Lithium, ook wel het ‘witte goud’ genoemd, is essentieel voor de productie van elektrische auto’s. Naar geen enkel ander kritiek metaal stijgt de vraag zo snel. En laat nu net Afghanistan, dat opnieuw in handen is van de taliban, de grootste voorraad ervan hebben.
De handel in opium, waarvan heroïne wordt gemaakt, is een van de belangrijkste economische activiteiten in Afghanistan. In 2017 werd een recordproductie genoteerd van 9900 ton, goed voor een inkomen van 1,4 miljard dollar voor de betrokken boeren. Dat is pakweg 7 procent van het Afghaanse bruto binnenlands product.
Maar Afghanistan heeft veel meer te bieden. Het heeft zeer grote hoeveelheden mineralen in de grond zitten, zoals koper, kobalt, neodymium, lanthaan, cerium, zilver, goud, kwik en andere waardevolle elementen. Maar veruit het belangrijkste mineraal in de Afghaanse grond is lithium. Het land waar de taliban opnieuw de plak zwaaien beschikt daarmee over een grondstof die iedereen vandaag de ogen uitsteekt.
Lithium is een zilverwit alkalimetaal dat zeer goed geleidt. Het is bovendien het lichtste metaal dat er bestaat. Het wordt onder meer gebruikt bij het vervaardigen van glas en keramiek, en vormt met aluminium een legering die je vaak terugvindt in fietsframes en vliegtuigen. Maar lithium is vooral in trek omdat het gebruikt wordt om herlaadbare batterijen te produceren, die nodig zijn voor smartphones, laptops en elektrische auto’s. Als we de switch willen maken van fossiele brandstoffen naar elektrische wagens, is lithium dus essentieel.
1000 miljard in Afghaanse grond
Sinds september vorig jaar staat het metaal in de lijst met kritieke grondstoffen van de Europese Commissie, maar lithium is op het eerste gezicht niet schaars. Er wordt geschat dat er vandaag zo’n 21 miljoen ton lithium beschikbaar is, en dat moet volgens experts voldoende zijn om de volgende decennia de omschakeling naar elektrische auto’s aan te kunnen. En zoals bijna altijd met grondstoffen zijn die reserves een kneedbaar begrip: ze geven weer hoeveel er economisch kan worden gewonnen tegen de huidige prijzen en met de technologie van vandaag. Meestal is het zo dat als de vraag toeneemt, de reserves ook groeien.
Wij mogen onze huidige afhankelijkheid van fossiele brandstoffen niet inruilen voor afhankelijkheid van kritieke grondstoffen.
Er is dus in principe voldoende lithium om aan de stijgende vraag te voldoen en het wordt ook in heel wat landen gewonnen, bijvoorbeeld in Argentinië, Australië, Brazilië, Chili, China, de Verenigde Staten en Zimbabwe. Maar de grootste voorraad is te vinden in Afghanistan. Amerikaanse geologen berekenden in 2010 dat er voor meer dan 1000 miljard dollar aan lithium in de Afghaanse bodem zit. Afghanistan werd daarom tot ‘het Saudi-Arabië van lithium’ gedoopt.
Van die rijke voorraad is tot nu toe nauwelijks iets gewonnen, als gevolg van oorlog, corruptie en bureaucratische chaos. Het ontbrak Afghanistan ook aan infrastructuur en bovendien is lithium niet zo makkelijk te winnen. Je kunt het namelijk niet rechtstreeks opdelven, maar moet het halen uit zout of uit pegmatiet, een hard gesteente. Vaak zijn daarvoor complexe en dure ontginningsmethodes nodig, die gepaard gaan met grote investeringen. Voor de lithiumwinning zijn vandaag ook nog grote hoeveelheden energie en/of water nodig, wat milieuproblemen creëert. Daardoor is lithium toch enigszins schaars.
Ondertussen verwachten experts dat de vraag ernaar de volgende jaren elk jaar met 10 tot 14 procent zal stijgen, vooral omdat de vraag naar elektrische voertuigen enorm toeneemt. Naar geen enkel ander kritiek metaal stijgt de vraag zo snel, stond laatst in een rapport van het Internationaal Energieagentschap.
Tesla, de fabrikant van elektrische wagens van ondernemer-ruimtevaarder Elon Musk, produceert zijn eigen batterijen en wil daarvoor ook zelf lithium ontginnen in de Amerikaanse staat Nevada.
Ook andere autofabrikanten proberen zich te verzekeren van die voor hen levensbelangrijke grondstof. Zo kocht BMW eind 2019 voor 540 miljoen euro een grote hoeveelheid lithium, waarvoor het een contract afsloot met het Chinese bedrijf Ganfeng Lithium. Recent tekende de Duitse autobouwer ook een overeenkomst met de Amerikaanse onderneming Livent, voor een partij lithium ter waarde van 285 miljoen euro. BMW schat dat zijn behoefte aan lithium tegen 2025 met 700 procent zal stijgen.
