Met zijn invasie in de Krim zet Vladimir Poetin het Westen behoorlijk in zijn hemd. De Russische president heeft het initiatief in handen en wij hebben zo goed als geen middelen om hem dat weer af te pakken.
Een scène die u misschien wel eens meegemaakt heeft. U zit met vrienden een drankje te nuttigen op café. Uw vrienden zijn beschaafde lieden. Het café is een deftig etablissement, waar de mensen hun manieren houden. Plots vallen een stuk of wat braniemakers binnen. Dat zijn nadrukkelijk geen deftige leiden, ziet u meteen. Ze zijn dronken, ze zoeken ruzie en ze kijken u en uw vrienden aan met zo’n blik van: “Wat ga je eraan doen, lulletje rozenwater?”
En inderdaad, wat gáát u eraan doen? U zal aanvankelijk wat ongemakkelijk heen een weer zitten schuifelen, een veelbetekenende blik uitwisselen met uw vrienden en iets afkeurends mompelen. Misschien zal er in uw gezelschap wel iemand de moed samenrapen om er luidop wat van te zeggen. Maar als het erop aan komt, durven we wedden, staat u na verloop van tijd stilletjes op en gaat u weg.
We kunnen u daar trouwens geen ongelijk in geven. U bent te slim om de macho uit te hangen. Zomaar in een ordinair cafégevecht terechtkomen, is niet de moeite waard. Als het er echt om gaat spannen, belt u simpelweg de politie. Beter dat dan een paar losse tanden riskeren.
Territorium afplassen
In een soortgelijke situatie bevinden zich Barack Obama, Angela Merkel en de andere wereldleiders die met lede ogen moeten toekijken hoe een balorig Rusland de orde komt verstoren in hun beschaafde praatcafé. Probleem is: zij kunnen de politie niet bellen, want die bestaat niet op het internationale toneel. De enige echte manier om deze bullebak te laten oprotten, is hem een oplawaai verkopen. Maar dat kan dan weer niet, wegens véél te gevaarlijk.
De situatie in Oekraïne is op zich eenvoudig. Rusland is een kernmacht en met een kernmacht kan je geen gewapend conflict beginnen, want je weet wat waar dat begint, maar niet waar het ophoudt. Bijgevolg: degene die als eerste zijn voeten veegt aan de regels en een doortastende zet doet – Vladimir Poetin, dus – is zeer moeilijk weer uit zijn positie te manoeuvreren.
Anders gesteld: voor Poetin zijn wij de lulletjes rozenwater die liever met hun staart tussen de benen afdruipen dan de hoeken van hun territorium af te plassen en zeggen: ‘Tot hier en niet verder.’ Dan weet je meteen hoe laat het is. Het café is van hem.
Soft doetje
Vraag is: wat kan je daaraan doen? Bitter weinig, helaas. Als een vent als Vladimir Poetin vastbesloten is om de bullebak uit te hangen, dan is het een heksentoer om hem met beschaafde middelen tot andere gedachten te brengen.
Hier in de VS regende het na de Russische invasie van de Krim vanop de Republikeinse banken voorspelbaar kritiek op Barack Obama. De situatie in Oekraïne is niet Poetins schuld, maar die van Obama, zo lijkt het wel. De Amerikaanse president is een soft doetje. Zodoende vráágt hij om problemen met bullebakken als Poetin.
“Dit is het eindresultaat van een zwak buitenlands beleid dat ervoor gezorgd heeft dat niemand nog in de Amerikaanse macht gelooft”, mopperde ex-presidentskandidaat John McCain. “We hebben zwakke, besluiteloze president die problemen inviteert”, vulde zijn trouwe luitenant Lindsey Graham aan. “President Obama moet iets doén.”
Ook zijn er klachten dat de regering-Obama vorige week aankondigde dat het Amerikaanse defensiebudget gaat dalen. Ook dat is een publiek teken van zwakte, luidt het. Dat is natuurlijk onzin. Om te beginnen, heeft de VS nog steeds meer uit aan defensie dan de volgende tien landen samen. Bovendien kan je het defensiebudget desnoods verdubbelen, maar dat maakt in deze situatie niks uit. Als je niet van zin bent om oorlog te maken met een kernmacht, is dat allemaal weggegooid geld.
Wat je veel minder hoort, is wat Obama dan wel anders zou moeten doen. Ja, de G8 in Sotsji boycotten en misschien wel Rusland uit de G8 zetten. Russische buitenlandse tegoeden bevriezen. De nieuwe Oekraïense regering steunen. Precies dezelfde de dingen waar hij nu al mee bezig is, met andere woorden. Maar vooral niet militair ingrijpen, want zo slim zijn die Republikeinse critici ook weer wel. Uiteindelijk komt het er dus op neer dat Obama harder moet roepen. Dát is pas een buitenlands beleid.
Eigen hachje eerst
Laatste nieuws uit Europa, ondertussen: we zijn verdeeld. Oost-Europa en Zweden willen harde sancties tegen Rusland, maar landen als Frankrijk. Italië, Spanje en, last but not least, Duitsland, zien dat niet zitten. Die willen – misschien – de onderhandelingen opschorten over het losser makken van de visumplicht voor Russische burgers die Europa willen bezoeken. Dat is zoiets als Freddy Horion bedreigen met een GAS-boete.
