‘De Rohingya zitten gevangen in een mensonterend apartheidssysteem’

De voorbije twee jaar onderzocht ngo Amnesty International de situatie van de Rohingya-moslimminderheid in Myanmar. Conclusie: het apartheidssyteem waarin ze leven is een misdaad tegen de mensheid. ‘Als de overheid van Myanmar niet bereid of bij machte is om het systeem te ontmantelen, dan moet de internationale gemeenschap tussenbeide komen’, schrijft Laura Haigh.

Stel je voor dat je zoon ziek wordt, maar dat hij geen toestemming krijgt om naar het dichtstbijzijnde ziekenhuis te gaan voor een behandeling. Of dat je dagelijks naar de markt moet reizen om er je brood te kunnen verdienen, maar dat je geen toelating krijgt om je eigen dorp te verlaten. Of je wilt naar school om een opleiding te volgen, maar een overheidsambtenaar vertelt je dat mensen zoals jij daar niet welkom zijn. De beperkingen zijn er enkel voor jou: omwille van wie jij bent, vanwege je ras, etnische afkomst en religie.

Dit is de dagelijkse realiteit waar honderdduizenden mensen die behoren tot de Rohingya-minderheid in Myanmar mee te maken hebben.

Rohingya leven in misdadig apartheidssysteem

Maandenlang heeft de wereld met afschuw geluisterd naar de verhalen van de meer dan 600.000 Rohingya’s die naar Bangladesh zijn gevlucht naar aanleiding van de etnische zuiveringscampagne van de Myanmarese veiligheidstroepen. Soldaten hebben willekeurig mensen gedood, hele dorpen platgebrand en zich schuldig gemaakt aan verkrachting en andere vormen van seksueel geweld.

Maar deze mensenrechtenschendingen zijn niet in een vacuüm gebeurd. Vandaag publiceert Amnesty International een baanbrekend onderzoek naar de grondoorzaken van de huidige crisis. Het onderzoek legt de volledige schaal bloot van het door de staat georkestreerde, onmenselijke systeem van discriminatie van de Rohingya in hun eigen land.

We hebben de laatste twee jaar besteed aan het verzamelen van bewijzen en een grondige juridische analyse van de situatie in Rakhine state – de westelijke regio in Myanmar waar de meeste Rohingya wonen. Uiteindelijk kunnen we niet anders concluderen dat de Rohingya in Myanmar onderworpen worden aan een apartheidssysteem. Dat is een misdaad tegen de mensheid die duidelijk omschreven wordt in internationale wetgeving, waaronder het Statuut van Rome van het Internationaal Strafhof.

Rohingya leven in open gevangenis

De Rohingya die zich nog in Myanmar bevinden, leven praktisch in een openluchtgevangenis. Ze leven onder het juk van een repressief systeem dat in stand wordt gehouden door een ingewikkeld web van wetten, beleid en rechtspraktijken, dat door de overheidsofficials van alle niveaus – lokaal, regionaal en nationaal – wordt opgelegd.

In de discriminerende wetgeving staat een extreme inperking van de bewegingsvrijheid van de Rohingya’s centraal. Doorheen de hele regio Rakhine hebben de Rohingya officiële toestemming nodig om te reizen tussen districten. In sommige gebieden is zelfs toestemming nodig om van het ene dorp naar het andere te reizen.

In andere gebieden zitten de mensen ’s avonds min of meer opgesloten in hun eigen huis vanwege de avondklok. Wanneer ze zonder toestemming of tijdens de avondklokuren hun dorp of buurt willen verlaten lopen ze het risico gearresteerd te worden. Er zijn zelfs gebieden waar de Rohingya’s geen gebruik mogen maken van de wegen, met uitzondering van de waterwegen – en dan alleen om naar andere Rohingya-dorpen te gaan.

Voor degenen die wel toestemming hebben om te reizen zijn de controleposten die zij onderweg tegenkomen een constante bron van intimidatie, afpersing en soms geweld door de beruchte grenspolitie in het noorden van Rakhine.

Toegang tot gezondheidszorg zeer beperkt

Voor Rohingya die medische zorg nodig hebben is de toegang tot het ziekenhuis in Sittwe – de hoofdstad van de regio – zeer beperkt, behalve in extreme noodgevallen. Degenen die wel worden opgenomen, worden in het ziekenhuis apart gehouden onder politiebewaking in zogenaamde ‘moslimafdelingen.’

Rohingya-kinderen zijn grotendeels verbannen van overheidsscholen en overheidsleraren weigeren vaak om naar Rohingya-gebieden af te reizen. De beperkingen betekenen ook dat de toegang tot voedsel en kostwinning een dagelijkse strijd zijn. Ondervoeding en armoede zijn extreem wijdverspreid.

Deze discriminatie wordt nog ondersteund door het feit dat de Rohingya het staatsburgerschap – en alle rechten die ermee gepaard gaan – ontzegd worden, sinds de overheid in de jaren ’80 hiervoor een wet aannam. De repressie is recent sterk toegenomen, in het bijzonder sinds de regio in 2012 getroffen werd door meerdere geweldsgolven tussen moslims en boeddhisten. Die laatsten werden daarbij vaak ondersteund door de veiligheidstroepen.

Leven in een kooi

Ik heb de laatste twee jaar heen en weer gereisd naar Rakhine en de verhalen die ik er hoorde zijn zeer aangrijpend en schrijnend. Telkens weer omschreven Rohingya en andere islamitische bevolkingsgroepen hun leven in Rakhine als een leven in een kooi. Ik sprak met een 16-jarig meisje dat net na het afleggen van haar fysica-examen haar droom om dokter te worden opgaf omdat ze als Rohingya geen toegang kreeg tot hoger onderwijs. Ontelbaar veel mensen vertelden me dat ze moeite hadden om te overleven, ook omdat de overheid hulporganisaties de toegang tot Rakhine blijft ontzeggen.

Wat bijna al mijn gesprekspartners deelden is een diep gevoel van wanhoop met het oog op de toekomst. Velen zitten al zo lang ze zich kunnen herinneren vast in deze realiteit en zien geen uitweg. ‘Er is geen rechtsstaat, het is een wetteloos land… Er is geen hoop’, dat is wat de vader van een jonge man die vermoord werd door de grenspolitie me vertelde.

Allesomvattend actieplan nodig

Er kan alleen een stap vooruit gezet worden, als de regering van Myanmar onmiddellijk ingrijpt om dit verschrikkelijke systeem te ontmantelen. Allereerst is er een allesomvattend actieplan nodig om het apartheidssysteem te ontmantelen, inclusief het intrekken of aanpassen van alle discriminerende wetgeving, het radicaal veranderen van het beleid en het aanpakken van discriminerende praktijken.

Dit kan niet genegeerd of onder het tapijt geschoven worden. Een klimaat van straffeloosheid waarin mensenrechtenschendingen en misdaden onbestraft blijven versterken enkel de cyclus van geweld en misbruik. Er moet gerechtigheid komen en de verantwoordelijken achter mensenrechtenschendingen moeten berecht worden. Als de overheid van Myanmar niet bereid of bij machte is om deze taak te volbrengen, dan moet de internationale gemeenschap tussenbeide komen.

Staten moeten alle diplomatieke instrumenten die ze bezitten in het werk stellen om de overheid van Myanmar onder druk te zetten om actie te ondernemen. Donorlanden in het bijzonder dienen in de gaten te houden of hun ontwikkelingshulp niet gebruikt wordt om dit vreselijke systeem in stand te houden. De wereld mag niet langer onverschillig blijven toekijken wanneer ze geconfronteerd wordt met een 21^e -eeuws apartheidssysteem.