iedereen het recht heeft op een hoorzitting. Maar eigenlijk heeft het hof de zaak teruggestuurd naar de lagere rechter, die duidelijker moet uitleggen wat precies wordt bedoeld met ‘faciliteren’. En dus schuift het Hooggerechtshof de de kwestie voor zich uit. Het wil zich pas met een zaak bemoeien als die eerst helemaal is uitgeplozen door lagere rechters.
Heeft het Hooggerechtshof deze regering-Trump al eens teruggefloten in een definitief vonnis?
Manusama: Nee, vandaar dat we ook nog niet te hard van stapel moeten lopen. De vonnissen van de voorbije weken zijn eigenlijk allemaal bevelen van rechters die zeggen ‘Ho, stop!’. Ze drukken op de pauzeknop. Omdat de regering telkens te snel gaat.
De VS zijn toch een rechtsstaat met sterke instellingen?
Manusama: Nieuw aan deze regering is juist dat ze het recht gewoon niet respecteert. Ze wil een bepaald beleid voeren en doet dat ook, ongeacht of het wettelijk mag of niet. Terwijl de afgelopen 200 jaar alle Amerikaanse presidenten en regeringen zich van tevoren al afvroegen ‘Mogen we dit wel?’
Groeit de zaak-Garcia Trump stilaan niet wat boven het hoofd?
Manusama: Ze is het symbool geworden voor de juridische strijd tegen de regering-Trump, zeker als het gaat om deportaties. De regering had ook kunnen toegeven dat ze een fout heeft gemaakt, en had vervolgens meneer Garcia gewoon kunnen terughalen. Daarna had ze hem na een hoorzitting alsnog het land kunnen uitzetten. Maar dat heeft de regering niet gedaan. Uit een soort koppigheid, arrogantie of respectloosheid.
‘Alles wat ik in interviews zeg of schrijf op sociale media kan een reden zijn voor de Amerikaanse grenspolitie om mij niet toe te laten.’
Hoe blikt u als jurist terug op die eerste maanden van Trumps tweede ambtstermijn?
Manusama: De regering-Trump gaat wel heel gemakkelijk over de grenzen van de rechtstaat heen. Je herkent daarin de houding van Big Tech: ‘move fast, break things, en dan zien we wel verder.’ Dat is anti-rechtstaat. Het is de wortel van alle problemen, controverses en verontwaardiging in Amerika vandaag. Blijkbaar kan iedereen in de VS opgepakt worden, zonder enige vorm van proces gevangen worden gezet, en het land uit worden gestuurd. Dat is een belangrijk kenmerk van een dictatoriaal regime.
Zijn de VS in een grondwettelijke crisis beland?
Manusama: Op die vraag antwoord ik de voorbije weken steeds vaker ‘ja’. De regering negeert het recht. Het Congres doet vervolgens niets. En de rechterlijke macht wordt niet gehoorzaamd. Het feit dat we nu al zoveel rechters betrokken zien, betekent dat er echt wel een crisis is. Want een rechter moet het laatste redmiddel zijn, en we zijn al sinds dag één van de regering Trump II met rechtszaken bezig. Mijn conclusie is dat Amerika duidelijk in een constitutionele crisis leeft.
Wanneer gaat de boel echt ontploffen?
Manusama: Alles wat er in de VS gebeurt – en dan vooral de snelheid en intensiteit daarvan – maakt dat het wel tot een kookpunt gaat komen. Ofwel wint de regering, en kan ze verder doen zoals ze wil. Ofwel komen er enorm veel juridische en maatschappelijke protesten, waardoor de regering zal moeten inbinden. Momenteel staat de pan op het vuur en wordt de boel langzaam tot koken gebracht. Wat er hierna zal gebeuren is moeilijk te voorspellen. Maar het zal gepaard gaan met ontzettend veel maatschappelijke onrust.
Tot slot: laat u tijdens uw volgende VS-reis uw laptop en smartphone thuis?
Manusama: Eind maart was ik nog in de VS. Als je daar aankomt, ben je wel wat zenuwachtiger over wat er zou kunnen gebeuren. Alles wat ik in interviews zeg of schrijf op sociale media kan een reden zijn voor de grenspolitie om mij niet toe te laten. Die kans is flink groter dan vroeger.
Verenigde Staten 2025
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier