‘De troepen van Mélenchon staan klaar om Macron tegen te houden’

Hij stemde voor Emmanuel Macron, maar zonder enthousiasme. Jean-Pierre Le Goff, prominent criticus van de tijdgeest, vreest dat de nieuwe president van Frankrijk te weinig staatshoofd zal zijn. ‘Macron vertegenwoordigt de winnaars.’

‘Grotesk.’ Jean-Pierre Le Goff (68) kan kort zijn over de show van Macron zondagavond op de binnenplaats van het Louvre. De achtste president van de Vijfde Republiek liep alleen, op de tonen van Beethovens Ode an die Freude, zijn lotsbestemming tegemoet. ‘Een pure communicatieoperatie’, zegt Le Goff in de keuken van zijn vrijstaande huis in een comfortabel deel van de Parijse banlieue. ‘Dit was bedacht als een plechtig ‘sterk moment’, zoals dat heet in mediajargon, zorgvuldig in scène gezet met ik weet niet hoeveel camera’s. En na de toespraak van Macron vulde het toneel zich onmiddellijk met danseressen in piepkleine outfits en een dj.’ Tekenend voor de tijd waarin we leven, meent Le Goff. Een tijd waarin beeld en imago voortdurend worden verward met authenticiteit. ‘Maar achter het beeld dat je wordt voorgeschoteld vermoed je een grote kwetsbaarheid, je voelt dat er een grote afstand zit tussen het personage Macron en het effect dat men beoogt.’

U klinkt als een mopperpot. Is dit niet een enorme prestatie van een 39-jarige?

Jean-Pierre Le Goff: Iedereen wordt nu geacht positief en enthousiast te zijn over de jongste president ooit die het land voor het fascisme heeft behoed. Maar sorry, ik denk niet dat dit de taak is van een intellectueel. Die scène bij het Louvre was echt tenenkrommend. Voor mijn tv-scherm was het alsof er een adolescent op ons werd afgestuurd die voor De Gaulle speelde en niet goed wist hoe hij moest lopen of wat hij met zijn armen moest doen. De man heeft zeker grote kwaliteiten, maar ik weiger mee te gaan in de Macronmania die nu bij veel spraakmakers de kop opsteekt. Laten we beide voeten op de grond houden. Om te beginnen is het niet waar – zoals je nu veel hoort en leest – dat Macron het systeem heeft opgeblazen. Dat systeem was al kapot, Macron heeft alleen goed gebruikgemaakt van de situatie. De Parti Socialiste lag al in puin, door de interne strijd die daar heeft gewoed. Rechts heeft zichzelf met François Fillon de das omgedaan. En uiteindelijk, als het er echt om gaat, gaan mensen natuurlijk niet voor extremisten als Jean-Luc Mélenchon en Marine Le Pen kiezen.

Hoe moeten we volgens u het resultaat van Macron duiden? De opkomst was laag, zijn tegenstander heette Marine Le Pen.

Le Goff: 25 procent van de kiezers bleef thuis, bijna de helft heeft Macron gestemd om Le Pen tegen te houden. Le Pen en de extreemlinkse leider Jean-Luc Mélenchon – goed voor bijna 20 procent van de stemmen in de eerste ronde van 23 april – zijn er nog steeds, het islamitisch terrorisme ook. Het zou best kunnen dat hij bij de parlementsverkiezingen op 11 en 18 juni een meerderheid haalt in de Assemblée Nationale, maar dat lijkt mij verre van een uitgemaakte zaak.

Wat kunnen we van hem verwachten?

