‘De Turkse economie krijgt klappen, maar Erdogan blijft hoog spel spelen’

Lange tijd cultiveerde de Turkse president Erdogan de relatie met Rusland als geopolitiek drukkingsmiddel. Hoe lang kan Turkije die spreidstand nog volhouden?

Begin dit jaar leek het recept van Recep Tayyip Erdogan, als premier en president al negentien jaar de leider van Turkije, voor eens en altijd uitgewerkt. De Turkse lira had in 2021 liefst de helft van zijn waarde verloren. In februari 2022 bedroeg de inflatie in Turkije maar eventjes 54 procent.

Voor het eerst leek zelfs het vaste AKP-publiek bereid om Erdogan de schuld te geven. Er was kritiek op Erdogans uiterst onorthodoxe economische inzichten, die de economische crisis enkel erger maakten. In de peilingen daalde zijn populariteit onder de 40 procent, het laagste peil sinds 2015. De vaste slogans, zoals dat Turkije het slachtoffer is van een wereldwijd complot, lijken niet te volstaan om knorrende magen te sussen. In 2023 – het jaar waarin Turkije zijn honderdste verjaardag viert – wachten cruciale presidents- en parlementsverkiezingen.

De Turkse economie krijgt klappen, maar Erdogan blijft hoog spel spelen.

De Russische inval in Oekraïne heeft al die problemen bovendien verergerd. Rusland en Turkije hebben de afgelopen jaren intense economische banden gesmeed. Rusland is de op een na grootste energieleverancier. RosAtom, het Russisch Atoomgezelschap, bouwt momenteel een kerncentrale in de zuidelijke provincie Mersin. De Turkse landbouw- en bouwsector richt zich nadrukkelijk op Rusland. In 2021 kwam 20 procent van de toeristen in Turkije uit Rusland. Nu de Russische economie door de oorlog en de internationale sancties zal krimpen, zal de al geteisterde Turkse economie in de klappen delen.

Voor Turkije is de oorlog niets minder dan een diplomatieke doolhof. Hoewel Erdogan Rusland nadrukkelijk veroordeelde, neemt Turkije geen deel aan de financiële en economische sancties van Europa en Amerika. Het bleek niet bereid om Oekraïne van oud legermateriaal te voorzien, maar levert wel de bijzonder effectieve Bayraktar TB2-drones, een van de doeltreffendste Oekraïense wapens. Turkije blokkeert sinds februari ook de passage van oorlogsschepen op de Bosporus, wat de Russische manoeuvreerruimte op de Zwarte Zee gevoelig inperkt. Ook binnen de NAVO staat Turkije al langer op de rem. Nadat het in 2019 de opmerkelijke keuze gemaakt had om een Russisch rakettensysteem aan te kopen, verzet Erdogan zich nu tegen Fins en Zweeds NAVO-lidmaatschap. Met het aanbod om die blokkage op te heffen, hoopt hij zich opnieuw in de gunst van Amerika te knokken.

Lange tijd bouwde Turkije zijn relatie met Rusland op als tegengewicht voor het Westen. Door aan te tonen dat Turkije alternatieve partners had – die minder zeuren over mensenrechten en vrije pers – dreef Erdogan zijn diplomatieke prijs op. Die strategie werkte in een wereld waarin Rusland voor het Westen een geopolitieke rivaal was, maar lijkt niet voorzien op een wereld waarin Rusland de vijand is. Het is veelzeggend dat de Amerikaanse president Joe Biden vooralsnog geen toenadering zocht om de Turkse bezwaren tegen Fins en Zweeds NAVO-lidmaatschap weg te masseren.

Toch heeft de oorlog voor Erdogan een voordeel. Zijn populariteitscijfers zijn ondertussen weer gevoelig gestegen. In tijden van oorlog heeft zelfs een wankelende leider enig respijt.