Jonathan Holslag
‘De vijand van mijn vijand is mijn vriend, zelfs die logica is in het Midden-Oosten te hoog gegrepen’
‘Anarchie, dat is wellicht wat het Midden-Oosten typeert’, schrijft Jonathan Holslag (VUB). ‘Europa staat erbij en kijkt ernaar.’
Terwijl de wereld zich vergaapt aan voetbal in de gekoelde stadions van Qatar, bereikt de politieke competitie in die regio een kookpunt. Op het moment dat Israël opnieuw een luchtaanval tegen Iran simuleerde, waarschuwde Saudi-Arabië dat het paraat is om een Iraanse aanval af te slaan en betichten Iran en Turkije de rest van de regio ervan de Koerden te steunen, terwijl Turkije financiële steun wordt beloofd door de Saudiërs. Je raakt amper nog wijs uit dit kluwen van ambitie en rivaliteit.
Zowel Iran als Turkije is intern verzwakt en slaat wild in het rond. Terwijl Teheran de binnenlandse protesten neersloeg en de eerste betogers ter dood veroordeeld werden, lanceerde het een offensief tegen de Koerden in het noordwesten van het land. De voorbije weken bekeek Iran met Turkije hoe ‘het terrorisme’ gezamenlijk kan worden bestreden, namen de twee zich voor om ook economisch nauwer samen te werken en beloofde Iran Turkije meer gas te leveren. Tezelfdertijd probeert Iran opnieuw invloed te winnen in Irak en vindt het een heimelijke bondgenoot in Bagdad in de campagne tegen de Koerden in dat land.
Zowel Iran als Turkije is intern verzwakt en slaat wild in het rond.
De Koerden moeten het dus ontgelden. Na een bomaanslag in Istanboel, die door de Turken aan de Koerden werd toegeschreven, beval de Turkse president Erdogan een vergeldingsactie. Turkse vliegtuigen en tanks bestoken onophoudelijk Koerdische doelwitten in Syrië. Omdat ze daarbij ook soennitische milities steunt, vormt de Turkse campagne een bedreiging voor het regime van de Syrische president Bashar al-Assad en heeft diens bondgenoot Iran Turkije opgeroepen om het offensief te staken.
De Saudiërs hebben het voorbije jaar dan weer de relaties met de Koerden aangehaald en veroordelen nu de Iraanse aanvallen tegen de Koerden. Die openlijke kritiek is er niet op de Turkse aanval tegen de Koerden. Riyad staat op het punt om 5 miljard dollar aan financiële steun aan Ankara uit te keren. Erdogan en kroonprins Bin Salman lijken de strijdbijl even te begraven.
Turkije streeft hetzelfde na met Israël en maakt gewag van ‘een nieuw tijdperk’. Voor Israël past het allemaal in zijn strategie om Iran verder te isoleren. Met Saudi-Arabië was die anti-Iraanse lijn al duidelijk, met Turkije nog niet. Niet dat de Turken er in die kwestie echt toe doen. Maar een pragmatisch partnerschap is voor Tel-Aviv een meerwaarde.
De vijand van mijn vijand is mijn vriend – zelfs die cynische logica is voor het Midden-Oosten te hoog gegrepen. Anarchie, dat is wellicht wat de regio typeert: spanning tussen de staten en spanning in de staten. Europa staat erbij en kijkt ernaar.
