‘De situatie op de Griekse eilanden is onhoudbaar’

Griekenland gaat uit de bocht met de extreem strenge migratiewetgeving die het parlement donderdag aannam, maar de EU is medeverantwoordelijk, vindt Wies De Graeve, directeur van Amnesty International Vlaanderen. ‘Wat echt nodig is, is meer Europese solidariteit met Griekenland.’

‘Europa heeft een stijve nek gekregen van het wegkijken’, liet schrijver Geert Mak vorige week in Knack optekenen. Die nekpijn is ondraaglijk in het domein van asiel en migratie. Wegkijken, uitbesteden en verantwoordelijkheid afschuiven, lijken de belangrijkste codewoorden voor het huidige Europese beleid. Dat heeft desastreuze gevolgen voor vele duizenden mensen en de Middellandse Zee is het toneel waar dat het meest duidelijk wordt. Al het wegkijken ten spijt.

Op de Griekse eilanden Samos, Lesbos, Chios, Leros en Kos zitten meer dan 30.000 mensen vast in compleet overbevolkte kampen. De leefomstandigheden zijn er mensonwaardig. Asielzoekers kwamen er terecht na de EU-Turkije deal waarbij de EU probeerde de vluchtroute vanuit Turkije af te sluiten, en Griekenland asielzoekers die het land via die route bereikten, vastzette op de eilanden.

De situatie op de Griekse eilanden is onhoudbaar. Het bracht het Griekse parlement ertoe om de Griekse migratiewetgeving donderdag fors te verstrengen. De drang om iets te doen is begrijpelijk, maar vanuit mensenrechtenperspectief dreigt de oplossing erger te worden dan de kwaal.

Het wordt bijvoorbeeld veel moeilijker om als ‘kwetsbare’ asielzoeker beschouwd te worden en dus meer bescherming te krijgen. Zelfs voor slachtoffers van foltering wordt de drempel verhoogd. Daarnaast wordt er meer gebruik gemaakt van een uitgebreide lijst van ‘veilige landen’. Als je een link hebt met zo’n ‘veilig land’, neemt men aan dat je daar bescherming kan krijgen. Dan krijg je dus geen toegang tot de asielprocedure. Dat brengt het recht op een eerlijke asielprocedure en een grondige, individuele afweging van de asielaanvraag in het gedrang.

Bovendien wordt beroep aantekenen tegen een negatieve beslissing veel moeilijker en kunnen asielzoekers in bepaalde gevallen uitgewezen worden ook als er nog een beroep loopt. Of nog: asielzoekers kunnen veel langer opgesloten worden in detentiecentra en ook politie of leger kunnen vanaf nu interviews doen in de asielprocedure, wat de onpartijdigheid in het gedrang brengt.

Het hele pakket hakt in op de rechten van mensen die al in een bijzonder precaire situatie zitten. Ze dreigen de menselijke ellende alleen maar te vergroten en het fundamentele recht van eenieder op bescherming en asiel te ondergraven.

Wat echt nodig is, is niet een pakket maatregelen dat rechten inperkt, maar meer Europese solidariteit met Griekenland. Niet alleen moet er meer steun gaan naar de Griekse overheid om betere opvang te organiseren en om de asielprocedures op een correcte en humane manier te doorlopen. De asielzoekers moeten ook van de eilanden overgebracht worden naar het vasteland, en de Europese lidstaten moeten eindelijk werk maken van een rechtvaardig systeem van gedeelde verantwoordelijkheid, zodat de verantwoordelijkheid niet steeds blijft vallen op de landen aan de buitengrenzen van de EU.

Daarnaast is het is al heel lang duidelijk dat een duurzame oplossing ligt in het organiseren van ordentelijke, legale routes voor vluchtelingen en migranten. Om aanspraak te maken op bescherming en veiligheid in een land, moet je dat land effectief bereiken. Als er nauwelijks een manier is om dat land legaal te bereiken, dan zullen mensen die nood hebben aan bescherming, dat irregulier doen. Met alle onmenselijke gevolgen van dien.

Door in te zetten op veilige en legale routes, zoals hervestiging, humanitaire visa en gezinshereniging, kunnen zowel de rechten van de mensen in kwestie, als de verantwoordelijkheid van de staat om de toegang tot zijn grondgebied te controleren, gegarandeerd worden. Eerder dan te proberen steeds weer met spuug en paktouw, koste wat het kost mensen buiten te houden, is het tijd dat Europa zijn nekpijn overwint en de blik richt naar structurele en duurzame oplossingen.