‘Democratie moet betere resultaten opleveren, of jongeren zullen hun vertrouwen erin verliezen’

‘De kracht en legitimiteit van democratie berust op het vertrouwen van mensen dat het hun leven kan verbeteren’, schrijft Mark Malloch-Brown. Hij staat stil bij de resultaten uit een grootschalig onderzoeksrapport naar mensenrechten en democratie.

De berichten over de ondergang van de democratie zijn sterk overdreven. De meeste mensen over de hele wereld willen nog steeds in een democratische samenleving leven. Ze geloven dat het systeem hun leven kan verbeteren en gemeenschappelijke problemen kan oplossen. Ze neigen ook sterk naar het standpunt dat regeringen de individuele rechten van burgers moeten handhaven, ongeacht hun uiterlijk, religie, seksuele of genderoriëntatie. Op mondiaal niveau willen ze meer internationale samenwerking en sterkere instellingen. Met andere woorden: ze hebben nog steeds vertrouwen in democratische en multilateralistische idealen.

Dat is het goede nieuws uit een van de grootste wereldwijde onderzoeksrapporten over mensenrechten en democratie. De Open Society Barometer, die gegevens bevat over de publieke opinie in dertig landen, schetst een verrassend positief beeld over hoe het wereldwijde publiek de democratische principes aanhangt in een tijd waarin deze principes vaak in crisis verkeren. Zo zegt 86 procent van de respondenten in een democratie te willen leven en gelooft slechts 20 procent dat autoritaire landen meer kans hebben dan democratische om te bieden wat de burgers willen.

Het slechte nieuws is echter dat dit vertrouwen lijkt af te nemen. Waar 71 procent van de respondenten van 56 jaar en ouder zegt dat democratie te verkiezen is boven elke andere vorm van bestuur, daalt dit percentage in de leeftijdsgroep 18-35 jaar tot slechts 57 procent.

Een vergelijkbaar, zij het minder uitgesproken patroon wordt waargenomen in de steun voor “sterke” leiders die parlementen en verkiezingen afschaffen: 26 procent van de oudere groep steunt dit model, maar 35 procent van de jongste groep doet dat. Voorstanders van een militair bewind zijn respectievelijk 20 procent en 42 procent.

Laat dat eens bezinken: meer dan twee op de vijf jongeren in een representatieve steekproef van landen over de hele wereld ziet democratie niet als de beste regeringsvorm en meer dan twee op de vijf spreekt ook zijn steun uit voor een of andere vorm van militaire controle. Dat suggereert dat de greep van democratische idealen en principes generatie na generatie aan het verslappen is, een bevinding die ons zou moeten verontrusten – maar misschien niet verbazen. Jongeren tussen de 18 en 35 jaar zijn immers opgegroeid en gepolitiseerd toen het tijdperk van de “poly-crisis” aanbrak, waarin vormen van klimaat-, economische, technologische en geopolitieke onrust zijn gegroeid en elkaar hebben versterkt in een mate die nooit eerder is vertoond.

(Lees verder onder de preview.)

De peiling bood een glimp van die onrust, met respondenten uit de hele steekproef die zich grote zorgen maakten over politiek geweld, voedselprijzen, klimaatverandering en corruptie. Het is te verwachten dat dit een nieuwe wending zal genereren naar rivaliserende regeringsmodellen die sterk leiderschap beloven – ook al suggereert de realiteit van veel autoritaire staten dat dit minder, niet effectiever is dan het democratische model.

Wat moeten we doen? Eén ding dat ik heb opgemerkt tijdens mijn loopbaan als regeringsfunctionaris, in een ontwikkelingssamenwerkingsverband en bij mensenrechtenorganisaties, is dat geen enkel systeem of bestuursidee kan draaien op abstracte idealen alleen. De kracht en legitimiteit van democratie berust op het vertrouwen van mensen dat het hun leven kan verbeteren – zowel door hun vrijheden te handhaven als door meer materieel welzijn te genereren.

Om de sluipende ontevredenheid onder jongeren over de democratische overheid en sommige van haar grondbeginselen weg te nemen, moeten we dat vertrouwen herstellen door te laten zien dat de overheid kan zorgen voor veiligere straten, meer huisvesting, beter onderwijs en betere gezondheidszorg, en betaalbaarder voedsel en energie. Die taak – staten en samenlevingen zo inrichten dat ze effectiever voldoen aan de behoeften van mensen – ligt voor ons allen die de democratie willen verdedigen en veilig willen stellen voor de komende generaties.

Mark Malloch-Brown is voormalig adjunct-secretaris-generaal van de VN, is voorzitter van de Open Society Foundations.