‘De visserij is één van de grootste struikelblokken in de brexitonderhandelingen’

De deadline van de brexit komt meedogenloos dichterbij zonder oplossingen voor de grootste kopzorgen. ‘Duizenden banen kunnen verloren gaan als gevolg van de onzekerheid in talloze sectoren’, aldus senator Rik Daems (Open VLD). ‘De Belgische visserij is een van die sectoren.’

Bij een no deal-scenario (waarbij het Verenigd Koninkrijk de Europese Unie verlaat zonder dat enige afspraken qua opvolging gemaakt worden) zullen de oorspronkelijke regels van de Wereldhandelsorganisatie opnieuw van kracht worden. Die regels vormen samen een hoopje verdragen en akkoorden tussen de Britten en lidstaten van de Europese Unie. Sommigen zijn al eeuwen oud. Van België was nog geen sprake toen sommige afspraken gemaakt werden.

De visserij is één van de grootste struikelblokken in de brexitonderhandelingen.

Ik heb zelf nog te maken gehad met zo’n historisch verdrag tijdens mijn tijd als minister van Middenstand en Landbouw in 1999. Toenmalige volksvertegenwoordiger Jacques Devolder informeerde toen naar de geldigheid van ‘Het Privilegie der Visscherie’ uit 1666. Karel II van Engeland gaf met dit document aan de stad Brugge het voorrecht om ’tot in de eeuwigheid’ met vijftig vissersboten aan de slag te gaan binnen Britse kustwateren.

Het verdrag was een wederdienst voor de gastvrijheid waarvan Karel II had genoten tijdens zijn driejarig verblijf in Brugge terwijl hij schuilde voor het schrikbewind van Oliver Cromwell. Wanneer hij in 1660 de Britse troon weer besteeg werd dit document de belichaming van complete handelsvrijheid, zonder enige vorm van Britse beperking. ‘Tot in de eeuwigheid’ wordt terug realiteit in een no deal-scenario, waar ‘Het Privilegie’ legale geldingskracht kan krijgen.

Ondanks een veelvoud aan Europese conflicten die het verdrag vaak onuitvoerbaar maakten, werd er vaak teruggrepen naar het document in tijden van vrede. Toch was het document soms zelf de oorsprong van onenigheid.

In 1849 wensten de Britten een strook van 3 mijl voor haar kusten exclusief te maken voor Britse vissers. De Belgische visserij zou hierdoor stevig in de problemen komen. Onze overheid kwam daardoor op de proppen met het 17^de-eeuwse verdrag. De Britten kibbelden op semantisch niveau nog wat over de inhoud van het document (geldt dit enkel voor inwoners van Brugge of voor alle Belgen?), maar zwichtten uiteindelijk voor enige tijd.

Meer dan een eeuw later, in 1960, werd het document opnieuw aangehaald om de Belgische visserij te steunen. Victor De Paepe, toenmalig schepen van Brugge, bedacht een stunt die de vissers van Zeebrugge en Brugge weer toegang tot de Britse wateren zou kunnen geven. Met het schip ‘King Charles the Second’ zou hij zich illegaal in Britse wateren begeven. De Paepe had dit bekendgemaakt aan de stad Brugge en de Britse overheid, met de gehele Belgische media in zijn kielzog. De Paepe werd gearresteerd en slaagde niet in zijn opzet. Een rechtszaak kwam er ook niet van. 35 jaar later krabde de Britse rechtbank eens over het hoofd toen er bevonden werd dat het oude koninklijke privilege wel degelijk legaal bindend was, zolang er geen nieuwe wet haar verdrong.

Toen ik in de jaren negentig voor het eerst hoorde van het dit document door de vraag van Devolder, moesten we de rechtsgeldigheid ervan onderzoeken. Ik concludeerde logischerwijs dat de huidige regels over de visserij voortkwamen uit afspraken binnen de Europese Unie, die besproken zijn door de lidstaten. Echter met een no deal-scenario stevenen we binnen Europa af op een rommelige periode, waarin elke lidstaat opnieuw haar oude verdragen met het Verenigd Koninkrijk zal moet revalueren. Net als in 1960 zullen wij moeten zwaaien met ‘Het Privilegie der Visscherie’ of onze vissersvloot zal zware gevolgen dragen.

De visserij is daarom één van de grootste struikelblokken in de brexitonderhandelingen. Het gaat hier om de jobs van onze vissers en de fijne producten die ze aan wal brengen. Hoe zal het ons afgaan als wij de toegang tot de Britse wateren verliezen en enkel nog een verdrag van Karel II in de hand hebben?

Het is goed mogelijk dat we in het geval van stugge onderhandelingen zullen moeten terugvallen op dit document.

Op dit moment hebben alle Belgische vissers nog vrije toegang tot de Britse wateren. Bijna de helft van de vis die Belgische vissers vangen komt ook daar vandaan. Bij de haringvangst loopt dit zelfs op tot 90%. Dat maakt van de visserij de meest kwetsbare sector in het geval van een no deal-brexit. Als onze vissers met hun collega’s uit de andere lidstaten worden samengevoegd in minder visrijke wateren, zou dit voor onze visserij de doodsteek kunnen betekenen. Het eeuwigheidsaspect van ‘Het Privilegie’ zou hier enige verlichting kunnen brengen, zelfs al zouden alle Belgische vissersboten dan voortaan uit Brugge moeten vertrekken.

Gezien het over een privilege gaat, dat door een land aan één specifieke stad is toegekend valt het ook niet onder de regels van de Europese Unie. Het is geen bilateraal verdrag tussen twee lidstaten, waardoor het niet onder de bevoegdheden van het Europese hof van Justitie valt. Alleen de Britse overheid is in staat om dit privilege te beëindigen, maar indien dat ze dit doen bevestigen ze natuurlijk net dat het privilege wel geldig was tot het beëindigd werd.

Het bijna 400 jaar oude verdrag is dan ook internationaal juridisch geldig. Het is goed mogelijk dat we in het geval van stugge onderhandelingen zullen moeten terugvallen op dit document.

Hopelijk hebben de Britten hun versie van het verdrag ook bewaard. Anders sturen wij hen met plezier een kopie van het onze. Ik ben overigens heel benieuwd hoeveel oude Britse verdragen de lidstaten van de Europese Unie verder nog kunnen opvissen.