De VS wil ernstig bekijken of Rusland niet uit de G8 geschopt kan worden, maar de Duitsers willen daar voorlopig niet van horen. Bondskanselier Angela Merkel praatte afgelopen weekend namelijk met Vladimir Poetin en had, toen ze de telefoon neerlegde, een losse deal beet om een ‘fact finding mission’ van de Organsatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) naar Oekraïne te sturen. Die zou moeten nagaan of de Russische minderheden daar wel echt zo bedreigd worden als Poetin claimt. Herinner u: het beschermen van die lui was de nominale reden die hij opgaf om de Krim binnen te marcheren.
Merkel laat zich daar wel erg makkelijk mee paaien. Om te beginnen: je hebt het hier over een man die politieke tegenstanders laat opsluiten, journalisten afmaakt, punkmeisjes voor de ogen van de internationale media laat afranselen met zwepen en nu dus voor de tweede keer op zes jaar tijd een buurland binnenvalt. Het zou een beetje onnozel zijn om te geloven dat zo iemand – een ex-KGB-agent, nota bene – zich laat intimideren door een papieren tijger als de OVSE.
Ook niet vergeten: de Duitsers halen haast veertig procent van hun aardgas uit Rusland. En zij zijn niet de enigen die eerst en vooral aan hun eigen hachje denken. Groot-Brittannië wil wel sancties, maar alleen als die niet de financiële sector in de City of London treffen. Die Russische oligarchen gaan natuurlijk érgens heen met hun geld.
Komt daar nog eens bij dat Merkel achteraf verklaarde dat ze niet zeker is of Poetin nog wel helemaal in de realiteit leeft. Zelf hebben we geen flauw idee van Poetins geestelijke gezondheid. Maar is hij niet toerekeningsvatbaar, dan kan je sowieso geen deals met hem maken, en is hij het wel, dan heeft hij er alle belang bij dat mensen als Merkel denken dat hij het niét is. Bij dit soort blufpoker wint namelijk degene die de ander kan doen geloven dat hij krankzinnig genoeg is om zijn eigen hachje te riskeren.
Ad Hitlerum
Moraal van het verhaal: hoe we dit gaan oplossen, weet niemand. De vaststelling is heel simpel: met zijn bezetting van de Krim heeft Poetin het initiatief in handen genomen. Hij zal zich dat niet makkelijk weer laten afpakken.
Dat is uiteraard slecht nieuws. Her en der hoorde je de jongste dagen verwijzen naar Hitlers bezetting van het Tsjechische Sudetenland in 1938. En inderdaad, je kan niet naast de paralellen kijken. Hitler gebruikte destijds hetzelfde voorwendsel als Poetin vandaag: hij wilde de etnische Duitsers beschermen. Vervolgens onderwierp hij de rest van Tsjechoslovakije, terwijl de geallieerden machteloos toekeken.
Daarmee is niet gezegd dat Poetin Hitler is en evenmin dat iedere poging om deze zaak diplomatiek op te lossen appeasement is dat alleen maar tot groter kwaad leidt, maar wel dat het de komende dagen heel hard uitkijken wordt naar Poetins volgende zetten. Houdt hij het bij de Krim, of grijpt hij ook de rest van Oost-Oekraïne, waar veel etnische Russen wonen? En houdt hij dan op, of slokt hij Oekraïne helemaal op?
In dat laatste geval staat hij aan de grenzen van Polen, Slovakije, Hongarije en Roemenië, en dus ook die van de Navo en de EU. De Polen baden nu al in het angstzweet. Ook de Baltische republieken, Navo-lidstaten met aanzienlijke Russische minderheden en een onplezierig verleden met Rusland, voelen de bui al hangen.
Klaar voor het ergste
Dat zijn allemaal dingen die klinken alsof ze recht uit de vorige eeuw zijn weggelopen, maar sinds afgelopen weekend wel weer pijnlijk echt zijn. Westerse beleidsmakers, met Barack Obama op kop, haastten zich de afgelopen week om te stellen dat we niet aan een nieuwe Koude Oorlog begonnen zijn. Maar, graag of niet, het begint er nu wel erg op te lijken.
Het verschil is: de Koude Oorlog was stabiel. Je had twee grote blokken die geleid werden door supermachten die wisten dat ze zich niet al teveel fantasietjes konden permitteren. Vandaag leven we in het tijdperk van de internationale wildemannen. Die worden niet meer in de toom gehouden worden door de structuren van de Koude Oorlog.
Als dat lui zijn als Saddam Hoessein, Kim Jong-un of Bashar Al-Assad, is dat flink vervelend, maar geen potentieel existentiële dreiging. Het Rusland van Vladimir Poetin is een ander paar mouwen. Dat zit nog steeds op 8500 kernkoppen, heeft de op één na grootste gas- en olievoorraden van de wereld en is klaarblijkelijk niet verlegen om zijn nog steeds zeer aanzienlijke conventionele strijdkrachten te gebruiken. Bovendien heeft het een leider die ervan droomt om het territoriale rijk van de Sovjet-Unie te herstellen, al moet het nu de ‘Euraziatische Unie’ gaan heten en zal het eerder extreemrechts dan extreemlinks zijn.
Het is te hopen dat een diplomatiek duwtje hier en een economisch zetje daar kan helpen, want veel meer heeft het Westen niet in huis. Maar zoals de oude wijsheid luidt: ‘Hoop op het beste en bereid je voor op het ergste.’
Oekraïne
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier