‘De verwachting voor 2023? Het kan altijd nog erger in het Verenigd Koninkrijk’

‘De Britten zitten in een periode van post-traumatische ontwrichting’, schrijft Lia Van Bekhoven vanuit Londen. Ze voorspelt dat het nieuwe jaar in het Verenigd Koninkrijk verdacht veel op het vorige zal lijken.

De Oxford English Dictionary koos als woord van het jaar 2022 ‘goblin mode‘. OK, dat zijn twee woorden. Iemand die in staat van ‘koboldmodus’ verkeert kun je herkennen aan de chipszakken en pizzadozen in zijn onmiddellijke leefomgeving en zijn of haar neiging de hele dag voor een scherm te hangen, geen tanden te poetsen of te douchen, en niet op te ruimen. Iets wat vroeger studentenleven genoemd zou zijn, en nu dus zelfverwennerij heet.

Bij mij is een andere term blijven hangen, ‘moron premium‘, of idiotentoeslag. Dat zijn de extra miljarden die het eind vorig jaar kostte om te lenen aan het VK. Financiele markten introduceerden de term na de rampzalige begroting van ‘superidioot’, toenmalig premier Liz Truss.

De idiotentoeslag staat voor de gigantische economische prijs die na maanden van chaos en disfunctionaliteit betaald werden voor Londens politieke blunders. De term dekte de lading van het afgelopen jaar als geen ander. 2022 was het jaar van twee leiderschapscoups, drie premiers, vijf ministers van Onderwijs en meer dan dertig regeringsmedewerkers die de brui eraan gaven en opstapten. Het was ook het jaar van permanente crises in essentieel sectoren als gezondheidszorg en justitie. En van ziekenhuizen die voedselbanken openden voor hun eigen personeel.

De verwachting voor 2023? Het kan altijd nog erger. Premier Rishi Sunak, kalm en stabiel, biedt een adempauze, maar de farce van Boris Johnson en de tragedie van Truss, met 45 dagen premierschap de kortste en waarschijnlijk meest rampzalige regeringsleider in de Britse geschiedenis, beklijven. De Britten zitten in een periode van post-traumatische ontwrichting. En dan laten we de dood van de Queen even buiten beschouwing.

In 2022 braken de gevolgen van jarenlange snoeiharde bezuinigingen als een stormvloed door de dijken. Met een beetje mazzel komen openbare diensten een tijdelijk gebrek aan investeringen wel weer te boven. Maar Britse instituten als de gezondheidszorg waren al uitgehold door geld- en personeelstekorten. Toen ze ook nog geraakt werden door klappen van buitenaf, zoals als de pandemie, de energiecrisis en de brexit, lieten ze het grandioos afweten.

In het VK overlijden iedere week 500 patiënten onnodig. Met adequate ziekenzorg hadden ze in leven kunnen blijven, zegt Adrian Boyle, president van de Royal College of Emergency Medicine.  Zeven miljoen Britten (ruim 10% van de bevolking) staat op een wachtlijst voor ziekenhuisbehandeling. Een afspraak met een huisarts kan niet langer gegarandeerd worden. Honderduizenden Britten tussen 16 en 64 jaar zitten thuis met verwaarloosde klachten. Een land in slechte gezondheid is slecht voor de economie. Ze levert een kleinere, verzwakte arbeidsmarkt op, zoals regeringsstatistieken laten zien.

Stakingen van verpleegkundigen, ambulanciers, postbeambten, treinpersoneel, autorijlesexaminatoren, grenspolitie en andere beroepsgroepen, zijn de grootste in een generatie. Vergeleken bij vergelijkbare economieën is de loonachterstand in de publieke sector schokkend.

Niks werkt meer, hoor je mensen zeggen. Treinen rijden niet, gaten in de wegen blijven ongerepareerd, tandartsen die al jaren geen nieuwe, volwassen patiënten aannemen, hebben nu ook de deur gesloten voor kinderen. Volgens James Kirkup van de Social Market Foundation blijft ruim 90% van alle misdaden onopgelost. Financiele fraude tiert welig. Het levenspeil daalde sinds de jaren vijftig niet zo hard. Voor een rijk land is het VK opmerkelijk arm. Een van de meest gehoorde uitdrukkingen, gebezigd door ondervraagden in opiniepeilingen is: ’We’re fucked’.

Ik vroeg laatst een Nederlandse vriend en documentairemaker die het afgelopen jaar veel voor werk in Afghanistan was, hoe het voelde weer terug te zijn in Amsterdam. ‘Fijn’, zei hij, maar het speet hem ook afscheid te hebben moeten nemen ‘van zoveel lieve, hartelijke mensen, die zo bar weinig van de toekomst verwachten’. Hij had het over de Britten kunnen hebben.

De Britten weten dat hun gezondheidszorg tekort schiet, dat Brexit niet werkt, dat het handelstekort zelden zo hoog was en productiviteit laag blijft. Dat het niet normaal is om geen eieren in de supermarkt te kunnen kopen.

Als kunstenaars in het aanmodderen, hebben ze weinig hoop en lage verwachtingen voor 2023. Net zoals in 2022 toen de magnifieke staatsbegrafenis van Elizabeth de aandacht verlegde en de Britten het gevoel gaf tenminste nog ergens goed in te zijn, zo zal de kroning in mei van koning Charles hetzelfde effect hebben. Verder zal het nieuwe jaar erg veel lijken op het oude.