Nog 30 dagen tot de Amerikaanse verkiezingen: het wordt héél nipt

De peilingen geven een lichte nationale voorsprong voor de Democratische presidentskandidaat Kamala Harris, maar in de zeven swingstaten is het nek-aan-nek en kan het nog alle kanten uit. Enkele zwaargewichten mengen zich voor de eindsprint in de strijd: Barack Obama en Elon Musk. Hoe staan de kandidaten ervoor? En wat speelt er nog voor verkiezingsdag?

Het is dag op dag een maand voor de presidentsverkiezingen. Maar de grote politieke evenementen – de conventies, de debatten – zijn achter de rug, en de peilingen tonen al enkele weken geen grote verschuivingen meer.

Wat zeggen die peilingen? Kamala Harris heeft nationaal een voorsprong van één tot vier procentpunten. In het verleden werd de score van de Republikeinse kandidaat Donald Trump onderschat, maar dat zouden de peilingsinstituten intussen hebben verrekend. De nationale voorsprong is echter – ook als de peilingen dit keer kloppen – niet zaligmakend. Om te winnen moeten de kandidaten goed scoren in de zeven swingstaten om aan een meerderheid te komen in het kiescollege. In die swingstaten wordt het interessant.

Today’s update.

Little bit of a “just toss it in the average” day. National polls have tightened a bit, but the model doesn’t care too much about national polls with so much recent state data.https://t.co/vsGVG189Sa pic.twitter.com/rQNdBIveQF

— Nate Silver (@NateSilver538) October 4, 2024

Zonder de swingstaten mee te rekenen, wordt Harris geacht 226 van de 538 stemmen in het kiescollege te winnen, tegen 219 voor Donald Trump. Wie 270 van die stemmen binnenhaalt, wordt president.

Harris ligt voor in de drie swingstaten waar Biden op mikte: Wisconsin, Michigan en Pennsylvania. Maar in Pennsylvania is die voorsprong zo broos – 0,5 procent volgens de gespecialiseerde website FiveThirthyEight – dat zelfs de Democraten er niet op vertrouwen. De zaken staan er beter voor in Wisconsin en Michigan, maar nu ook niet zoveel beter (respectievelijk 2 en 1 procent voorsprong). In Michigan blijft het afwachten wat de invloed zal zijn van de onpopulaire Israëlpolitiek van Biden-Harris. Blijven studenten, moslims en mensen van Arabische origine thuis, dan zit Harris alsnog met een probleem. Met de 44 leden van het kiescollege die deze drie staten aanbrengen, zou Harris net aan 270 geraken. Verliest ze echter Pennsylvania (19 stemmenin het kiescollege) of Michigan (15 stemmen), dan moet ze elders winnen, in Nevada, Arizona, Georgia of North Carolina.

In twee van die staten (Nevada met 6 stemmen in het kiescollege en North Carolina met 16) tonen de peilingen min of meer een gelijkspel (een verschil van 1 procentpunt of kleiner), terwijl Trump een kleine voorsprong heeft in Georgia (16 stemmen) en Arizona (11 stemmen). Tegenover de belabberde positie van Biden in juli is Harris er sterk op vooruitgegaan, maar de recentste peilingen tonen in enkele swingstaten weer een marginale achteruitgang. Het kan, met andere woorden, nog alle kanten uit. Harris blijft in haar meetings de rol van underdog opeisen.

Een orkaan, een oorlog, een aanklacht

In het Harriskamp is men bang voor gebeurtenissen die buiten de controle van de campagne vallen maar die toch nadelig zijn voor hun kandidate. Men denkt dan aan de exploderende oorlog in het Midden-Oosten, die de benzineprijs de hoogte kan injagen. Harris heeft de voorbije weken haar achterstand inzake economie en inflatie gedeeltelijk weggewerkt, maar hogere prijzen aan de pomp kunnen die achterstand weer opdrijven. Een grote staking van havenpersoneel is donderdag na twee actiedagen afgebroken met een voorlopig compromis – indien die staking langer had geduurd, was de bevoorrading in delen van het land in het gedrang gekomen. De orkaan Helene, die in twee swingstaten huisgehouden heeft – Georgia en North Carolina – kan ook de stemming plaatselijk doen omslaan.

Donald Trump moet juridische obstakels overwinnen. De nieuwe aantijgingen van speciaal aanklager Jack Smith met betrekking tot de stembusgang van 2020 werden de afgelopen dagen gepubliceerd. In een rapport van 165 pagina’s vatten Smith en zijn team samen wat Trump toen heeft uitgericht om zijn verkiesnederlaag ongedaan te maken. Smith moest zijn huiswerk overdoen nadat het Hooggerechtshof toenmalig president Trump ruime immuniteit had toegekend. Alleen met niet-officiële handelingen mag in de aanklacht rekening gehouden worden. Of het huidige pakket een nieuwe betwisting in het Hooggerechtshof zal overleven, is maar de vraag. Maar intussen wordt het verhaal over Trumps ‘misdrijven’ (term uit het rapport) weer in herinnering gebracht.