Cruciaal
Een vraag die veel mensen dezer dagen bezighoudt, is wat met het lithium in de Afghaanse grond gaat gebeuren, nu daar opnieuw de vlag van de taliban wappert. China liet opvallend snel weten dat het wil spreken met het nieuwe regime en de taliban reageerden daar toeschietelijk op.
China is een dominante speler op de wereldmarkt voor zeldzame metalen, ook voor lithium. Uit cijfers van de U.S. Geological Survey blijkt dat ’s werelds op één na grootste economie ongeveer 35 procent van de wereldwijde reserves aan zeldzame aardmetalen in handen heeft. Als China erin slaagt om in Afghanistan lithium te winnen, zou dat een enorme versterking inhouden van zijn positie en macht. Voor de taliban zou het een belangrijke, constante bron van inkomsten zijn.
De vraag is natuurlijk of de situatie in Afghanistan de komende jaren de nodige infrastructuurinvesteringen toelaat. Europa zet in ieder geval niet in op de Afghaanse voorraad van het witte goud. In Europa wordt lithium vooral in het noorden van Portugal gewonnen. Maar wat hier gewonnen wordt, kruipt allemaal in keramiek. Voor batterijproductie zijn we voorlopig dus wel degelijk afhankelijk van leveringen uit andere continenten.
De Europese Commissie heeft al duidelijk gemaakt dat ze er alles wil aan doen opdat Europa zelf voor zijn lithium kan instaan. Toen het alkalimetaal vorig jaar op de lijst met kritieke grondstoffen terechtkwam, zei Eurocommissaris Maros Sefcovic: ‘Een veilige en duurzame voorziening van grondstoffen is een voorwaarde voor een veerkrachtige economie. Europa zal, alleen al voor bijvoorbeeld accu’s voor elektrische auto’s en energieopslag, in 2030 achttien keer zoveel lithium nodig hebben, en tegen 2050 zestig keer zoveel. Wij mogen onze huidige afhankelijkheid van fossiele brandstoffen niet inruilen voor afhankelijkheid van kritieke grondstoffen.’
De doelstelling is dat Europa binnen vijf jaar zo’n 80 procent van het lithium dat het nodig heeft zelf wint. Het bedrijf Vulcan Energy, waarmee Renault al contracten sloot, komt de vraag van de Europese Commissie tegemoet en wil tegen 2024 lithium winnen in de Duitse Rijnvallei.
Wie weet zijn China en Afghanistan ons voor in de winning van het metaal. Een ding is zeker: lithium speelt de komende jaren niet alleen een belangrijke rol in de omschakeling naar duurzamere leefwijzen, ook op geopolitiek vlak zal het metaal cruciaal zijn.
WIE IS WIE BIJ DE TALIBAN?
Haibatullah Akhundzada
Toen zijn voorganger, Akhtar Mansoer, in 2016 vermoord werd door een Amerikaanse drone, werd hij de leider van de taliban. Tot daarvoor gaf Akhundzada les en predikte hij in een moskee in Kuchlak in Pakistan. Officieel is hij Emir-al-Mumineen, oftewel commandant van de gelovigen, en hij heeft het laatste woord over alle religieuze, politieke en militaire beslissingen van de taliban. Men schat dat hij ongeveer 60 jaar oud is, want zoals van alle talibanleiders is er geen exacte leeftijd of geboortedatum bekend.
Abdul Ghani Baradar
Een van de medeoprichters van de taliban. Momenteel staat hij aan de leiding van de politieke tak. In 2010 werd hij opgepakt in Pakistan, en pas drie jaar geleden werd hij vrijgelaten. Sindsdien verbleef Baradar in Qatar, waar hij vanaf 2018 deel uitmaakte van het team dat met de VS en andere partijen in Afghanistan onderhandelde over een mogelijk vredesakkoord. Vorige week keerde hij voor het eerst terug naar Afghanistan.
Sirajuddin Haqqani
Militair hoofd en viceleider van de taliban. Daarnaast leidt hij ook het Haqqani-netwerk, een web van organisaties dat ook verbonden is aan de taliban en een guerrillaoorlog voerde tegen de NAVO-troepen in Afghanistan. Zij zouden voor het eerst zelfmoord-aanslagen hebben geïntroduceerd in het land, en worden verantwoordelijk gehouden voor grote aanslagen, waaronder een raid op een hotel in Kaboel en een poging om toenmalig president Hamid Karzai te vermoorden.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