Le Goff: Op economisch terrein heeft hij zijn dossiers in ieder geval op orde, zoals hij overtuigend demonstreerde in het debat met Le Pen. Die liet toen zien dat zij het land niets te bieden heeft. Zelf heb ik er een hard hoofd in dat de Fransen bereid zullen zijn een liberale hervormingskuur met minder gunstige arbeidsvoorwaarden en bezuinigingen te accepteren. De ervaring leert dat zoiets altijd spaak loopt. De troepen van Mélenchon staan klaar om Macron tegen te houden. Waar ik ook niet zeker van ben, is het streven van Macron om radicaal te breken met de oude politiek. Zijn beweging En Marche! bestaat nog maar net. Het lijkt sympathiek om de politiek te vernieuwen met mensen uit de burgermaatschappij, maar als er op die manier een premie wordt gezet op onervarenheid en incompetentie slaat het om in demagogie.

Wat is het geheim van Macron, behalve dat de omstandigheden meezaten?

Le Goff: Hij voelt situaties goed aan en weet hoe je ervoor zorgt dat je de spreekbuis wordt van groepen met verschillende wensen. Hij krijgt vaak de kritiek dat hij op één dag volledig tegengestelde dingen kan beweren over een onderwerp in een poging om al die aspiraties met elkaar te verbinden, maar dat is niet het belangrijkste. Zijn dynamiek ontleende hij aan zijn afwijzing van de vastgeroeste politiek, zijn uitstraling van ‘wij gaan verder, wij beginnen met iets nieuws!’. Macron is echt een vertegenwoordiger van een nieuwe generatie. Zijn komst markeert een breuk met de generaties van voor mei 1968, het jaar waarin het startsein werd gegeven voor een grondige omwenteling in de verhoudingen op het werk, in de opvoeding, in de cultuur als geheel. Mensen gaan niet meer gebukt onder de ervaring van oorlog, een religieuze opvoeding of klassieke vorming op het gebied van literatuur en filosofie. Dat heeft voordelen, nieuwe generaties zijn pragmatisch en minder ideologisch. Maar er zijn ook nadelen: men heeft de neiging conflicten te mijden en is pacifistisch.

U bedoelt: Macron heeft geen ruggengraat?

Le Goff: Dat is de vraag. Hij kan briljant en overtuigend zijn, bijvoorbeeld als hij de noodzaak van economische hervormingen verdedigt. Maar het is inderdaad lastig er bij hem de grote ideeën uit te halen, hij praat te veel de taal van de opgewekte manager. Macron staat voor ‘openheid voor de wereld’, die hij tegenover ‘geslotenheid’ plaatst, hij verdeelt het politieke landschap in progressieven en conservatieven, in patriotten tegen nationalisten. Dat soort schematische tegenstellingen werken goed in de politieke communicatie. Maar hij is gekozen in een land dat wordt gekenmerkt door diepe sociale, culturele en politieke breuklijnen. Die verdwijnen niet als bij toverslag wanneer je tegen mensen zegt dat zij zich moeten openen voor de wereld.

Wat is er mis met optimisme om problemen te lijf te gaan?

Le Goff: Het probleem is dat hij moet aangeven wat haalbaar is. Dat weten we niet bij Macron. We weten niet precies wat hij wil met Europa, behalve dat Europa goed is. Hij zegt dat hij het Frankrijk van het Front National, van de periferie, wil verzoenen met de welvarende gebieden. Heeft Macron de statuur, het programma om die twee Frankrijken met elkaar te verbinden? Ik weet het niet, maar ik twijfel er erg aan. Macron vertegenwoordigt de winnaars, degenen die het verleden terzijde willen schuiven en niet bang zijn voor de uitdagingen van de nieuwe wereld. Hij trekt weinig verliezers aan die de buik vol hebben van politiek en afhaken. Het probleem is, denk ik, dat de Franse kiezers een valse keuze is voorgelegd: de keuze tussen een vlucht naar voren of de vlucht in een fossiel, gaullistisch verleden. Alsof er geen ruimte is tussen ‘de Europese Unie en globalisering zijn fantastisch’ of ‘we gaan uit de EU, de NAVO en schuilen voortaan bij Poetin‘. Ik vind het om moedeloos van te worden.