Doorgaans hoedt het ministerie van Justitie zich ervoor om binnen 60 dagen voor verkiezingen aantijgingen te publiceren, maar daar waren in het verleden al uitzonderingen op (elf dagen voor de verkiezingen van 2016 kondigde FBI-baas Comey aan dat hij een onderzoek tegen Hillary Clinton heropende). Dat is ook nu het geval.

Strategie van consolidatie, verovering en verwatering

Kamala Harris is erin geslaagd de achterstand op Trump op het vlak van economie en migratie te verkleinen. Blijkbaar hebben haar harde taal over migratie en haar voorstellen om onder meer het kopen van een huis gemakkelijker te maken een impact gehad op het kiespubliek. Zo wint ze een deel van de kiezers terug die Biden tegen juli kwijtgeraakt was. Ze mikt afzonderlijk op latino’s, en op zwarte (jonge)mannen, die veel meer dan in 2016 of 2020 voor Trump gewonnen zijn.

Ze had de voorbije dagen ook speciale aandacht voor anti-Trump-Republikeinen. Zoals uit de primarycampagne van Nikki Haley is gebleken, staan misschien 30 procent van de Republikeinse kiezers open voor een alternatieve kandidaat. Een fractie daarvan overweegt een switch naar Democraat Harris. Donderdag deelde Harris het podium met Liz Cheney, een heel rechtse, neoconservatieve politica. Zij ondersteunt de Democratische presidentskandidaat omdat Trump volgens haar het landsbelang bedreigt. Cheney neemt Trump vooral zijn poging kwalijk om de verloren verkiezingen van 2020 illegaal in een overwinning om te zetten. Hoeveel stemmen Cheney kan aanbrengen is niet duidelijk. De komende weken worden in elk geval nog evenementen opgezet met Republikeinen die Harris ondersteunen. Net zoals het rapport van Jack Smith zal dat de bestorming van het Capitool weer in herinnering brengen.

Trumps campagne heeft tot dusver vooral de basis tot doel – hij maakt zijn kiezers enthousiast om te stemmen. Hij brengt tijdens meetings echter vaak dingen ter sprake die minder trumpiaanse Republikeinen aan het twijfelen brengen. Recent herhaalde hij enkele keren dat Kamala Harris van bij de geboorte mentaal gehandicapt is.

Op het punt waar hij het slechtst scoort – abortus – probeert hij wel minder scherp uit de hoek te komen. Zijn running mate J.D. Vance heeft zijn standpunt over een nationale abortuslimiet moeten inslikken. Trump zelf vond een limiet van 6 weken in zijn thuisstaat Florida te kort. En volgende week zal echtgenote Melania Trump zich in haar boek Melania met volle gewicht keren tegen het afschaffen van het recht op abortus. ‘Het fundamentele recht op individuele vrijheid van een vrouw, om haar eigen leven te leiden, geeft haar de autoriteit om als ze dat wenst haar zwangerschap te beëindigen’, aldus Melania.

Dat Melania, die zich nooit eerder tijdens de politieke loopbaan van haar echtgenoot heeft uitgelaten over het onderwerp, en zich ver weg houdt van de huidige campagne, nu diametraal tegen zijn standpunt ingaat, kan volgens commentatoren op twee dingen wijzen: dat ze boeken wil verkopen, of dat ze zijn standpunt wil verwateren. Donald Trump gaf na het lekken van haar abortusuitspraken goedmoedig aan dat mensen heel divers over het onderwerp denken. En hij is zeker niet de scherpste stem over het onderwerp binnen het Republikeinse veld, al kan hij niet nalaten de pluim voor het einde van Roe v Wade op zijn hoed te steken.

De grote kanonnen komen

Volgens peilers is het niet alleen nipt, er zitten ook weinig kiezers op de wip. Misschien één procent, maximaal drie procent twijfelt nog echt over een kandidaat. Het komt er dus op aan de eigen aanhang tot stemmen te bewegen. Het verklaart waarom Trump vooral mikt op kiezers die hij al heeft overtuigd.

Om de onbesliste kiezers te bereiken en de eigen aanhang enthousiaster te maken, worden de grote kanonnen aangesproken. Gewezen president Barack Obama begint vanaf donderdag een 27 dagen durende campagne. Hij is de beste spreker onder de Democraten, en wellicht de op een na meest geliefde figuur in de partij, hij lokt publiek. Hij moet groepen met lauw enthousiasme – onder andere zwarte mannen – overtuigen om te stemmen. Voor Michelle Obama, die nog geliefder is dan haar echtgenoot, zijn vooralsnog geen meetings voorzien.

De Harriscampagne hoopt op meer steroptredens. De namen van Beyoncé, Taylor Swift en Bruce Springsteen tollen in de geruchtenmolen. Beyoncé werd ook al getipt voor de Conventie. Daar daagde ze niet op.

Donald Trump, die doorgaans de schijnwerper tijdens zijn meetings niet te lang wil delen, heeft de aanwezigheid van Elon Musk aangekondigd voor zijn meeting van vandaag in Butler, Pennsylvania. Op exact een maand voor de verkiezingen keert hij terug naar de plaats waar hij op 13 juli een aanslag overleefde.